→
aire
teas (50+)
→
caidhfte
Nach diabhaltaí an éadáil do dhuine an oíche a chaitheamh ina chaidhfte thoir ansin thoir ar choirnéil dhá phréachadh féin. Shílfeá go mba mhó an tsomhaoine do dhuine fanacht istigh san áit a mbeadh tine agus teas aige ná bheith ar an gceird sin.
+
→
carcair
Cuirfidh an charcair sin teas sna loirgní anois ag Nell.
TUILLEADH (1) ▼
Níl údar tine ar bith is fhearr ná is buaine ach an oiread, ná carcair mhaith ghiúsaí. Nár bhreá í ar an aimsir seo, tharas a bheith i gcleithiúnas na seanspairtigh sin nach bhfuil sponc ná teas inti!
M'anam gur fearr dhó fanacht i dteas na pluide, agus an aimsir chomh coimhthíoch seo, ná bheith ag tabhairt tsiocair dhó fhéin ag éirí.
Seo í uair na coinnleoireachta anois. Bíonn siad chomh deallraithe, préachtaí sin agus go ndeasóidh siad leis an solas nó leis an teas chreidim.
→
coirt
Dhá leagtá méisín sháile faoin teas, d'imeodh an t-uisce ina ghail agus d'fhanfadh coirt shalainn ar thóin na méise.
I nDomhnach is cosnochta a bhíodh muid sa ngeimhreadh freisin. Nuair a thagadh sioc, d'fháisceadh muid buadáin ar ár gcosa le teas a dhéanamh dhóibh. Ach níl aon acmhainn ag aos óg ar fhuacht anois mar a bhíodh an uair sin
→
coiric
Dhá mbeadh greim agamsa ar do choiric bháin, bheinn ag gabháil ort chomhuain is a gheobhainn teas i do chraiceann — malrach a raibh mullach bán air.
Murach chomh crua, chomh cuisneach agus atá sé, phréachfadh an fuacht é. Ar ndóigh ní hé an t-éadach atá air atá ag déanamh aon teasa dó! Tá sé chomh scagach agus go bhfeicfeá na beithígh thríd.
→
bocht 2
Níl tine ná teas ag na boicht istigh ar shlata na Gaillimhe agus nach maith go maireann siad ina dhiaidh sin.
Ná bac le greas ná teas a bheith i bhfeoil chapaill ná i mbarrannaí íochtair. Tá sé amhlaidh le na portaigh atá agamsa ar chaoi ar bith. Dheamhan fód ar fónamh ar a bhfuaid ach bodhránach agus spadalach.
→
buadán
Nuair a bhí mise ag éirí suas, dheamhan bróig ná stoca a d'fheicfeá ar aon ghasúr sa tír ach iad ag imeacht cosnochta, geimhreadh is samhradh chomh maith le chéile. Nuair a thiocfadh sioc mór ansin, chuirfidís buadáin ar a gcosa — súgáin fhéir, nó strácaí de mhálaí — le teas a dhéanamh dhóibh ar an bhfuacht.
→
buail
Beidh mé do do bhualadh chomhuain is a gheobhas mé teas in do chraiceann; beidh mé do do bhualadh go gcuire mé snaidhm na bpéist ort; beidh mé do do bhualadh nó nach bhfágfaidh mé iall bheo ionat srl.
Mura n-éirí tú as do chuid burlaíochta, beidh mé ag gabháil ort an fhad is gheobhas mé teas in do chraiceann.
→
ailp
Má fheicimse go mbaine sibh aon ailp as na sodógaí sin, beidh mé ag gabháilt oraibh chúns gheobhas mé teas in bhur gcraiceann
+
Níl aon aireachtáil aige ar theas (ar fhuacht srl.) — tá acmhainn teasa, fuaicht srl. aige
TUILLEADH (1) ▼
Is beag an aireachtáil atá aige ar an teas — ní airíonn sé an teas mórán
+
→
aire
Ní iontas ar bith nach mbeireann an teas ar an bhfuacht aige agus a laghad aire agus a thuganns sé dhá ghnaithe (fc. teas)
TUILLEADH (1) ▼
Dhá mbeadh rud ar t'aire, ní i dteas na pluide a bheifeá a leithide de lá breá.
+
→
airigh
An airíonn tú an teas (an teaspach, an ghrian)
TUILLEADH (6) ▼
D'airigh mé an-teas inné.
An airíonn tú an teas ag priocadh leat?
Níor airigh tú an teas ag dul faoin gcraiceann fós agat — níor theangaigh an teas leat mar is ceart fós.
Ach a n-airí tú teas an Mí Mheáin ag dul faoin gcraiceann agat, tiocfaidh an cóta mór anuas (caithfidh tú dhíot é.)
Ní aireodh sé aon teas dhá mbeadh an fiach dubh ag cur a theanga amach, pé ar bith cén sórt scruit é thar dhuine ar bith.
Is deacair leis an teas a aireachtáil; is éasca leis an teas a aireachtáil srl.
→
amuigh
Ná feicimse do theanga amuigh agat níos mó nó beidh mé ag gabháil ort an fhad is gheobhas mé teas in do chraiceann.
→
ana
Ní thriomóidh an féar ar ana na Féile Míchil. Is beag an baol atá air, mar bíonn an ghrian rómhaolaithe sa spéir an t-am sin agus an teas imithe aisti
→
anam
Tá a fhios ag mo chroí agus ag m'anam má labhraíonn tú ar Cheata amach as do bhéal aríst, go mbeidh mé ag gabháil ort chúns a gheobhas mé aon teas in do chraiceann.
→
antlás
Tá teas an aithinne ann (ina thóin) le neart antláis — bíonn fíbín air ag dul ag obair le teann ampla agus sainte
→
átha
Cuirtear arbhar ar cruachan ar átha le poitín a dhéanamh dhe. Séard í an átha, púirín agus cloigeann caolaigh agus scraitheachaí air. Bíonn sé 'rounáilte', agus lota beag istigh ann, agus scartar an eorna théis í a bháthadh ar an lota sin. Bíonn siad (.i. lucht déanta an phoitín) dhá hiontú agus dhá barr iontú ar an lota go mbíonn sí cruaithe. Tá poll taobh amuigh ar an bpúirín mar a bheadh doras agus bíonn tine ag béal an phoill agus téann an teas faoin lota go gcruaí sé an eorna (S. Ó C.)
+
Ní fionnórtas a theastaíos uaimse ach teas. Tá na creaití fuaicht orm
TUILLEADH (1) ▼
Tá a cholainn ag bruith le teas. Ní mé an mbeadh rud ar bith a thabharfadh fionnórtas dó. Deoch ná tada
→
fiuch
"Ní théann teas thar fhiuchadh ach téann bruith thairis" — deirtear seo; is furasta a aithinte cén chiall atá leis
Más flithmheardáin atá ort, fan ón teas. Níl uair ar bith is measa iad nó an uair a theangós teas leo. Sháróidís thú le tochas. Gheofá rud ón bpoiticéara a leigheasfadh iad sin.
+
→
fómhar
Ní thigeann fuacht go hearrach ná teas go fómhar — ní sa samhradh is mó a bhíos an teas ach sa bhfómhar; san earrach agus ní sa ngeimhreadh is measa an cruatan
TUILLEADH (3) ▼
Tá an uair seo brothallach. D'fhéadfá brothallach a thabhairt uirthi. Ach deir siad nach dtigeann teas go fómhar
Ní sa samhradh is meirbhe a theagas an uair ach amach sa bhfómhar, aimsir bhainte an choirce. Ní thigeann fuacht go hearrach ná teas go fómhar ar ndóigh
Tabharfaidh sé teas agus aimsir bhreá uaidh romhat amach anois. Samhradh riabhach; fómhar grianmhar, adeir siad. M'anam go raibh an samhradh seo riabhach, ní ceasacht ar Dhia é. Dar mo choinsias bhí
+
→
fulaing
Níl mórán fulaingt ar theas agat — níl tú in ann mórán teas a sheasamh
TUILLEADH (3) ▼
Ní bheadh aon ghnaithe ag duine ansiúd mura mbeadh fulaingt mhaith ar theas aige
Níl fulaingt ar bith agam le tinteachaí ó tháinig an ghrís seo orm. 'Sé an chaoi a mbíonn an teas ag borradh leis an tochas
Ní teasaí maith thú muise mura bhfulaingíteá le láimh an chitil sin. Is beag an teas atá inti sin chor ar bith
Sin í a cheird i gcónaí: fruch frach mar sin air. Ní fhaca tú aon duine ariamh is antlásaí ná é. Bíonn teas an aithinne ina thóin ag dul ag déanamh chuile rud. Agus ní lena fhoghail é. Dheamhan maith a fheiceas muid ar a gharraí ach an oiread le duine ar bith eile