breith (50+)
Bhí mé uair ag fanacht le fear fobhairne a chuirfeadh an churach siar a chúnamh dhom, ach diabhal duine a bhí ag teacht. 'Buailfidh mé fhéin faoi,' adeirimse faoi dheireadh agus faoi dhó. 'Rinne mé cheana é gan fear fobhairne ar bith.' Ach m'anam má rinne nárbh é an lá sin é. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agamsa agus mé leath cuain choinneoinn stuaim ar an bhfoighid, agus ní chorróinn as an áit a raibh mé. Bhí farraige ghártha ann agus an sruth i m'aghaidh
+
→
focal
Shíl sé sin go raibh sé ró-aigeanta le breith ar fhocal air. Ach féacha fhéin nach raibh sé sách beartaithe ina dhiaidh sin. Ní bhfuair sé comhaireamh na sop ar scáth an fhocailín fánach sin adúirt sé
TUILLEADH (2) ▼
Níl aon chabhnsailéara istigh i nGaillimh in ann breith ar fhocal uirthi siúd. Tá fios a labhartha agus deis a cainte aice
M'anam gur beag nach ndeachaigh an sciorradh focail daor air. Ní foláir do dhuine greim maith a bheith ar a theanga i gcúirt aige. Bíonn siad ag iarraidh breith ar theanga ort
+
Ní fhéadfaí gan breith air. Théadh sé rófhollasach ar an abhainn. Nár fhéad na maortha é a fheiceáil ag dul ann chuile phointe
TUILLEADH (1) ▼
Ní fhéadfaí gan breith air. Nach raibh sé dhá dhíol rófhollasach! An fear nach bhfaca sé ariamh thabharfadh sé buidéal poitín dó chomh maith leis an té a mbeadh sé ina dhá chuid déag leis
→
fágtha
Ní bhíonn rud óg ar bith chomh fágtha leis an naíonán. Breathnaigh an t-uan, an lao agus an searrach! Bíonn a gcosa déanta acu faoi cheann uair an chloig théis a mbreithe. Ach cáid a bhíos páiste ag tónachán agus ag lámhacán sula dteaga siúl dó? Bíonn sé scaitheamh maith.
→
cleite
Ní dhearna sé filleadh ná feacadh, ach breith ar Sheán Mh. idir chorp chleite is sciathán, agus é a leagan istigh sa gcarr.
Mo chuach ansin thú! Is agat atá an ghnaithe breith ar an gclochneart, bail ó Dhia ort.
→
colg
Ní féidir breith ar bhod gorm lena bhfuil de choilgní air, agus tá sé amhlaidh le n-ithe. Is deacair solamar ar bith a fháil air lena bhfuil de chnámha ann.
Mura dtige cothromacan síne na huaire ar sa saol seo, tá an chéad saol eile roimhe, tús na breithe ag Mac Dé! Níorbh é cóir Dé é, mura gcuirtí peiriachaí eicínt air, agus an splíontaíocht agus an spídiúlacht a thug sé fhéin do thuilleadh.
→
cromnasc
Bhí cromnasc orthub uileag go dtí ceann amháin, ach ná raibh ann nuair a shíl mé breith uirthi sin, nár imigh sí as an loc orainn! Ár gceann fine ní sháinneodh aríst í.
→
crámhar
Tuige ar fhan tú amuigh do do chailleadh fhéin faoin gcramhar caca sin, agus neart breithe agat ar an rud sin a dhéanamh lá eicínt eile.
+
→
críoch
Séard a bhí le déanamh lena leithide sin, a chuirfeadh bean ó chrích agus ó rath, breith air agus bró mhuilinn a chur faoina mhuineál, agus é a chaitheamh amuigh ar an meath mhóir. Bheadh sé sách maith aige, agus rómhaith — an bithiúnach.
TUILLEADH (1) ▼
Is olc an chríoch a bheas air sin fós, tús na breithe ag Mac Dé. Dheamhan duine dhá ndéanfaidh an éagóir nach bhfoilseoidh Dia é fhéin air, luath nó mall — is olc an deireadh a bheas aige sin fós (gheobha sé anbhás, bás le drochthinneas, déanfaidh sé dubhní air fhéin, tabharfaidh sé droch-chor dó fhéin, beidh an anachain ar a thí, go ngiorraí sí leis srl.), ach níl muide ag dul i mbarr a bhreithiúnas ar Dhia. Nár lige Dia go rachadh! An té a ghníos éagóir, titeann díoltas Dé air más fad gearr go dtí é.
→
cuach
Chuach sé suas M. seo amuigh le fuisce agus bladaireacht agus dheamhan a chos nach ndeachaigh in éindí leis. Dhá mbeadh breith ar a aiféala aige, b'fhada uaidh a d'fhanfadh sé, ach caithfidh an díth céille féin a bheith ann, arsa tusa.
→
beo 1
Más leat breith beo air, níl nóiméad moille le déanamh agat. Tá sé ar a chailleadh ó mhaidin inniu.
+
→
brabach
Ag iarraidh a bheith ag breith brabaigh ar dhaoine i gcónaí a bhíonns sé.
TUILLEADH (1) ▼
Shíl sé brabach a bhreith orm agus an focal adúirt mé 'fhostú.
Más ag forcamhás ar na cearca breallacha sin atá tú le uibheachaí a bhreith, tá faitíos orm gur beag an éadáil a bheas agat dá mbarr.
→
agair
Nach bhfuil a fhios agat go maith gur agraigh Dia ar dhuine anó mar sin a ligean air fhéin — tús na breithe ag mac Dé.
+
→
aiféala
Ní raibh breith bonn báis agat ar bhean a fháil, agus anois ó tá sí agat, tá tú in aiféala — b'fhada leat go mbeifeá pósta, agus anois tharla pósta thú, is mó an dúil a bheadh agat a bheith scaoilte aríst
TUILLEADH (13) ▼
Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agam, ní chuirfinn araoid ar bith air — tá aiféala anois orm gur chuir mé chuige ná uaidh
Dhá mbeadh breith ar a aiféala aige anois, is fada amach as (an teach, cumann srl.) a d'fhuireodh sé.
"Baistfidh mé do leanbh dhuit le cúnamh Dé; agus dá mbeadh breith ar m'aiféala agam, ba leat mé fhéin" (Sliocht as amhrán Is deas an sagairtín é stór mo chroí)
Níl gar dhuit an caint anois nuair nach bhfuil breith ar t'aiféala agat.
Breá nach raibh breith ar t'aiféala agat nuair a rinne tú é — déarfaí seo le duine adéarfadh é féin nach ndéanfadh sé rud áirid eicínt dá mbeadh breith ar a aiféala aige.
Tá breith ar t'aiféala agat anois agus ná déan aríst é — déarfaí é le duine adéarfadh nach ndéanfadh sé rud eicínt a bhí sé théis a dhéanamh dhá mbeadh breith ar a aiféala aige
Is mairg nach mbíonn breith ar a aiféala aige
Dhá mbeadh breith ar a n-aiféala ag na daoine, is beag a dhéanfaidís (a dhéanfaí) as an mbealach.
Seomh (seo) é (cuirtear an fhuaim v isteach anseo idir an dá ghuth) an scéal (an leathrann) i gcónaí — dá mbeadh breith ar m'aiféala agam!' — breá nach gcuimhníonn sibh ar sin agus sibh ag déanamh an rud as an mbealach
Dá mbeadh breith ar m'aiféala agamsa, ba bheag an lua agam an tuairt sin a thabhairt orm fhéin — dá mbeadh a fhios agam gur mar a bhí a bhí, ní bheadh baol orm a dhul ar an aistir sin.
Ina dhiaidh feictear don Éireannach a leas. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agam anois, ní ionsóinn siar faoi Chonamara beag ná mór — ní rachainn go Conamara chor ar bith dhá mbeadh a fhios agam gur mar a bhí a bhí
Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agam, ní thiocfainn do mo mheath fhéin leis an obair sin dubh bán ná dubh buí — ní chuirfinn an trioblóid orm fhéin, ná ní chuirfinn mo chuid aimsire amú léithe
Dhá mbeadh breith ar a aiféala aige anois, dheamhan a chos a thaobhódh teach an cheoil ariamh
→
buadán
Is beag an mheas a bhí aige ar mo chuid buadáinse, ach dhá mbeadh breith ar a aiféala aige, ní thiocfadh sé fhéin amach dá bhfuireasa, agus ar baineadh de threascairt as ar an leic oighre.
+
Má éiríonn leis breith isteach chor ar bith ort, tá tú buailte faoi aige ar iontú an tsoip
TUILLEADH (1) ▼
Ní dhearna sé filleadh ná feacadh ach breith air agus é a bhualadh anuas faoin talamh
Dhá mbeadh breith as dá roghain agam air, b'fhearr liom bualadh romham agus shaothróinn mo bheatha in áit eicínt, arae tá an áit seo ag gabháil i m'aghaidh ar fad, ní ceasacht ar Dhia é. Ach níl aon ghair agam corraí i ngeall ar an tseanbhean.
+
→
buail
Caoinfidh sí anois, má tá sí buailte, ach deir siad nuair a bhíos an gáire dhá dhéanamh go mbíonn an caoineadh dhá bhreith.
TUILLEADH (1) ▼
Bhuail uafás é agus ní raibh breith bonn báis aige go mbeadh an féar coctha faitíos báistí — tháinig falrach chun oibre air agus níor fhan foighid ar bith ann go raibh an féar ina chocaí aige, ar fhaitíos go dtiocfadh sé ina bháistigh air
+
→
buille
Is tútach an cleas d'aon duine breith ar chloich le buille feill a thabhairt d'aon duine
TUILLEADH (1) ▼
Ní fhéadann fear na háite seo aon bhuille marbh a ligean ina chuid oibre aon uair. Ní túisce obair críochnaithe ná a bheas cruóg eicínt eile ag breith air.
Murach gur chas Dia aníos thú, bheinn in mo bhúilleach ag na cupla uan sin. Tá mé ag iarraidh breithe orthub lena gcoisceadh (fc. coisceadh)
→
ailím
Is contúirteach an ailím a bheith ag lúitéis le madraí agus gan fhios agat nach breith ort a dhéanfaidís
→
ainm
Ní fhéadfadh sé aon dea-chríoch a bheith air, tús na breithe ag Mac Dé, agus a liachtaí uair a bhfuil a ainm tugtha síos le chuile mhí-ádh.
→
aire
Dhá mbeadh breith ar a aiféala aige anois, thabharfadh sé aire dhó fhéin ó thús — d'fhanfadh sé amach as an anachain nó as an gcontúirt srl.