aimsir (100+)
→
daigh
Ní fhaca tú aon-fhear ariamh ab fhearr a bhíodh ná é go mbuaileadh an doigh é, ach ó bhuailfeadh, mhaithfeá do Dhia gan a bheith ag éisteacht leis go n-imigheadh sí aríst. Ach ba bheag réidh an achair a thug sí dhó chor ar bith san aimsir dheireadh. Chothuigheadh sí i gcomhnaí é
+
Tá an aimsir daingnithe anois = fanfaidh sí go breá má tá sí go breá, nó a mhalrait
TUILLEADH (1) ▼
Is aisteach í an tóirneach. Tugann sí athrú: aimsir bhriste nó aimsir dhaingnithe = dhá mbeadh an uair go breá í ag fanacht go breá
→
dalba
Is dalba an aimsir í, agus gan cosamhlacht claochmhú ar bith air. Má mhaireann an sneachta seo i bhfad eile, beidh beithidhigh criogtha, an uair nach féidir a leigean amach. Ach diabhal mé go bhfuil na daoine féin in an-chaoi freisin
+
Deir siad go gcuirfeadh droch-stolladh nó aimsir dhona an dalladh mullóg ar chaoirigh. Teagann scamall ar an tsúil, má bhíonn an iomarca gairbhthin ann
TUILLEADH (1) ▼
Dheamhan thiomanta caora istigh ar do bhaile i mbliana nach bhfuil dalladh mullóg uirre, hé brí cé'n smál atá ar an mbliain seo thar bhliain ar bith eile. Ach is smál féin é chreidim. An iomarca droch-aimsir atá dhá dhéanamh déarfainn
+
Chaitheadh muid a dhul amach leis an réalt ar maidin ag baint fhataí ins an am a raibh muid ar aimsir tigh Sh. Diabhal smid bhréige ins an méid sin. Is minic a bhí muid amuigh agus nach (nachar) léar duinn an láighe. Agus dhá mbeitheá ag déanamh áirneán domhain an oíche roimhe, nó amuigh ag ceol chaithfeá an mhaidin ag cuimilt sramaí de do shúile arae bheitheá in do dhall dúda le codladh. D'imigh an saoghal sin — míle buidheachas le Dia
TUILLEADH (1) ▼
Ara beannacht Dé dhuit — a dhul ag cuartuidheacht an tráth seo d'oíche agus mé in mo dhall dúda le codladh. An bhfuil a fhios agad go raibh an oíche thar druim aréir 'nuair a chuaidh mise a chodladh … bó a bhfuil a h-aimsir caithte agus shílfeá go raibh an-chosamhlacht uirre in am-suipéir aréir. Bhí na grianáin "sleaiceáilte" (slackáilte) aice, ach mar sin féin níor rug sí
→
damnaigh
Damnú síorruidhe air mar shneachta. Níl oiread agus caorán móna ar an teallach agam ó am suipéar aréir, agus níl aon-asal in araidheacht a dhul 'na phortaigh indiu ach oiread le indé. Shílfeá gur dúil atá ag an aimsir bothae a dhéanamh de na daoine!
→
dán
Níl indán triomú ar mhóin i mbliana. 'Bhfeiceann tú an aimsir atá ag teacht? Dheamhan dhá uair gréine a bhí ann i mbéal a chéile an samhradh seo fós
→
Danes
Tá mé deallruighthe ceart críochnuighthe, ach dheallróchadh an aimsir seo na Danes = phréachfadh sí na fiadha dubha
→
daol
Cé'n sórt daol a theangmhuigh léi agus a theacht ar cuairt annseo thuas indiu. Níor facthas cheana ann í le saoghal agus aimsir. Dubhairt sí liom féin dhá bhliain go h-am seo — lá a raibh mé ag caint léi i dteach an phosta — dheamhan a cois ná a cnáimh a thaobhóchadh iad an dá lá agus a bheadh sí beo aríst.
→
dea-ana
B'fhéidir go bhfuightheá deáanna anois. Caithfidh cothromacan síne na h-aimsire a theacht uair eicínt. Ba mhór a b'fhiú dhá n-eiríodh sé as an doininnse hé bí é.
+
Is deacair féar a bhaint ar an aimsir seo
TUILLEADH (1) ▼
Tá sé ag dul deacair go leór leis a bheart a tharraint ar an aimsir seo
+
→
deachma
Níor chuala mé gur tóigeadh deachmaí annseo ariamh ach bhídís annsin thoir ar Dhúithche an Bh. Na ministéaraí a d'fhaghadh iad sin, nach h-iad. Dheamhan mórán a chuala mé ariamh fútha. Tá siad sin caithte suas le saoghal agus aimsir … Ó'n droch-shaoghal ab eadh? Bail ó Dhia ort. Tá agus i bhfad roimhe. Rugadh m'athair — beannacht Dé len 'anam — trí bliana roimh an Droch-Shaoghal (1846-1847) agus ní raibh siad ann len a línn. Cá'id ó a bhí oiche na Stoirme Móire ann? … Céad bliain díreach. Bhuel is roimhe sin a bhí na deachmaí ann, má's fada gearr roimhe é, sin rud nach feasach dom. Ach fiafruigh de Sh. Ó. Ch. é. Sin é an fear a innseochas na h-údair (dh)uit … Tá aois mhór agamsa air, ach má tá féin, níl mé ach ar chosa bacóige len a ais. Tá údar aige faoi 'chuile shórt ó'n Díle
TUILLEADH (2) ▼
Bíonn fuasaoid mhór uirre ar an aimsir seo: scoilteachaí, coiliocum, altraid chroidhe, agus cá'il an t-anshógh nach mbíonn uirre. Ach caithfidh 'chuile dhuine deachma na sláinte a íoc. Deirimse leatsa dhá mbadh í an Inid a bheadh ann agus caint ar chorr-starróg a beith ag corruighe, go mbadh bheag an éagcaoineadh a bheadh uirre, ach í in a suidhe suas annsiúd agus gob uirre fé'int a gcloisfeadh sí aon-chlascairt ag toidheacht ag iarraidh na h-inghíne. Sin í an ceann céadna — hébrí céard a bhéas uirre — nach leigfidh aon-lúib síos in a gnaithí.
Anois atá sé ag íoc deachma na sláinte. Thug sé sin droch-thúnnáiste dhó fhéin as a óige, agus ní fhéadfadh sé rith leis. Chaithfeadh sé a dhul roimhe uair eicínt. Dheamhan fear dhá bhfuighidh an túnnáiste nach bhfágfaidh sí a shéala air luath nó mall. Is olc an rud í an chois fhliuch, agus an ghail bhruithte as do chuid éadaigh thuas ar do chraiceann. Ba shin é a fhaisean sin muis. Ní bheadh géilleamhaint ar bith aige d'athrú éadaigh ná stocaí. 'Sé an chaoi a dtosóchadh sé ag flith-mhagadh fút faoi. "Níl siad ag cur tada asam dhom" adéarfadh sé. 'Ar ndú' bhí an scéal sin ceart go leor, go dtí leis an aimsir. Sin é an buille
→
deacrach
Faraor ghéar dheacrach má bhain mé aon-fhód ariamh di. Feacha an aimsir sin! Nach gcuirfeadh sí carghas ar aonduine beó! 'Chuile lá ag baint fhearasbarr dá chéile
Déarfá nach bhfuil aon-deá ghealladh faoin aimsir pé aca sin é. Diabhal an dtaithníonn na léasáin sin ó dheas liom. Ní fhaca mé ariamh iad nach ag cothú na h-uaire móire a bheidís
→
dealg
Bhí gearrbhodach ag L. Sh. Ph. Níorbh fhéidir a choinneál istigh, ach ag boithreoireacht ó oíche go maidin. Bhuail sé agus mharbhuigh sé é, agus thug sé 'chuile dhíol air, go minic. Chodluigheadh sé ins an gcró leath na n-oícheannta an áit a gcuireadh an t-athair an glas ar an dorus. Bhí bó aige l'aghaidh laoigh an oíche seo agus b'éigin dó fanacht in a shuidhe dhá cíonn. Tháinig an mac domhainn ins an oíche. Ní bhíodh an t-athair ag cur araoid' ar bith an uair seo air — bhí sé sáruighthe aige agus gan maith dhó ann. Dar fiaguidhe dubhairt sé an oíche seo leis gan droch-mhúineadh ar bith: "is fhearr leat ag boithreoireacht agus ar do chuid drabhláis" adeir sé "ná a theacht isteach in am, agus aire a thabhairt do'n bhó, i leabaidh t'athair bocht a bheith caillte annseo dhá cionn." Níor dhubhairt an stócach tada ach bualadh siar a chodladh. Chuaidh an t-athair a chodladh as sin go maidin. An uair a d'eirigh siad ar maidin, ní raibh an gearrbhodach ins an teach, ná ar an mbaile. Cuireadh tuairisc, ach ní raibh fáil in áit ar bith air. D'fhan mar sin go bhfaca siad suím aimsire agus gan tuairisc ná fáirnéis air, ar an bhfad sin. Sin é an uair a scríobh sé as Meiriocá agus chuir sé céad punt abhaile ar aon-láimh amháin. Bhí an-tsaothrú dhó ar an "railway". 'Sé an focailín sin adubhairt a athair a spadhar é, i gcruthamhnas duit nach bhfuil lot ar bith nach mbeadh dealg cho dona leis
Tá gasúr ar bith a chaithfeas a dhul ag an scoil ar an aimsir seo deallruighthe. Má's muid féin é, nach bhfuil muid deallruighthe ní áirighim gasúir laga
+
Dheamhan é! Do cheann finne ní thriomódh aon-fhód móna ar an aimsir seo
TUILLEADH (1) ▼
Ní ghabhfaidh an aimsir 'un breáichte go ceann tamaill eile. Dheamhan é, nó go dtéaltaighidh an toirneach seo as an aer
+
Níl aimsir dá dheannachtaighe nach dteigheann currachthóirí na T. B. sin 'un fairrge. Tá siad in araidheacht é a bharruidheacht ar ghála ar bith. An lá nach dtiocfá síos 'na (chun an) chladaigh [ná] tada leis, bheidís amuigh an lá sin. 'Ar ndú níl currachthóirí ar bith in-chinneamhaint orra
TUILLEADH (1) ▼
Bíonn laetheanta na sean-bhó i gcomhnuí an-deannachtach. Is dóigh gurb í an aimsir is measa a thugas sé uaidh ins an mbliain iad. Agus dheamhan uair ins an mbliain ach oiread is mó cruadhóige ná iad. 'Sé lár an Earraigh ceart é agus níl goir ar bith ag duine giota de lá a leigean thairis, mar leigfeadh sé ins an samhradh nó ins an ngeimhreadh.
→
dearg 1
Ag plé leis an "dearg" atá tú ar an aimsir seo = feamainn dearg (níl ann ach ainm magúil uirre)
→
dearg 2
Ní féidir aon-tsrathar a chur ar an asal sin aríst go ceann aimsire. Nach bhfuil sé faoi dheargadh tiaraí ar fad.
→
deargán
Tá an t-aer in a dheargán. Saighneáin triomaigh iad sin thiar. Feicfidh tú aimsir bhreagh uaidh seo amach ": dearg dearg thiar, gealach agus grian"
Tá mé ag réabadh dearg-laoigh ar an aimsir seo (ag baint phortaigh dearg-laoch). Má tá féin, is furasta í a mhunláil, ní hé fearacht portach na bliana anuiridh é. Mise i mbannaí gur beag 'e leacógaí a dhéanfas an mhóin seo nuair a chaithfeas tú suas í, ach bhí na portaigh eile dubh-dhomhainn
+
→
deasaigh
Is olc an aimsir í ag deasú bóthair
TUILLEADH (1) ▼
Deasuigidh síos an chuinneoig sin i ngar do'n teine nó ní théachtfaidh sé choidhchin ar an aimsir seo
→
deibhil
B'éigin duinn fuirsheacht annsin ag maraidheacht na h-uaire, ag síleachtáil go bhfuigheadh muid deibhil 'chuile phuínte, agus gan baoghal ar bith orainn. An bhfuil a fhios agad cá'id a bhí muid ann: Ó bhuilg an lae nó go raibh sé in a lán-mhara. Ní raibh an aimsir faoi dhúinn le a theacht isteach 'na chlochair chor ar bith. Deibhil fhánach a tháinig an uair sin féin. Níl ann ach go raibh muid indon clochar an bháid a dhéanamh
+
→
deilbh 1
Má tá an aimsir go dona fhéin — agus thar a bheith go dona — dheamhan le déanamh againn, ach an oiread móna agus a fhéadfas muid, a bhaint. "Deilbh an saoghal", adeir siad, "agus gheobhaidh tú inneach air." Tiocfaidh uair bhreagh a thriomóchas í am eicínt
TUILLEADH (1) ▼
'Ar ndú má's cúrsaí mar sin é, níor cheart d'aonduine buille ar bith a dhéanamh. Tá an aimsir mar is toil le Dia í, agus níl aon-neart againne uirre. Bain amach do chuid féir, agus leig de do chuid bundúin. Beidh grian fós ann len a thriomú. Deilbh an saoghal agus gheobhaidh tú inneach dó
→
deirc
Cailltear go leor caorach 'sa deirc atá istigh i lár an chnuic sin. Níl léigheamh ar bith ar a dteigheann ann aimsir shneachta. Bíonn siad in a gcárnáin ann
→
déirce
Ní raibh aon-bhróig ag gabhail leis an dá chonuas sin, agus d'íoc mé mo chúig déag agus dá fhichead orra sin féin. Ba bhuidhe déirce liom a bhfáil ar an gcuntar sin féin, arae bhí mé de'n tsaoghal ag an sean-phéire a bhí agam. Seo í an aimsir nachar mhór do dhuine bróga maithe ar na buinn. Tá 'chuile mhíle áit báidhte
Is beag duine a bhí ins an ruta seo ariamh ba déircighe ná N. Th. Aimsir an droch-shaoghail adeir siad 'nuair a bhí na daoine ag fáil bháis as éadan le ocras agus amhgar, badh é sin a choinnigh an cheathramhadh seo beo. D'fhaghadh cho maith le deich nduine fhichead beatha ann 'chuile lá
+
"Bean a chas le Mícheál Mhac Suibhne agus páiste suirghe aice. Thosuigh Mícheál ag magadh fúithe: Mícheál: Cá bhfuair tú an páiste? Ise: Fuair mé ar sop é. Bhí an ithir agam féin, agus fuair mé an síol in aisce. Mícheál: Cé dhár díobh é? Ise: De chlann Donchadha é idir bhonn agus uachtar. Mícheál: Cé dhár díobh na deireadhachaí? Ise: Dhá mbeitheá ann aimsir an lasctha, bheadh a fhios agad sin. Mícheál: Cáide uainn Margadh Bhaile an Dubhghaill (/dūl′/)? Ise: Má chuireann tú do theanga in mo thóin, beidh do shrón ar an margadh. Scaoil sé cnaipe. Mícheál: Tóig é sin uaim. Ise: Níor tóigeadh aon-laogh ó aon-bhó ariamh go ligheadh sí é. Ligh an chéad uair é. 'Óra a dheaidé' adeir an mac (.i. mac Mhichil) 'nach géar í gan gob'" (Giota faoi bhean ar chuir Mícheál Mhac Suibhne caidéis uirre. Tá an iomad leagan air seo ar fud na Gaillimhe, ach tá siad uiliog gáirseamhail. Tá mé dhá thabhairt annseo mar tá samhail mhaith ann agus magadh focail faoi'n ngréasaidheacht deireadhachaí, lasca)
TUILLEADH (1) ▼
Ní bheidh deireadh go deo leis an aimsir seo
+
→
deis
Ba mhaith liom deis a thabhairt dóibh thar agus mar fuair mé féin. Ar an dá luath agus a raibh mise deich mbliana d'aois, bhí mé ruaigthe amach ar aimsir. Thiubharfainn scoil agus fóghluim dóib seo, ach dair leat, níl siad an-ghabhthach leis an scoil. Bíodh aca. Iad fhéin a bhéas siar leis, agus ní mise
TUILLEADH (3) ▼
Níor chuir sé aon-deis chainte air féin fós. 'Leabharsa an uair a chuirfeas beidh sé in a aimsir. Fan leat
Is dona an deis atá ar an aimsir seo le dhul in éadan féir. Sílim go mbainfidh mé féin scathamh eile amach ar na portaigh nó go n-athruighidh an aimsir
An té a bhí ar a dheis le dhul ag baint mhóna an uair sin, agus an aimsir bhreagh a thapú, bhí a shliocht air: tá móin aige. Ach ní raibh fata de bhláth bliana lánuighthe ag cuid againn an uair sin. Sin é a d'fhága ar deireadh muid
+
→
deisigh
Nach bhfuil scair eangaighe annsin agadsa? Cuir le suain í agus deisigh amach í. Tá báire éisc ar ghob an Bh. Feicfidh tú bualadh ar iasc glas, má sheasann an aimsir seo
TUILLEADH (1) ▼
Beidh carr deisighthe aige sin má bhíonn sé ag aonduine. Mo léan géar thú! Nach ag imeacht ag ealadhain le rudaí mar sin a chaitheas sé a chuid aimsire
Bím ag deisiúchán liom mar sin ag caitheamh na h-aimsire agus an aimsir do mo chaitheamh
→
deoladh
Tá geoladh deas aniar-ndeas anois ann. Tá sé in a chlaochmú. Ní móide go bhfeicfeá aon-deoir anocht, ach feicfidh tú í shul a gcaithtear an lá ambáireach. Ba bhreagh é an sioc. Aimsir theann fholláin í aimsir an tseaca. Tá an tír tolgtha ag an mbáistigh ó a tháinic an bhliain
→
diachair
Níl a fhios agam cé'n diachair atá ar an aimsir chor ar bith. Níor tháinic aon-lá le mí mhór fhada a bheadh in araíocht a dhul ag iascach. Ar tháinic anois?
+
→
diaidh
Is maith an dicheall do na daoine a bheith indiaidh a chéile chor ar bith agus an aimsir a bhí ann le fada. Tá 'chuile dhuine ag fuasaoid slaghdáin, agus má tá féin is beag an dochar dóib. B'uair mhí-nádúrtha í. Níor thada eile í
TUILLEADH (1) ▼
Níl call breathnú indiaidh móna ná tada ar an aimsir seo. Triomóchaidh sí uaithe féin agus an spalpadh atá ann
Is beag an dochar de'n aimsir fhéin a bheith mar atá sí agus a bhfuil de dhíchreideamh fud an domhain. Chonnaic mé Éireannach ag teacht thall i Sasana. Ba as an gcondae seo é — ceantar Bhéal Átha na Sluaighe. Diabhal a raibh sé mí ariamh ann gur chaith sé in aer an t-Aifreann, agus gur thosuigh sé ag rádh nach raibh Dia ar bith ann. "Agróchaidh Dia ort é," adeir Árannach a bhí abuil mé
→
díle 1
Ní fhaca muide tada annseo 'tháinic an bhliain ach dílte. Agus deir tusa go raibh aimsir bhreagh ins an áit a raibh tú féin. Dar príosta muis, níorbh é sin do'n áit seo. Bhí uair cho coimhthigheach ann agus a chonnaic mise ariamh.
Tá an aimsir an-dí-mheasctha. Ní túisce in a shamhradh ná in a gheimhreadh é. Bhí scathamh de'n trathnóna indé go h-aoibhinn, ach chuaidh sé ar ghála annsin ag dul a chodladh dhuinn. Is aimsir í nach bhfuil muiníneach chor ar bith
→
dingthe
Shílfeá go bhfuil an "bag" dingthe. Duine eicínt a shuidh air ins an mbus. Seadh go siúráilte. Duine ar bith atá ag traibhiléaracht mar sin aimsir na Nodlag, is deacair dó rud ar bith a thabhairt slán. Bíonn busannaí agus traentachaí líonta go drad.
→
diocach
'Ar ndú ní indon a dhul ag cur fhataí atá an diocach sin. B'fhéidir go mbainfeadh sé buirdín asta amach faoi Bhealtaine an uair a bheadh an aimsir ársuighthe amach agus an teas ag teacht ins an lá, ach má bheireann sinneán de'n tsean-bhó ar chnocán righte air, tá a chuid bainne sláinte ólta
→
diogáil
Tá siad ag díogáil an tighe ar an aimsir seo faoi chomhair an tsagairt. Is ann a bhéas sé imbliana. Chuir sé féin stróic mhór thuighe ar an teach an tseachtain seo caithte. Tá siad le spiarradh nua a chur istigh ann freisin agus leis an simléar caolaigh a chaitheamh anuas in áit nach bhfuil tarraint ar bith ann le goirid … ní gan uí gan ó sagart a chur amach as teach ach oiread
Tá siad ag díolachán anois ann le gul 'un bliana, agus sipín deas istigh aca. Níl de chlóic orra anois ach go bhfuil an áit beagán ro-chumhang. Ach cuirfidh siad fairsinge air leis an aimsir. As na tighthe beaga a theightear ins na tighthe móra adeir siad
Bhí uainín meirbh annseo againn an bhliain cheana — dialúnach beag. Chaith sé cheithre mhí ag ithe as cúl a' (ar) nglaice. Shílfeá nach mairfeadh sé ala an chluig an chéad uair. Uan fireann a bhí ann, agus níor cailleadh ariamh é. Ní dhéanfadh duine ar bith tada leis ach a chaitheamh amach. Ach dar príosta sceinn sé amach leis an aimsir, agus rinne sé an-réithe. An reithe is fearr a bhí ariamh agam. Ní scarfainn leis ar chuid mhaith marach gur báthadh é i gcaochpholl annsin thuas ar an easca anuiridh
Tá 'chuile dhuine diomdhach de'n aimsir seo. Ní chloisim aon-duine dhá moladh, cé's moite de Sh. Ó. Th. ach 'ar ndú 'sí an bháisteach a bhuac sin
→
díonmhar
Ní fhaca tú aon-áit ariamh ba díonmhaire ná a bhí aige, istigh i scailp agus í buailte taebh istigh agus dalladh raithnighe agus féir faoi agus thairis. Diabhal clóic ar bith a bhí ar fhear na tíre sin ins an am sin. Bhí neart scailpreacha agus úaineanna aige le dhul ar a chaomhamhaint féin ionnta. Ní raibh go dona ann ach an dream thart thíos nach raibh áit ar bith aca. Dhá dteagadh an ruaigeadh aríst, ní mheasaim go mbeadh sé cho h-éascaidh ag na daoine a gceann a thabhairt leo agus a bhí sé aimsir na "dTans"
+
→
díotúil
Aimsir dhíotamhail í = toillsceánta fuar, agus farradh maith gaoithe ann, ach é a bheith teann tirm
TUILLEADH (1) ▼
Is olc í an uair seo ag fataí: aimsir dhíotamhail mar í. Shearg siad go mór le seachtain
'Séard atá agadsa a dhéanamh an clár sin a chaith amuigh faoi ngréin go ceann míosa. Má tá sé giúirinneach féin, tá an teas agus an aimsir bhreagh acmhuinneach ar a dhul 'un maitheasa dhó.
→
dligh
Ní bheadh iontas ar bith orm dhá dtugadh sé scathamh den droch-aimsir uaidh anois. Bhí sí dlite amuigh
Ní mac dlisteanach é sin chor ar bith, ach peata raithnighe a bhí ag P. Mh. Mh. leis an gcailín aimsire. Bean de na B. sin thoir a mháthair
+
→
do 1
Ní maith an dóigh a dhul ag pléidh le stiléaracht anois mara bhfaghadh duine an aimsir faoi dhó thar cíonn
TUILLEADH (2) ▼
Ba deacair aon-rath a chur ar fhéar le coicís anois, mar ní raibh an aimsir faoi dhó. Chothaigh sí ro-fhliuch
B'fhéidir go dtiocfadh athrú don aimsir anois
→
dochar
Is beag an dochar do Ph. fuacht féin a bheith air, thuas annsin ar aghaidh na rithteachta ó mhaidin ins na bárrannaí garbha sin, agus an gála dhá chriathrú. Áit gan fascadh ar bith é. Is maith an clúdadh nar mhór do dhuine a bheith air agus an aimsir atá ann — aimsir choimhigheach críochnuighthe
+
→
dócúil
Is deacair tada a dhéanamh ag docamhail (dócamhail, docamhlacht) na h-aimsire = an aimsir a bheith cruadh feannta fliuch
TUILLEADH (1) ▼
Chaith fuirgheacht calaidh trí seachtainí orainne cheana igcéibh an S. ag docamhail aimsire. D'imigh liom fhéin i leith faoi dheireadh agus d'fhága mé an bád agus a raibh ann annsin. Ní dheacha mé soir aríst nó go raibh sé in araidheacht a dhul 'un fairrge
→
dodach
Tá an gearrchaile sin dodach. Má mhaireann di, ní bheidh sé an-éascaidh ag buachaill óg a dhul ag dréim léithe, ach casfar cinnire eicínt leis an aimsir uirre, a cheannsóchas í, feicfidh tú féin air
+
→
dóigh 1
Is maith an dóigh bradán é Poll na h-Easa ar an aimsir seo. Tháinic mé anoir thar an línn aréir, agus bhí lonnadh ar an uisce. Is deacair breith ins an mbaile ar E. aríst go ceann scathamh. Cuirfidh sé ceirín de'n fhíor-uisce air féin arsa tusa (ag dul ins an abhainn ag saghdadh bradán)
TUILLEADH (6) ▼
Sílim go mbadh mhaith an dóigh do dhuine trí nó ceathair de bhoscaí móna a thárlú anuas chuig an teach a fhad agus atá an aimsir seasta mar seo. Ní fheicfidh tú seachtain ó indiu go mbeidh airde sneachta ar an talamh, agus ní bheidh sé ionrásta ag tada a dhul 'na phortaigh annsin. Tuairt shneachta a thiocfas as an bhfuaraidheacht seo
Níor dhona an dóigh chor ar bith anois duinn na bruachannaí a leagan as láimh. Is gearr go bhfeicidh tú meall feamuinn dearg ins an gcladach agus ní shin é 'u' (ar) dtráth a bheith ag leagan bruachanna. Feicthear dhom nach bhfuil am ar bith is cóireamhla lena leagan ná ar an aimsir seo
Is dona an dóigh d'fhear ar bith a bheith ag soláthar ban ar an aimsir seo. Deir tú le mac S. Th. Sh. a chonnaic mé ag teacht isteach ag an Aifreann indiu, agus cuisne sheaca ar a bhrághaid. Tá mé ag ceapadh go raibh sé amuigh igcaitheamh na h-oíche aréir. Dá mbeinn d'fhuireasbhaidh mná le mo mharthainn, dheamhan mo chois clí (chlé) ná dheas a chuirfinn amach dhá n-iarraidh macsamhail na h-oíche aréir
Ní dóigh ro-mhaith a bheith idtuilleamaí talmhana ar an aimsir seo, scáth a bhfuil beithidhigh ag dul. Tá siad an-mhór anuas ar ala na h-uaire. Ach b'fhéidir dóibh feabhsú amach annseo idtús féir. Mara bhfeabhsuighidh, beidh na daoine in ainriocht
Is máistir scoile é an mac aice mar dhóigh dhe. 'Seadh go deimhin! Bíodh sé buidheach má's buachaill aimsire é in áit eicínt thart síos
Leig dom ar son Dé ort! Mar dhóigh dhe nach ar aimsir a bhí sí chor ar bith! Seadh, tá sí buille beag ro-árdnósach le bheith ar aimsir
→
dóigh 3
Talamh ar bith atá fóduighthe ar an aimsir seo, tá sé dóighte ar fad (ag an aimsir bhreagh agus ag an tiormach). Feicim na buird atá thuas annsin insan bP. Á. Dar mo choinsias duit, tá siad faoi scáineadhachaí as éadan
→
doineann
Is millteach an aimsir í míle buidheachas le Dia, le doininn agus gairbhthean. 'Chuile lá ag baint earr agus barr dhá chéile
Chuaidh siad siar oíche ag dolaidheacht ar abhainn Ch. Bhí eangach an-mhór go deo aca. Níl a fhios cé'n dol a thug siad leo an oíche sin. Deir siad nach taobh le chúig nó sé de chéadta a bhí siad … 'Ar ndú' dhá mbeirtí orra gheobhaidís fruisín, ach níor rugthas. Mo ghrádh iad. Bheadh ciall in a leithidí seach agus an dream atá thart annseo nach leigfeadh an faitíos dóib breathnú síos thar shlat an droichid aimsir síolruighthe
+
→
domhan
Dheamhan áit faoi'n domhan is deise ná an áit seo, marach an aimsir
TUILLEADH (1) ▼
Níl a fhios agam 'san domhan céard is cor dó ar an aimsir seo
+
→
dona
Tá sí ar aimsir cho dona agus a tháinic imbliana dhá mbeadh neart air
TUILLEADH (1) ▼
Is dona leis an aimsir le dhul ag plé le féar