→
dóigh 3
cuileann (14)
Tá ceann-fhearann (ceann-fhearainn) ann = an leath-fhód le claidhe; an chiúiseóg a fhanas timpeall le claidhe gan treabhadh nó gan cur i bpáirc. Ach in Iarthair na Gaillimhe (le farraige. Tá an chiall réamhráite i Muigh Cuilinn agus inGnó Mhór) tugtar amanntaí é, ar na cúilíní beaga — agus iad ingreamús dá chéile — a bhíos in aice le claise an tsrotha nó le claidhe san áit nach dteigheann na hiomrachaí díreach. Sórt ladhrógaí nó crúbáin iad. Idtalamh nach dtreabhtar ní fhágtar mórán de chiúiseóig le claidhe ann, agus b'fhéidir gur ingeall air sin a haistríodh an t-ainm. Na daoine a thugas "ceann-fhearann" ar áiteachaí mar seo, "an leath-fhód le claidhe" a thugas siad ar an "headland" féin
→
críoch
Tá sí curtha ó chrích anois ar chuma 'r bith. InDomhnach chuaidh cuileann gan dóghadh léithe, ní dhá roinnt léithe é!
→
bocht 2
Ní fhanócha ceannus ceann a' bith air th'éis a' méid sin, arae, mar deir fear Mhuigh Cuilinn, 'nuair a theighea(nn)s boc go h-ursain, is mian leis a dhul go gabhail éadain'.
→
buinne 1
Ní gan ú(idh) gan ó(idh) buinne a chuir ar chiseán. Tá caoladóireacht mhór air. Má's leat do théarma a chuir isteach le ciseadóireacht teirigh Muigh Cuilinn. Sin iad atá indon na ciseáin a dhéanamh.
'Is mise an fear ag amadáin' adeir F. Ó. C. nuair a chaith sé amach an bhaintreabhach i Muigh Cuilinn = nuair a chuir sé as seilbh í.
→
anuas
Anuas as Muigh cuilinn, nó as Gnó Mhór é (Gnó Mhór — tugann muinntir a' chladaigh Gnó Mhór ar chuile áit — taobh ó thuaidh de Mhuigh-cuilinn. "Fear anuas as Gnó-Mhór" = fear ó'n taobh ó thuaidh de Mhuigh-Cuilinn. Féach "Iar-Chonnacht" — (Roderick O Flaherty) a chuir James Hardiman in eagar, le míniú a fhaghail ar theorainneacha an tsean-cheanntair seo)
→
farc
Giúsach agus cuileann an dá mhaide is fuide go bhfarcfadh. Bhí siad thuas san sean-teach againn agus diabhal a bhfarcfadh siad go deó. An t-adhmad atá san gcoill sin thuas d'fharcfadh sé. Dair í 'ar ndú' agus farcann sí sin gan moill ar bith. Is iomdha maide giúsaí a chonnaic mé ariamh agus ní fhaca mé oiread agus ceann aca ag farcadh. Ní mór an ghiúsach a choinneál fliuch nó tirm
Gaelach a rinneadh an túirne sin, ach is fadó an lá é. Deileadóir a bhíodh thuas áit eicínt i Muigh Cuilinn a rinne í. Dheamhan deileadóir san tír anois
→
dúisigh
Bhí muid ag coinnleoireacht oíche anuiridh thíos 'sna crígheannaí sin thíos agus dhúisigh muid éan aisteach eicínt sa sceich chuilinn