imtheacht (50+)
→
caidéis
Bhí an sagart óg ag imtheacht splanncuighthe, a' díbirt daoine de'n bhóthar, ach dheamhan caidéis a' bith a chuir sé orainne. D'aithin sé nach raibh aon-mhísc ionainn.
→
cailm
Dhá mbeadh an oiread cailm air, a's atá a leigean amach fhéin, inDomhnach ní bheadh an oiread fíbín ag imtheacht air, a's tá.
→
cairín
Má ghróigeann tú thú féin mar is ceart ar cairthín, a's gan a bheith do do shníomh fhéin, ní leagfaidhe thú dhá mbeadh an capall ag imtheacht ins na seala babhtaí. Níl sárú T. Ph. ann ar cúlóig.
Go bhfóire Dia anois air, muis, má's ag imtheacht ar a chaomhamhaint mar sin atá sé. 'Ingan-fhios do'n dlighe is cóir a bheith ann'.
+
→
ceal 1
'Sé'n té atá cheal oibre, is mó cás leo(b): ar aon-chor 'sé is mó scéal, má bhíonn aon-saothrú ag imtheacht.
TUILLEADH (1) ▼
Ní cheal a shaothruighthe atá ort-sa, a dhuine bhoicht, mara bhfagha tú braon óil. Shílfeá nach leigfeadh an náire dhuit a bheith ag imtheacht a' súdaireacht a's a' sclaibéaracht mar tá tú. Tá do cháil faoi'n tír.
→
cinnire
Marach an sórt cinnire a bhí orainn an oidhche sin, dhéanfadh muid cat as dá rioball. Dar m'fhocal duit, dheamhan fear ar a' bhfeadhain de'n dáréag Black and Tans a bhí ann a changlóchadh aon-fhata le na loiseag aríst. Ach sé'n uair a bhí siad sáinnighthe aghainn a fuagruigheadh orainn imtheacht a's gan drannadh leo(b).
→
ciseach
Ní fhaca mé do leithide de chiseach ariamh, nach gcuirfeá cuma eicínt ort fhéin uair eicínt, a's gan a bheith ag imtheacht in do shraimleoig i gcomhnuidhe.
Dhá mbeadh aon-chló stiúrtha orru, (d)ar ndóigh, ní ag imtheacht ar bhóithrí, mar sin de shiubhal oidhche a bheidís.
→
clóic
Is beag a' chlóic ná'n mhairg atá ar a' gcuaille sin. Dhá mbeadh, ní ag imtheacht a' cuartaidheacht a bheadh sí = donacht, contabhairt.
→
coirpéis
Bheadh congnamh maith ar choirpéis a' tighe, in imtheacht sé seachtmhainí, ach an gaineamh a's na clocha a bheith ar bhall na h-áite.
→
cóirséad
Cáid'eo 'thosuigh sé ag imtheacht in a cheannuidhe leis an gcóirséad dearg siúd? (Is minic le ceannuidhe mála a leithide de bhall a bheith air).
+
Bhí sé chomh maith dhuit a dhul a's é a dhéanamh i gcoimhfhios le 'bheith ag imtheacht i ngan fhios mar sin, arae dheamhan mac an éin bheo sa tír nach bhfuil fhios aige go bhfuil tú ar a' gceird.
TUILLEADH (1) ▼
Bhí sé chomh maith dhó a dhul a's í a iarraidh i gcoimhfhios le bheith ag imtheacht ingan-fhios mar sin. Mar dhóigh dhe go bhfuil an oiread de chaomhamhaint in a muinntir sise, a's nach n-innseocha siad do'n tír é! A mhaisce, sé 'bhfuil uatha é!
→
cora
Ba mhór a' t-ár é mac A. an R. seo thíos ag imtheacht ar fud an aonaigh indiu, a' cur carra chainnte ar chuile bhoicín, mar dhóigh dhe gur daoine muinntreacha dhó iad! Ach th'éis a bhfuil de ghairéad a's de ghaisce aige, is dona í a léine, ach an oiread liom fhéin!
+
→
cosacán
Is fada a chaith an bhó sin ag imtheacht a's cosacáin uirre, in áit a raibh sí an-bhradach.
TUILLEADH (1) ▼
Ní mór duit cosacáin nó ceangal eicínt a chuir uirre go mbeidh sí taithighthe air an áit. Dheamhan's móide a n-iarrfadh imtheacht dhi annsin.
+
Tá sé ag imtheacht cos-nochttha gan bróig ná stoca.
TUILLEADH (2) ▼
Bhíodh chuile ghasúr fadó cosnochtuighthe go mbídís suas in a bhfir, agus fhairis. Ach tá siad chomh goilleamhnach anois, a's nach bhfuil siad indon imtheacht cosnoctuighthe sa samhradh fhéin.
Tá sé luath agad imtheacht cosnochtuighthe, a's nach dtáinic Máirtín na nGág chor a' bith fós.
Cuir cosamhlacht eicínt oibre ort fhéin, a's ná bí ag imtheacht a' rámhóireacht mar sin.
Sin é 'raibh an codladh céadtach air, marar dhúisigh sé in imtheacht trí chéad bliadhain.
+
→
baile
Shíl mé nach ndeanfainn de mhoill, ach feadh's mé an ceap a fhaghail, ach chinn orm imtheacht uaithe. Ó deir siad 'nach h-ionann a dhul do'n bhaile mór a's é 'fhágáil.
TUILLEADH (3) ▼
Is geall le 'bligeáird' baile móir ag imtheacht anois é.
Níl aon-bhaile aige — an duine bocht —ach ag imtheacht roimhe mar sin.
Dhá mbeadh suím in a theach ná in a bhaile aige, ní ag imtheacht ar a' mbóithreoireacht sin a bheadh sé.
→
baorsa
Tá sé le buile a's le baorsa, faoi nach bhfuigheadh sé cead imtheacht faoi'n scuir dhó fhéin.
+
→
bealach
Bhí sé 'strócántacht ag iarraidh imtheacht ó mhaidin, a's thug mé cead a' bhealaigh dhó ar báillín. Nach raibh sé chomh maith dhom: d'íosfadh sé beo beithidheach istigh sa teach mé, mara dtugainn cead dó imtheacht.
TUILLEADH (5) ▼
Má tá fonn ort imtheacht, tá cead a' bhealaigh agad.
Scaoil bealach leis. Dheamhan punta oibre a dhéanfas sé aríst go faoithin, mara bhfagha sé cead imtheacht'.
Sin é amach an bealach agad, má tá fonn imtheacht' ort. (Déarfaí go goirgeach le duine istigh idteach é, a's é 'cur a chosa uaidh ag iarraidh imtheachta, nó a dhul in áit eicínt)
Thug mé deich fichead liom, a's fhobair nach mbeadh díol a' bhealaigh, agham ina dheidh sin. Ní aireochthá ag imtheacht é. Cái'de le dhul puintín gágach, a's chomh daor a's atá 'chuile mhíle nídh!
Ní raibh aon-lá ariamh fhéin, nach raibh muinntear na mbealaighe sin, ag imtheacht as a gcranna cumhachta le leithead.
Go dtuga an diabhal thairis a chuid bealthuidheachta croisim aríst é! I leaba a dhul a' ceannacht fheola, ba chóra dhó go mór fada balcaisí eicínt éadaigh a cheannacht dá chuid cloinne, atá ag imtheacht a's gan snáth de na seacht n-éadaighe orra(b).
+
→
cromnasc
Ceannuigh adhbhar glac chromnasc má theigheann tú chuig an siopa. Tá na caoirigh a' déanamh míllteanais, a's ag imtheacht ar chuid chuile dhuine.
TUILLEADH (1) ▼
InDomhnach má thogruigheann sib 'imtheacht, sin é amach an bealach agaibh. Níl duine a' bith annseo a' cur cromnasc ná buaithrín barrtha a' bith oraibh.
+
→
críoch
Beidh sé ag imtheacht mar sin gan críoch gan rath, go deo.
TUILLEADH (1) ▼
Chaith sé an tsíorruidheacht ag imtheacht indiaidh a chinn roimhe i Meriocá. Dheamhan fhios agham, cé'n chríoch a bhí air faoi dheire, ach measaim nach hé an deagh-chríoch í, ar chuma 'r bith.
→
cuntas
Déan suas mo chúnntas (mo chunntas). Beidh mé ag imtheacht indiu = an méid tuarastail atá le faghail agam (spailpín).
→
cúl
Dar mo choinsias, dhéanfad sé é, ar chúla téarmaí, a's faghad sé an deis. Ná 'trust' thusa aonduine go deo a fheicfeas tú ag imtheacht ar a' gcodaidheacht sin.
Droch-chríoch air fhéin, a's ar a chuid asal, nach gceangluigheann, nó nach gceannsuigheann iad, fharras iad a bheith ag imtheacht faoi'n scuir mar sin 'chuile lá 'sa mbliadhain.
+
Déarfainn nach áit buaile ná sean-bhaile dhuinn an áit seo anois, má fhéadann muid imtheacht as, ach sin é an buille! Ní mé a bhféadfa?
TUILLEADH (1) ▼
Ní áit buaile ná sean-bhaile d'aonduine an giodán seo, má fhéadann a chumhachta imtheacht as.
+
→
beo 1
Is maith beo uaidh imtheacht! = is deifreach a imthighea(nn)s sé.
TUILLEADH (3) ▼
Is beag nar ith sí beo, beithidheach mé, faoi imtheacht.
Is beo sciobtha uaithe (capall etc.) imtheacht.
Mara nglana tú go beo tapa, cuirfe mise deifir ag imtheacht ort.