ar (100+)
+
→
abair
Tá do dhá dhíol ar fad le rádh agad
TUILLEADH (59) ▼
'Séard a bhí mé a rádh annseo ar ball nach bhfuil forás ar bith ar Sh. Ph. ó chuaidh sé 'sna fir mhóra
Ní hé sin atá mé a rádh chor ar bith
Ní miste an méid sin a rádh ar chaoi ar bith
Is mór adubhairt sé ariamh go ndéanaidh Dia grásta air, ach tá a shraith ar lár faoi dheireadh
Ó'n lá ar phós mé an bhean sin, ní raibh easbaidh punt ná scilling orm, ní as ucht mise a bheith dhá rádh é
Ar chuala tú an chailicéaracht a bhí air, ag sárú orm nach raibh sé ann le linn a thúis chor ar bith, agus gurb é a shaghd ar fad iad. Níor dhubhairt mise tada, adeir an ceann a chuir an baile ag troid
Ó dubhairt agus gur dhubhairt, níor cheart dó a dhul siar air. Seasadh fear len a fhocal
An eascainí chéadna ort! Is tú adubhairt agus ní hé Dia! Go mba túisce agad fhéin é ná againne!
Mar déarfas tú anois. Tiocfaidh mise suas ar t'fhocal = bíodh breith do bhéil féin agad
Is maith leis an t-Aifreann a rádh ar bhuille an naoi i gcomhnaí
Abair: "ceirtlín bhog bharraigh ar bhogbhallaí an tighe: bog bog, arsa an t-óg-bhodach ar bhog-bhallaí an tighe." Abair sciobtha é (má dheireann, tuigfidh tú an gaol atá ag an gconson "g" leis an gconson "d")
Ná h-abair rud mar sin ar chraiceann do chluas
Nach beag an carghas atá ort bréag a rádh
Céard atá tú a rádh? Dheamhan splanc chéille ar bith agad le goirid
Céard atá tú a rádh? Go dtiubharfainnse an capall sin ar chúig phunt fhichead!
Anois adubhairt tú é! Sin é a bhí a dhéanamh leis. Gan é a leigint 'san mbóithrín chor ar bith
Abair é! Móin ar bith nach raibh tóigthe roimh an doininn seo, tá sí réidh le triomach imbliana
Abair é! Duine ar bith a bhfuil muirín anois air, tá sé in a ridire
Abair ar chuma ar bith go bhfuil saidhbhreas annsin amuigh 'fhoisceacht urchar méaróige do'n chladach, an té a ghabhfadh ag gliomadóireacht
Abair nach h-eadh, ná aonduine a bhain leis. Níor tháinic aon-chneagaire ar a threibh!
Abair má's dochtúr é, gur beag 'e mheas a bhíos aige air féin scaithtí!
Abair má's ag dul Gaillimh atá sé gur fada go mbeidh sé ann ar an roighinidheacht sin!
D'fhéadfá a rádh gurb' ort atá slacht do chodach, bail ó Dhia ort
M'anam go bhféadfá a rádh gur beag an néal atá air sin
D'fhéadfá a rádh gur maith te droch-mhúinte an cimleacháinín é sin, má theigheann araoid ar bith air
D'fhéadfá a rádh muis! Diabhal bréag ar bith nach mbeidh púir as a bhéal nó is cinneamhaint críochnuighthe air é
D'fhéadfá a rádh inDomhnach! Is iomdha a leithide eile a bhuailfeadh amach ar cuairt agus a d'fhágfadh an obair sin faoin a bhean.
D'fhéadfá a rádh! Ach indé a bhí an fuacht ann ar chaoi ar bith
Abair nachar bhac fear le cur ar bith, ach tosuighe ag baint mhóna 'san Márta, agus tosuighe ag cur potaí 'nuair a thiocfadh séasúr na gliomadóireachta, meastú nach mó a bheadh dhá bharr aige, ná a bheith dhá mheath féin ag tochailt idir dhá chloich 'sna breaclachaí sin amach = cuirigcás
Abair gur cheannuigh tusa leota feola agus go dtáinic tú aniar abhaile agus gur chaith tú trí nó ceathair de laetheantaí dhá slumairt, nachar shamhaoinighe dhuit é sin, ná sceimhil a chur ar do bholg annsin thiar le piontaí pórtair
Céard adeir tú léithe a d'iarr punt orm!
Céard adeir [tú] leo a tháinic isteach annseo agam (chugam) ag iarraidh áit bó orm!
Céard adéarfá le fear a tháinic isteach aréir chugam ag iarraidh ualach fataí orm nó go dteagaidh fataí nuadha = nach dalba an rud é!
Céard adéarfá le bean a d'fhága an stainníneach trí h-uaire annsin thiar ar an mbóthar agus í féin in éindigh le fear eile!
Rug sé i ngreim chúl cinn ar Mh. Mh. agus thug sé Bóthar na Muice Báine amach dó. Anois céard adeir tú le Gaillimh. Is beag a cheapfadh go mbeadh an méid sin guis ann chor ar bith!
Diabhal thiomanta ceann a thiubharfadh sí dom, mara dtugainn seacht bpighne ar chúig cinn de "Phuncáin". Anois céard déarfá le Gaillimh! Is furasta dhóib bráigill fhéin a bheith aca
Deir tú le A. atá ar meath ó mhaidin, agus láithreachán móna annsiúd thuas aige agus í gan tógáil as a scaradh fós i mbliana!
Deir tú liom ar chinn sé dubh agus dubh orm aon-feaig a fháil istigh ar shlata an bhaile sin indiu! Tá mé scrúdtha!
Deir tú leis a bhí ar an bportach indiu roimh lá. A Dhia dhá thárrtháil muis! Is cor 'san saoghal é sin
Déarfainn go raibh diomdha ag teacht air an uair sin nach ndeachaidh sé féin ann freisin
Déarfainn gur suarach an éadáil do dhuine ar bith a bheith i dtuilleamaí déirce bheag de'n tsórt sin
Déarfainn gur dona na gnaithí atá air a bheith ag imeacht ar a shláinte go fánach mar sin, agus a fhusacht dó a dhul go Sasana, agus saothrú maith ann
Déarfainn fear maith le P. se'agaibhse, ach ná bac le fear ar bith eile ar an mbaile = thiúrfainn fear maith ar Ph.; ceapaim gur fear maith é
Ní abróchainn nach hé J. Mór atá as an mbealach freisin, ach d'imigh an diabhal ar an gceann eile féin
Deir siad go bhfuil dlí le theacht amach go gcaithfear íoc ar an gcut cho maith leis an madadh
Deir siad nach leigfear duine ar bith go Sasana, dhá mbeadh an bhliain seo caithte
Sin é adeir siad ar aon-chor. Ach níl áird le tabhairt ar leath na luaidreáin
'Séard adeir sé nach bhfuil S. A. ach ag cur mí-rath ar fad ar na portaigh leis an mbaint atá sé a thabhairt orra
Deirimse leat go gcuirfidh mise rud eicínt eile ar a aire
Deirimse leatsa go gcuirfidh mise taobhach air dhá fhada go dtí é
Deirimse leatsa nach hé a rinne é chor ar bith
Deirimse leatsa gurb shin iad a bhí ag cur éadain air (ar an ól) hébrí cé'n fáth é
Bhuailfí tuighe srathaire air deirimse leat, marach gur thug Dia dhó a bheith imighthe
Tá sé sin ceanamhail air fhéin deirimse leat
Déarfá gur gearr eile a bheadh an troid ar siubhal, 'nuair a bheadh puca déanta dhó (dhe) ag M.
Déarfá anois dhá seaduigheadh an uair seo, gur gearr go mbeadh a sean-eire (dasachaí) ar fhataí
Dhá bhfaighteá dhá lá eile air mar adéarfá, bheadh iarracht mhaith agad air
Is beag eile, mar adéarfá, a thastóchadh uaidh anois, ach dhá laghad sin féin, níl aon-fháil agam air
Ghlacfainn chúig phunt air mar adéarfá má cheannuigheann tú glan ar na chúig phunt é
+
→
abair le
Abair léithe a bheith ar a h-áirdeall féin
TUILLEADH (3) ▼
Bhí sé ag obair indé mar adéarfá leis é, ach in a leabaidh sin, dheamhan buille ar bith indiu
Bhí an gamhainín sin an-truaillighthe fadó i mbliana, ach ó a chuir sé ar athrú cimín é, tá sé ag teacht aige féin mar déarfá leis é
Ó a thosuigh biseach ar bith ag teacht uirre, tá sí ag tiacht chuice féin mar adéarfá léithe é
+
Ins an gcaoldruim a airighim é. Ní bheadh goir agam mé féin a lúbadh mar sin anois chor ar bith, nach mbéarfadh an phian orm isteach faoi'n gcroidhe. Deir siad sin gur arrainn é, ach measaim nach h-eadh
TUILLEADH (3) ▼
Níl neart agam cor ar bith a bhaint asam féin, nach dteagann pian chráidhte isteach faoi mo chaoldruim. Brath mhór atá agam a dhul chuig an dochtúr léithe, ach dheamhan agus móide meabhair a bhainfeadh sé sin aiste ach an oiread liom féin. Is minic nach mbaineann
Tá caol an droma an-lag aige. Ar chuala tú ariamh é: "Is minic fear fada lag as a lár"
Chuir sé barróig orm faoi chaol an droma, agus mo cheann-finne, ní scarfadh uaidh. Ba gheall le iarainn na bun-righeachaí a bhí air
+
→
céadéaga
Ní bhfuighidh sé sin aon-bhás choidhchin. Beidh sé ag dul ins na céid-déaga mar sin, agus ualaigh ag teacht air, agus é ag díriú aniar aríst ag caitheamh gail de'n tsean-dúda. Nach bhfuil sé ag saothrú báis ó a rugadh mé agus dheamhan bás ná bascadh fós air
TUILLEADH (7) ▼
Chuaidh S. Bh. a bhí annseo thoir ins na céad-éagadh. Sílimse go raibh sé as cionn cláir an uair a shuidh sé aniar aríst agus a rinne sé caint eicínt. Ar an dá luath agus ar tugadh deoch dó, shéaluigh sé
Bhíodh an-chaint ar dhaoine a dhul ins na céad-déaga fadó, ach ní chloisfeá caint ar bith anois air. 'Sé'n chaoi a raibh siad an uair sin, ar an dá luath agus a bhfeicfidís ualach ar bith ag teacht orra, chuirfí na h-ordógaí orra ar an bpuínte. Badh é a scil ann é, badh é sin
Chuaidh do shean-athair — 'ndéanaidh Dia trócaire air! — ins na céad-déaga. Bhí siad ar thob a leagan amach an uair a tháinig mothú ann in ath-uair, agus ghlaoidh sé ar do shean-mháthair agus ar t'athair. Chaith sé caint eicínt leo. "Gheobhaidh mé bás su(a)ímneach anois," adeir sé. Thuit sé siar agus níor fhan deoir ann níos mó
'Ar ndú má's fíor do na sean-daoine ghnídís udhachtaí fadó ins na céad-déaga. Is beag na céad-déaga atá ann anois, ach thú fuaduighthe ag an séipéal cho luath agus a aireochthar an anáil imighthe asad. Ní fhéadfaidís gan rud eicínt a theacht orra an uair sin. Nach gcoinnighidís seachtain dhá dtórradh iad
Chuaidh sé sin, an uair a bhí sé in a pháiste bheag ins na céad-déaga le convaidhlsiuns (convulsions). Ba mhinic nach rabh a fhios a imeacht nó a theacht dó. Chuir mé trí thuras air ag tobar Cholm Cille dhá dtugadh Dia biseach dó. Thug, míle buidheachas Leis Féin. Shrian sé as th'éis liostachais fhada. Sílim dheamhan áird ar na turais aige in a dheidh sin, aindeoin go mbíonn muid ag strócadh leis ag iarraidh air a gcur dó (dhe)
Tá an scanrachán seo thoir ag dul ins na céad-déaga le obair. Nach dona na gnaithí atá air a bheith dhá chur fhéin thar fholann mar sin. Sínfidh na clochair siúd leis, feicfidh tú féin air. Níl rud ar bith indon fear a shníomh, ach ag briseadh cloch.
Tá sé ins na céad-déaga ag an damhsa. Dheamhan damhsa ó a tháinic oíche nach raibh sé amuigh air. Oibrigheadh leis!
+
Bhí an t-aer cró-dhearg ar fad trathnóna
TUILLEADH (3) ▼
Thug sé amach é agus gan é baileach dearg aige. Ní raibh sé ach cró-dhearg (dath na fola mórán) agus thosaigh sé ar an bpuinte ag munlú an chrú. Ar ndú ní fhéadfadh an crú sin gan a bheith fabhtach, ach ba chuma san tubaiste leis siúd ó a bhí forú air cé'n chaoi a raibh sé, ach comhraíocht an chrú a bheith air chor ar bith
Chuir an gabha an t-iarann san teallach agus ba ghairid go raibh sé dubh-dhearg agus annsin cró-dhearg aige. Thosaigh sé dhá lascadh ar an inneoin annsin agus, marar bhain sé dreas as ní lá go maidin é
Foighid ort! Ní mór dó a bheith cró-dhearg agus níl sé dubh-dhearg féin fós
+
Tá sé ar a chroidhe-dhicheall ag gabhail fhuinn
TUILLEADH (1) ▼
Bhí sé ar a chroidhe-dhicheall ag cumadh bréag.
+
→
dá
Níl rud ar bith is mire ná cut idir dhá theach
TUILLEADH (17) ▼
Tháinic mar a bheadh iomghaoth ann idir dhá cheach orainn agus bhuail rae roilleacán an churach ar an toirt
Tá dhá leigean-amach ar an bhféar sin = ní mór a leigean amach faoi dhó
Beidh dhá dhéanamh air anois: do dhéanamh-sa agus an duine a chaithfeas a dhul air in do dhiaidh
Bíonn dhá shuathadh ar an muirtéal sin
Cheap mé an dá bhóithrín a thabhairt liom — a dhul síos an bóithrín thiar agus aníos an bóithrín thoir — agus mara bhfaghainn ar an méid sin é, sneachta a chaitheamh ar a lorg
Bhí sé ar nós gasúr a dtiocfadh dhá chroí dhó nuair a d'fhágfaí ó'n scoil é = tháinig an-riméad air
Ná tabhair aon-áird ar fhear an dá chroí. Cuirfidh sé an chluain ort agus fágfaidh sé annsin thú.
Is maith an fear é sin ar dhá mhaide rámha déarfá!
Shílfeá gur dhá leath-deireadh cuit atá air!
Tá dhá spreanguide de dhá chois air agus iad cho scaptha agus go bhfuil ceann aca is chaon leath-bhaile den dá leath-bhaile
Tá dhá leiceann (dhá phluic, dhá ghruaidh agus rl.) cho beathuithe air!
Is geall le smutáin an dá ghéig láimhe atá air, bail ó Dhia agus ó Mhuire air
Dar príosta tá dhá mhása feóla uirre ar chaoi ar bith!
Tá siad ag tuíodóireacht anois ar dhá leathchaoin an tighe
Dhá leathchois atá air = duine a mbeadh marach eicínt ar a chosa, mar dhóigh dhe nach raibh an dhá chois feilteach dhá chéile
Thug mé dó agus dhá fhichead air (£2 2s) (Trí agus dá fhichead, deich agus dá fhichead, dó dhéag agus dá fhichead, … seacht déag agus dá fhichead agus rl.)
Ara, cén 'is goire é do Gh. ná S." Tá sé a dhá ghoireacht, ar a laghad ar bith