braon (50+)
Ná déanaidh fraiseach den bhraon fuisce sin anois. Is maith an rud riar a thabhairt dóibh. Tá a gceart i dhá ghloine.
→
framsáil
Shílfeá go bhfuil an capall ag framsáil air. Tá an braon mór inti sin — ag gearramansaíocht; ag foléimneach le fonn macnais nó siúil
→
freagair
Bíonn siad — na J.annaí — ag iarratas i gcónaí! Ba in é a gceird ariamh fhéin. Nuair a bhí mise ar an mbaile sin bhíodh muid sáraithe acu: gráinnín salainn, braon bláthaí, ioscaidín tae, uibhín chirce … M'anam gurb é atá ag féithiú leo muis. Den sonas a achainí, adeir siad, ach den donas a bheith dhá freagairt.
→
fág
Tá an braon ionat cheana féin, agus gan tú as an gcóta cabhlach fós. Mise i mbannaí! Cá bhfágfá é? Ba dual do do chineál an braon a bheith iontu.
→
cailm
Tá braon maith ar bord aige, ach má tá fhéin, dheamhan cailm air an bealach a dhéanamh abhaile.
→
ceal 1
Ní cheal a shaothraithe atá ortsa, a dhuine bhoicht, mura bhfaighe tú braon óil. Shílfeá nach ligfeadh an náire dhuit a bheith ag imeacht ag súdaireacht agus ag sclaibéireacht mar atá tú. Tá do cháil faoin tír.
Nach í an eorna a bhíos cuileach coilgneach thar an gcoirce. Is suarach an t-ionadh gur aisti a déantar an braon broghach fhéin — tá coirce mín seachas eorna. Ní iontas ar bith gur as eorna a déantar poitín (an braon broghach — tús an phota, na féans. Tá sé láidir agus borb thar an gcuid eile. Deir siad gur nimh é)
Diabhal an féidir gur fataí cosnochtaithe a fuair sibh! Ar ndóigh thug sí braon bainne nó bealaíocht eicínt dhaoibh leob.
+
→
baile
Ná samhlaigh an baile sin liom thar aon bhaile. Fhóbair go bhfaighinn bás leis an ocras istigh ina cheartlár, agus ní fhaca mé an té a thairgeodh braon tae dhom ina dhiaidh sin.
TUILLEADH (1) ▼
Crap do chuid féir muran leat amlú a thabhairt dó. Tá an braon ar ghort an bhaile.
+
→
coiric
Tá braon sa gcoiric (sa gcoiricín) aige — tá braon ar bord aige; tá braon sa gcírín aige; tá braon óil caite aige.
TUILLEADH (6) ▼
Tá braon maith sa gcoiricín aige anocht de bharr an aonaigh.
Dheamhan an féidir go bhfuil braon sa gcoiric aige aríst inniu. Níl sé ag tógáil ceann ar bith as an ól ar an aimsir seo.
Is minic a bhí braon sa gcoiricín againn fhéin agus b'éigean dúinn é a iompar. I nDomhnach is dathúil an scéal é má fhéadann duine tosaí ag briseadh agus ag réabadh chuile uair a n-ólfaidh sé cupla pionta pórtair!
Tá braon sa gcoiricín aici, agus ní fearrde a coiricín é — ní maith atá an t-ól ag dul di; tá sé ag cur seachmaill uirthi.
Ní fhanann cor ar bith ann má bhíonn aon bhraon sa gcoiricín aige. Is diabhlaí aisteach a théanns an t-ól do dhaoine thar a chéile.
Dheamhan baol a bheadh air a mhacasamhail de chleas a dhéanamh murach go raibh braon sa gcoiricín aige.
Ní ghearrfadh tada na seanchrochaillí géara seo anois ach an braon broghach — ba é tús an phota an buachaill acub!
→
beos
Ól an braon tae seo agus cuirfidh sé beos ionat. Tá ceart agat a bheith seactha leis an bhfuacht.
→
bior
Fan as a bhealach sin má bhíonn aon bhraon caite aige! Bíonn bior air go mbaine sé achrann as duine eicínt.
→
boigréis
Nuair a theann an braon leis, bhain sé amach chun boigréise agus ghluigh (ghlaoigh) sé ól dhá raibh sa teach.
Tá braon ann ó cheannaí eicínt agus chomh breallach stiallta agus a bhíonns sé Domhnach is dálach chomh maith le chéile — bhí ceannaí eicínt ar a shinsir srl.; is de bhunábhar ceannaí é.
+
→
aer
Tá an duifean ag bun an aeir (ag íochtar an aeir); tá sé ag dúchan ag bun an aeir. Is gearr uainn an braon.
TUILLEADH (1) ▼
Níl deoir as aer anois; níl braon, sileadh, snig, as aer anois — níl sé ag báisteach.
→
buail ar
Bhí sé ag coimhlint ag iarraidh an féar a bhualadh ar a chéile sula mbeireadh an braon air.
→
buinne 1
Tá an braon ag dul isteach idir an dá bhonn. Airím an fhraighfhliuchas ar mo chois. Ach ní bheidh mé mar sin feadh is mé a dhul go dtí an baile mór. Gheobhaidh mé gréasaí eicínt a chuirfeas buinne leathair inti dhom.
Is gártha an buinneán de ghlór a bhíonns aige nuair a bhíonns braon sa gcírín aige. Chloisfeá thiar aduaidh é. Is beag an dochar dhó tinneas cinn fhéin a bheith air agus an bhúireach a bhíonns aige.
Dhá mhéad aireachais dhá bhfuil air, baineann sé braon as i ngan fhios ina dhiaidh sin — dhá mhéad an t-airdeall atá air, ólann sé braonachaí i ngan fhios, ainneoin sin
→
aire
Tá sé ró-aireach air fhéin ar fad. Ní túisce braon i mbéal na gaoithe ná a fheicfeas tú rite isteach sa teach é
→
airigh
D'airigh mé an braon a bhí i laidhricín mo choise ag dul i bpoll mo chluaise leis an olc a bhuail mé.
→
anachain
Croith braon uisce coisreacan in aghaidh (i mbéal) na hanachain — croith é i ndoras na gaoithe
+
→
anuas
Tá braon anuas air — braoinín 'báisteach anuas'
TUILLEADH (2) ▼
Stopfaidh an stráca sin fhéin an braon anuas.
Buaileadh braon báisteach anuas idir an gob is an tsúil orm.
+
→
fiuch
An tine a chorraí! Ní gá dhuit tada dhá shaothar sin! Dhá mbeifeá ag corraí na cuifí sin go tráthnóna (móin), ní thiocfadh aon lasair uirthi. Dia dhá réiteach! Ní bheidh fiuchadh ná deide ag mo bhraon uisce go faoithin. Cupla seanbhreacán a bhí agam ansin le níochán
TUILLEADH (1) ▼
Cuir aníos braon uisce ar an bhfiuchadh anseo
→
flaisc
Is corruair a níos sé é, ach nuair a níos, déanann sé flaisc. Ar ndóigh an bhainis sin a bhí ar an inín aige fhóbair go gcáillfí daoine ann. Bhí im agus spunógaí ag dul i mbéal Bh. sin thoir agus gan fios arbh imeacht nó a theacht dó lena raibh caite den bhraon chrua aige. Síleadh go gcaithfí fios a chur ar an dochtúr
Má tá aon bhraon fuisce ann, nach diabhlaí an fhosaíocht atá orthu leis nach roinneann amach é. Beidh lucht na tórra imithe ar ball, agus gan duine ar bith le n-ól
→
fostaigh
Má bhíonn braon ar bith caite aige, is duine an-neamúch é. Níl neart agat smid a rá nach bhfostóidh sé é … Ag ullmhúchan achrainn deile?
Cár éirigh an t-ól leis aréir meas tú? Go deimhin, níl aon ghnaithe d'aon ól aige ná ag fear ar bith atá chomh francaithe leis. Tá marú duine air, ar an dá luath is a mbeidh braon caite aige
→
istigh
Tá braon mhaith istigh aige — tá braon sa gcorraicín aige; tá braon ar bord aige; tá braon maith ólta