→
ionadh
iongantas (50+)
Is iongantas é muis, mara raibh an méid sin tuairisce aice a's chomh caidéiseach a's tá sí.
→
carn
Dheamhan iongantas a' bith é sin a bheith cárnuighthe suas, a's chomh reamhar righte a's atá sé. (D)ar ndóigh níl puth dhá anáil aige, le saill.
→
clab
Nach mór a chaithfeá clab truisc a ghlaodhach uirre! Dheamhan iongantas a' bith gur tháinic cuthach uirre leat.
→
cleite
A Dhia dhá thárrtháil muis! Is iongantas é 'bheith díbliú ar Mhac A. Uí Ch. 'Séard deir sé i gcomhnuidhe, gurb shin é an cleite is fhearr in a sciathán fhéin.
Ní bheadh iongantas a' bith orm, arbhar a bheith lobhtha a's an coimhightheas atá 'san uair. Ní bhuachfa (bhuadhfa) mise aon-phighinn go deo ar a' ngarrdha atá annsin thíos agham, arae tá sé scuirthe as éadan ag a' ngála.
→
comaoin
A Dhia dhá thárrtháil muis! Má bhí sé sin a' cur chumaoine ar aon-duine, is iongantas é. Dheamhan cneagaire gan crochadh, ach é sin.
Tá marach eicínt ar a' saoghal nó ar na daoine, a's an chaoi 'bhfuil an uair. B'iongantas é anois, dhá dteagadh lá breagh. Ba mhór i gceist ag sean-daoine cothromacan síne na h-aimsire, ach inDomhnach d'fhéadfaí sneachta a chaitheamh ar a lorg anois.
→
abhaile
InDomhnach ní iongantas mór é sin a fheiceál ag ól. Nach hé an t-ól a thug sé abhaile leis i dtaobh athar a's máthar.
+
→
beo 1
Tá na crícheannaí sin suas beo ar fad le bruic le goirid anuas. Is iongantas é, a's laghad aca(b) a's bhíodh ann roimhe seo.
TUILLEADH (1) ▼
Má tá aon-áit eile beo mar an áit seo, is iongantas é. Ní chomhairim go bhfuil.
Dheamhan iongantas a' bith a dhéanfainnse gur théith an coca féir sin. Nar fhága sé in a bhrat-scair annsin thíos é ar feadh coicíse, gan breathnú siar air. Bíodh sé buidheach nuair nar lobh sé ar fad.
→
breoigh
Níl aon-iongantas, ná nar bhreoidh an chruach sin as éadan, a's chomh tais a's bhí sí, nuair a rinneadh í. Is beag nach bhfáiscfeá í, bhí sí chomh fliuch sin.
→
bruach
Tá'n tobar a' cuir thar bruach anois, ach dar ndoigh ní iongantas é, a's a' t-uisce atá caithte aige, le seachtmhain.
→
aire
Ní iongantas a' bith nach mbeireann a' teas ar a' bhfuacht aige, agus a laghad aire agus thuga(nn)s sé dhá ghnaithe (féach teas).
Ní bheadh iongantas orm dhá dtagadh sé amach de dhlighe, go gcaithfeadh 'chuile fhear talmhana pósadh.
→
iompair
Chonnaic mé, chonnaic mé, chonnaic mé, iongantas mór; Ceann gainimh' dul tharm a's é ag iomchur seoil (sliocht as an amhrán bréagach)
→
ionadh
Dhá bhfeictheá iongantaighe an domhain faoi chéad, ní fhaca tú a leithide siúd d'iongantas.
+
→
iontas
Chonnaic mé iongantas mór inGaillimh le goirid = rud a ndéanfá iongnadh de, cuirimigcás cineál gluaisteáin nuaidh, go mbeadh cáilidheacht ar leith ag baint leis, nó rud eicín uathbhásach nó míorbhúilte.
TUILLEADH (30) ▼
Chonnaic mé, chonnaic, chonnaic mé iongantas mór; ceann gainimh 'dul tharm, agus é iomchur seoil (sliocht as an Amhrán Bréagach)
Is mór an t-iongantas é, cailín a chodail mí as béal a chéile in Ameriocá.
Is iomdha iongantas faoi'n domhan = ughdair iongnadh
Níl mórán iongantas in Éirinn = níl mórán rud ann le iongnadh a dhéanamh dhíob.
Níl iongantas ar bith anois is na busanna, ach bhíodh an chéad-uair a dtáinic siad amach = ní chuireann siad iongnadh ar aon-duine anois; glacann 'chuile dhuine leo mar chóimhneas atá ann, agus ní chuimhnigheann siad nach raibh siad ann ariamh.
Ná bac le iongantas a bheith imbusannaí anois. Ba mhó an t-iongantas é dá bhfuireasbha = ní déantar iongnadh de na busannaí anois. Ba mhó an t-iongnadh a dhéanfaidhe, dhá mbeidís gan a bheith ann.
D'imthigh an saol a gcuirfí iongantas idtada = tá'n saoghal athruighthe, mar ní chuireann aon-rud dhá bhfeiceann siad, ná dhá gcloiseann siad aon-iongnadh ar na daoine anois.
Pádraic — Tá Seáinín ag ól; Micil — Cé'n t-iongantas é?
Cé'n t-iongantas é, gan aon airgead a bheith ar bheithidhigh agus a bhfuil ann díobh.
Ar ndóigh ní iongantas é, beatha a bheith daor agus chomh maith agus íoctar lucht na h-oibre.
Ní iongantas ar bith é sin, ach an oiread leis an scéal ar ball = ní chuirfeadh an scéal nó an rud sin iongnadh ar aonduine, ionann's nach gcuirfeadh an scéal a bhí ar siubhal tamaillín ó shoin.
Sé'n t-iongantas is mó nach ndeacha sé abhaile = ba mhór an t-iongnadh nach ndeacha sé abhaile.
Ní h-in é an t-iongantas is mó chor ar bith, ach gur fhan sé mar bhí sé, nuair a meabhruigheadh dó imtheacht.
Is iongantas é, má dhéanann sé siar anocht é, in aghaidh na gaoithe (bád nó rothar.)
Is iongantas sneachta a fheiceál an tráth seo 'bhliadhain
Is beag an t-iongantas aca(b) an t-ocras.
Ní ceart duit iongantas ar bith a bheith agad ann. Ní hé an chéad uair aige é ghá dhéanamh sin = níor chóir go gcuirfeadh a ghníomh aon-iongnadh ort etc.
Ní ceart duit iongantas ar bith a bheith agad sa sliabh. Nach as a fáisgeadh thú = níor chóir go mbadh nuaidheacht duit é; nach ann a rugadh thú.
Shílfeá gurab é an chéad uair ariamh a bhfaca sí óltach é, leis an iongantas a bhí aice ann.
Ní dhearna mise iongantas ar bith di. Nach achrann uilig é (seo é adubhairt duine le duine eile faoi fhear a bhí in ainm's achrann a tharraingt)
Ní dhéanfainn iongantas ar bith ([ceo] iongantais, a dhath iongantais, pioc iongantais agus rl), dhá dteigheadh sé go Sasana = ní chuirfeadh sé aon-iongnadh orm, dá dteigheadh sé go Sasana.
Ní dhéanfainn iongantas a dhath (blas, ceo, pioc etc.) dhá mbeadh sé imthighthe ar maidin.
Má's ag déanamh iongantais de'n méid sin atá tú, is furasta leat iongantas a dhéanamh = má tá an méid sin ag cur iongnadh ort; is furasta iongnadh a chuir ort.
B'fhearr do dhuine gan iongantas a dheanamh de thada ar an saoghal seo.
Is mór adéarfainn le Pádraic, agus ní dhéanfadh sé iongantas ar bith dhe.
Is mór adéarfá le iongantas a dhéanamh de mhótar roimhe seo, ach níl iongantas ar bith ionnta ar an saoghal seo, le h-ais 'aeroplanes'
Shílfeá gur trí chloigeann a bhí orm leis an iongantas a bhí sé a dhéanamh dhíom.
Déarfá nach bhfaca sé laogh ariamh cheana le na ndearna sé d'iongantas dó (dhe)
Sé a rinne an t-iongantas de'n phoitín. Is cosamhail nach bhfaca sé ariamh cheana é.
Mara ndearna sé iongantas di, ní lá fós é (ní lá go maidin é)