→
airigh
aireoidh (50+)
→
fear
Má phósann tú ní aireoidh tú go mbeidh na gasúir — má gheallann Dia dhuit iad — ag fearadh ort. Gheobhaidh tú do chuid leathchorónachaí, agus ní bhíonn achar ar bith orthu go mbíonn siad inchúntach. Ní aireoidh tú go mbeidh siad in ann cuid den obair a bhaint dhíot
→
cóirséad
Bain díot an cóirséad sin chomhuain is a bheas tú istigh nó ní aireoidh tú ort fhéin chor ar bith é ar a dhul amach faoin bhfuacht duit aríst.
→
cuideáin
Ní aireoidh tú an chomharsa choíchin go mbí tú in t-éan chuideáin in áit eicínt, agus gan duine ná deoraí agat le triall air.
→
crúbáin
Beidh iarracht maith againn ar thaobh ó thuaidh gharraí an chladaigh amárach faoina bheith slán dhúinn. Tá sé deargtha againn cheana soir chomh fada le na crúbáin, agus ní aireoidh muid an méid eile má fhaigheann muid freastal.
+
→
buille
Ní aireoidh tú choíchin go dtuga sé cuaifeach de bhuille dhuit — buille céatach — a dhéanfas pleibistín díot ar áit na mbonn.
TUILLEADH (4) ▼
Ní aireoidh lucht airgid an tae bheith ardaithe, ach i nDomhnach fhéin, is mór an buille ar an duine bocht é.
An té a n-aireoidh sí siúd aon bhuille bog ann, rachaidh sí suas ina mhuinchille, deirimse leat.
Duine ar bith a n-aireoidh siad siúd aon bhuille bog ann ag glaoch óil, suífidh siad ina bhun. Dheamhan sileadh a thabharfainn dóibh, dá dtiteadh an teanga amach astub le dúil ann.
Cailín ar bith a n-aireoidh an leiciméara siúd aon bhuille bog inti, is bean le fán an tsaoil í.
+
→
airigh
Bioraigh do chluasa agus aireoidh tú é chomh maith le duine.
TUILLEADH (29) ▼
Bhí sé chomh maith dhuit a bheith in do chónaí le bheith ag uallfairt air siúd mar nach n-aireoidh sé thú.
Duine ar bith a n-aireoidh sé sin aon phínn aige, beidh cion aige air — beidh sé spleách le fear an airgid.
Aireoidh siad an t-athair má imíonn sé — má fhaigheann an t-athair bás, is mór an babhta orthub é.
'Leabharsa, aireoidh muid Seán má tá i ndán is go dtabharfaidh sé an tAchréidh air fhéin.
Ní inniu ná amárach a aireos mé é, ach aireoidh mo chuid páistí é go deo (bean a bhfuair a fear bás)
Ní aireoidh sibh mise go n-imí mé — athair ná máthair ag cur i dtuiscint dá gclainn go mbeadh caitheamh ina ndiaidh fhéin acub, nuair a gheobhaidís bás.
Aireoidh sí an tseanbhean anois: is iomaí giotamáil bheag a dhéanfadh sí dhi.
Aireoidh sí fhéin agus a háilín lag lúbach é — ag casú faoi bhean ar cailleadh a fear (áilín = muirín)
Aireoidh tú é, a bhean chroí, lá is faide anonn ná inniu — duine ag cásamh báis a fir le bean.
Ní aireoidh mé í go dtaga an t-earrach agus gan aon duine agam le fágáil i gcionn na bpáistí — san earrach a thuigfeas mé go mba mhór an leas dom a cúnamh agus bíodh sé agam.
Abair go n-aireoidh muid Bríd. Ach ní fhéadfadh sí a bheith againn i gcónaí.
Dhá laghad de phiodarlán é, aireoidh mé é, mar is iomaí teachtaireacht a dhéanfadh sé dhom.
Aireoidh siad an mháthair anois, mar níl aon duine le láimh a thógáil os a gcionn — is mór an buille orthu bás na máthar mar níl aon duine eile le iad a oiliúint ná aire a thabhairt dóibh.
Aireoidh siad an pinsean anois (déarfaí é nuair a gheobhadh seanduine bás i dteach)
M'anamsa fhéin go n-aireoidh siad an bhó sin má bhíonn aon cheo uirthi; gur hiomaí bainne a bhíodh aici.
Aireoidh muid gan na cearca a bheith ag breith, mar ba mhór an mhaith orainn a gcuid uibheachaí ó tháinig an bhliain.
Aireoidh na daoine an mhairteoil seo a bheith caite in aer, mar b'iomaí gríscín a d'fhaigheadh muid ó thosaigh sí.
Aireoidh na daoine é má stoptar na busannaí, mar b'iomaí slí agus seifte beag a bhfaightheá lán laidhre i nGaillimh air tharas é a chaitheamh uait ag cneámhairí an bhaile sin thoir (I leaganachaí de shamhail an phéire dheiridh sin, ciallaíonn "daoine", "muid" nó "muintir na háite seo" nó "muintir an tí seo". Ní chiallaíonn sé na daoine i gcoitinne. Tá an sainiú céille sin an-choitianta leis ar fud na Gaillimhe fré chéile)
Aireoidh Both Loiscthe an poitín anois má cuirtear cúl leis, mar 'sé bhí dhá dtógáil (dtoigeál adeirtear)
Aireoidh na sléibhte na beithígh a bheith saoirsithe, mar is leob is mó a bhíodh a bplé — is mór a chuirfeas sé as do mhuintir an tsléibhe go bhfuil díol saor ar na beithígh anois mar bhíodar ina dtuilleamaí.
Aireoidh an mhóin an aimsir bhreá a bheith imithe — ní thriomóidh sí leis an drochaimsir.
Aireoidh na muca an bran a bheith ídithe. Ní chuirfidís smut sa tobán inniu nuair a shín mé beatha chucab.
Aireoidh na daoine an t-iasc glas a bheith ídithe, ach bhain muid solamar maith dhe an fhad is a sheas sé (iasc glas = ronnaigh, bolmáin, mangaigh srl. a bhuaileanns an cladach agus na glaschuanta ina gcluichí sa bhfómhar)
Aireoidh sibh cuid nuaíocht na Nollag a bheith caite anois mar is iomaí beadaíocht a d'éirigh libh.
Ní aireoidh tú agat ná uait an píopa tobac sin agus tá mo theangasa calcaithe cheal gail — scorach a bhí ag iarraidh píopa tobac ar fhear adúirt seo
Ní aireoidh tú agat ná uait cupla scilling agus ní fiú dhuit droch-cháil a chur amach duit fhéin scáth luach deoch — ní chuirfidh cupla scilling (luach deoch) mórán as duit agus tá sé chomh maith dhuit iad a thabhairt uait i riocht is nach dtiocfaidh cáil péisteánaigh amach duit.
Ní aireoidh tú agat ná uait go brách cupla scilling, agus b'fhéidir go mba mór an tslí chun dé don chréatúr iad (slí chun dé = leas; fearadh; maith)
Ní aireoidh tú uair an chloig agat ná uait, scáth a ndéarfaidh tú.
Ní aireoidh tú agat ná uait an t-achar a bheas tú ag dul siar chomh fada leis.
+
Ní aireoidh tú lá nó cupla lá a bhaint amach anseo anois ó tharla nach bhfuil aon chruóg oraibh sa mbaile.
TUILLEADH (1) ▼
Ní aireoidh tú uair a bhaint amach ag an damhsa — ní bheidh tú ina dhiaidh ort fhéin (ní chuirfidh sé as do bhuille thú), uair a chaitheamh ag an damhsa
Ó tá an éirí amach thart anois, ní aireoidh muid an chuairt mhíosa ag sciorradh isteach.
→
flaisc
Bhí flaisc ansin! Mo léan géar ní seanphórtar lofa a bhí acu sin! Is dóibh is fusa. Fear ar bith a bhfuil dhá mhíle fhichead punt sa mbliain dó gan saothrú ar bith, ní aireoidh sé flaisc a dhéanamh
→
fáiteall
Gabhfaidh sí sin ag tóraíocht áit ar bith a n-aireoidh sí an fáiteall. Nach maith a fuair sí amach anois go raibh seanéadaigh cuileáilte ag an dochtúr. Ní bheadh an saol suas léithe
→
fás 2
Ag fás ar an dream thiar atá sé anois. Murach gurb ea, ní a thaitheodh sé chomh mór iad. Ach taitheoidh sé sin chuile áit a n-aireoidh sé aon bhrabach.
Sin é an áit a chuirfeas fíriúlacht i J. Dar Duach muise, ní sínte chois an chlaí chor ar bith a bheas sé ansin. Aireoidh na cnámha aige é sa tír sin