chuig (100+)
→
abair
Céard adéarfá le fear a tháinig isteach aréir chugam ag iarraidh ualach fataí orm nó go dteaga fataí nua — nach dalba an rud é!
→
abair le
Ó thosaigh biseach ar bith ag teacht uirthi, tá sí ag teacht chuici féin mar adéarfá léithe é
Níl neart agam cor ar bith a bhaint asam féin nach dteagann pian chráite isteach faoi mo chaoldroim. Brath mhór atá agam a dhul chuig an dochtúr léithe, ach dheamhan is móide meabhair a bhainfeadh sé sin aisti ach an oiread liom féin. Is minic nach mbaineann
Seo maiste dhuit agus bíodh sé dubhdhearg agus cródhearg shula síne tú chugam é. Is maith liomsa mo chuid maistí a bheith ceart. (Deirtear rud mar seo amantaí nuair a thugas duine maiste nó píosa pháipéar lena phíopa a dheargadh do dhuine eile lena lasadh sa tine)
+
→
daidhce
Siúd í a raibh an daidhce uirthi. Dheamhan corraí dhá cois a dhéanfadh sí, théis gur iarr an mháthair uirthi a dhul amach agus na beithígh a bhleán. Agus chuala mé gurb éard a chuir uirthi é an áit nach ligfidís ag céilí i nD. Ch. í an oíche roimhe sin. Í a ligean chuig céilí go D. Ch. deich míle bealaigh, má tá sé taobh leis
TUILLEADH (3) ▼
Má théann tú di ar an mbealach sin ní chuirfidh tú uirthi ach daidhce, agus beidh muid gan Murchadh gan Mánas ansin. Abair mar seo léithe gur tháinig muid fiche míle bealaigh chuig sochraide agus go bhfuil fiche míle eile le dhul ar ais againn agus go bhfuil bicycle briste orainn. Tosaigh ag dilleoireacht. Maistín maith í. Tá na seacht n-aithne agamsa uirthi, agus sin é an fáth go mb'fhearr dhuitse a dhul chun cainte léithe. Ní móide go n-eiteodh sí thusa faoi dheoch, ach má chaitheann sí ina ceann é, ní thabharfadh sí deoir do Dhia shúlach
Sin é ceird gasúir i gcónaí: daidhce orthu faoina dhul chuig an scoil. Shílfeá i nDomhnach, gur mó an luí atá ag gasúir anois léithe ná fadó. Ar ndóigh, ba mhó a bhuailtí orthu fadó
Ní thiocfadh sé chuig an darna bainis le daidhce nár hiarradh ag an gcéad bhainis é. Diabhal blas den cheart nach raibh aige. Fear gan fuil a thiocfadh go dtí iad théis droichead a dhéanamh dhínn cheana (a dhul tharainn agus daoine eile a iarraidh). Bhí a shliocht orthu. M'anam nár thaobhaigh cuid againn iad ná cuid de thaobhachtáil
→
dalba
Is dalbaí an puicéara sagairt é le theacht ina líon beag ná mór. Go bhfóire Dia ar an té a chaithfeas a dhul isteach chuige ag iarraidh tada. Chuirfeadh sé an Naomh Peadar thar barr a chéille
→
dall 2
Ní fhaca mé aon duine ariamh ba daille (/deʟ′ə/) ná é ag dul chuig an scoil. Chaith G. a dhúthracht leis, agus thugadh sé dual na droinne dhó chuile ré solais, ach má thugadh féin, ba aon mhaith amháin dó é
→
dall 3
Cuirfidh mé dhá shlat go leith chuige agus ní bhfaighidh tú an oiread agus a dhallfadh do shúil as i ndiaidh treabhsar agus bheist — déanfaidh an méid éadaigh atá mé a chur ag an táilliúr treabhsar agus bheist ach ní bheidh caochadh do shúil d'fhuílleach ann
Ní fhaca mé aon dallarán ariamh ba mhó ná é ag dul chuig an scoil. Sháraíodh sé an máistir ceart. 'An bhfeiceann tú an ghruaig sin,' adeireadh sé. 'Ní raibh oiread agus ribe liath inti nó gur casadh thusa in mo líon'
Rud damáisteach é an poitín: fágann sé na daoine gan spré, ach breá nach bhfanann muid uaidh. Ní chuireann sé aon fhios orainn murach go dtéann muid féin chuige, murach go dtéann sin. Muid féin is measa
+
→
damhán
Tá an damhán alla ag snámh. Cuirfidh sé éadaí nua chugat — chítear an damhán alla ag snámh scaití. Deirtear an uair sin go gcuirfidh sé éadaí nua chuig duine
TUILLEADH (1) ▼
Éadaí nua riu! Breathnaigh suas ansin sna cúinní féint a bhfeicfeá aon damhán alla ag snámh iontu. 'Sé a chuirfeas na héadaí nua chugat. Tá tú astu dhá uireasa
→
damnaigh
Tá mé damnaithe ag an liúiste (leoiste) sin thíos ag iarraidh tobac orm chuile oíche. Tá sé taithithe anseo ar fad anois. Is dóigh go bhfuil cat crochta roimhe i chuile áit eile. Níl aon ghean ag aon duine é a fheiceáil ag teacht isteach ar cuairt chuige
→
danra
Tá an fheamainn dubh atá againne in áit chomh danra agus a chonaic tú ariamh: thíos ar chúla an charracáin. Bealach chomh haistreánach é agus atá sa gcladach, ach níor chás dúinn é murach chomh hachrannach agus atá an roinn féin: clochair agus clocha gránna ar fad í. Dhá mbeadh crann ní ba mheasa ann, is againn a thitfeadh sé, ach beidh athroinnt ar an gcladach an bhliain seo chugainn le cúnamh Dé
→
daol
Má theangmhaíonn daol leis siúd, is maith gasta a bheas sé ag tabhairt an tsráid amach do Mh. Ní rachainn faoi dhuit go gcaithfidh sé Oíche Nollag seo chugainn faoi shó ann choíchin. Má chaitheann, 'sé a chlochneart é
→
de
Má tá sé le dhul chuig an aonach, dheamhan a gcloisim de chaint aige air anois — ní bhíonn sé ag caint air anois
Mo chumha agus mo dheacair nach dtigeann sí ar cuairt chugam leis an dobrón agus leis an gcaonach liath a bhaint de mo chroí
→
deachma
Sin í anois an chreach roinnte (conách iascaigh), cé is moite den dá bhod ghorma seo agus ní ghlacfaidh an cat féin iad. Tá ár ndóthain againn le tabhairt dó dhá bhfuireasa. Bíodh acu. Tá rud eicínt ag teastáil ón deachma. Caithfidh muid chuige iad. Caithfidh cheana. (Chaith siad uathu iad. Ní thabharfaidís abhaile iad)
Bíonn deachmaíocht mhór in áit ar bith a gcaithfidh cuid de mhuintir an tí a gcuid béilíochaí a cheannacht amuigh cheal a bheith in ann a theacht abhaile chucu
+
→
dealaigh
Níor dhealaigh na diabhail de dhaitheachaí seo liom fós. Tá an tseachtain saothraithe go maith agam [...]éid a shliocht orthu: tabharfaidh mise gaoth bhoird amach dóibh Dia Sathairn seo chugainn faoina bheith slán dúinn
TUILLEADH (1) ▼
Dhá ndealaíodh an bhruitíneach seo le na gasúir — shílfeá gur righin uaithi — b'fhéidir go mbuailfinn siar ar cuairt chugaibh. Ach dheamhan gair agam corraí anois. Tá anró le fáil uathu, go lige Dia slán na daoine!
+
→
dealg
Níl sé inrásta a dhul chuig an teach aige anois chor ar bith le deilgne. Bhioraigh sé an iothlainn le sceacha, agus streachail na gasúir nó an gála anuas aríst iad agus tá an bóithrín druidte leo anois. Níl a fhios agam cén chaoi a seolann siad bó ar bith acu
TUILLEADH (1) ▼
Chuaigh dealg ina cois inné a mhuirnín agus ní bheidh sí chuici féin go ceann seachtaine
→
deán
Cónaíonn an t-uisce i gcónaí sa deán sin amuigh ar an tsráid. Caithfidh mé a líonadh an geimhreadh seo chugainn má fhágann Dia an tsláinte agam
+
→
déan 1
Tuige nach ndéanann tú deifir a chur leis sin thuas. Mura ndéana, dheamhan a chos ná a chnáimh a bheas amach as an ngarraí sin go Lá Fhéil San Seáin seo chugainn
TUILLEADH (1) ▼
Níor lig mé chuici ach an chú sin thiar ag S. Rinne sí trí huaire í. Shílfeá nach uaithi na madraí ina dhiaidh sin
→
déanach
Casadh liom lá i nG. í, agus í in ainriocht. Ní fhaca tú duine ar bith ariamh ba bhoichte béal ná í. Thug mé mo phunt deireanach déanach di, mar rinne mé trua di. Meas tú arbh iontaí liom an sneachta dearg ná an lá aonaigh a bhí chugat, í a fheiceáil ag ceannacht cuingir bhullán ansin thoir. Ní fhaca mise aon amharc ar mo phunt ó shin
→
déan i
Más maith leat a theacht ar cuairt soir againne an Domhnach seo chugainn déan ann. Dar a shon nach dtiocfá
→
déan le
'Sé a raibh le déanamh léithe sin, cead a thabhairt di a dhul a chodladh ina troscadh nuair nach bhfuil aon mheas aici ar an rud a leagtar chuici
→
déanta
Ní dhéanfaidh siad sin mórán cúis i gContae na Mí nó go mbeidh siad déanta ar an talamh agus ar an treabhadh. Agus is fada é sin. Is mór atá a fhios ag C. Sh. céard a bhaineas do chéachta go deimhin! Dá mba cloch a shínfí chuige agus rá leis go raibh duine de Chlainn Mhac C. ag teacht aníos an bóthar …
→
deara
Cheal nár thug tú aon bhlas faoi deara aréir? An bhfaca tú í ag síneadh an leabhair chuige? Scríobh sí rud eicínt ar phísín de pháipéar roimhe sin, agus bhí an páipéirín sin sa leabhar. Chuirfinn a bhfuil istigh is amuigh agam gob (gurb) éard a bhí ar an bpáipéirín sin rá leis castáil léithe anocht in áit eicínt. Ní raibh aon deis eile aici é a rá leis os coinne na máthar. Is dall an mhaise dhuit é murar thug tú an méid sin faoi deara. Is maith a bhraith C. é. Nach bhfaca tú an fad a bhí sé a bhaint as a mhuineál ag iarraidh amharc a fháil isteach ar an leabhar
+
→
deargán
Ceannaigh staic den deargán eile sin — cén t-ainm atá air — raddle — le na caoirigh a mharcáil. Beidh muid dhá mbearradh lá eicínt an tseachtain seo chugainn, agus caithfear comhartha eicínt a chur orthu más linn a gcur chun sléibhe … Gheobhaidh tú i siopa Ch. nó tigh Gh. é. Tóraigh an baile mór go bhfaighe tú é ar aon chor
TUILLEADH (1) ▼
Ní bhíonn dream ar bith líofa ag deargán ach muintir Mh. Tháinig P. anuas anseo anuraidh agus bhain sí slám duilisc, agus ní bheadh fí ná feáin uirthi mura ndéantaí deargán di. Diabhal a raibh a fhios ag na gasúir céard a bhí sí a iarraidh. Ní fhaca siad sin aon deargán ariamh. Ach m'anam go raibh a fhios aici siúd. Thug sí a seaneire creathnaigh abhaile léithe. Nár ba é amháin dhá bhfuil suas ann. Chuile bheadaíocht dá mbíonn timpeall orainn a chrapadh leo, agus gan tada de bhrabach orthu féin. Ní fhaca mé tada ag teacht anuas ariamh as. Uair a chuir muid fios suas anseo ar mhaingín cnónnaí acu, chuir siad scéala anuas go mbeidís againn an tseachtain a bhí chugat, ach ní fhaca muid aon amharc ar na cnónnaí ó shin
'Sé m'ainm féin a chuir mé i ndearmad leis an litir i leaba ainm an té a raibh mé ag scríobh dó, agus chaith páipéir agus litreachaí ag teacht chugam go ceann bliana faoi
→
deascán
Duine as an deascán a bhfuil a fhios aici céard a bhaineas do thuirne anois. Dheamhan triúr ban óg in do thír a rug ar charla ariamh, ná a bhfuil a fhios agamsa a n-aithneoidís carla dá síntí chucu é
+
Beidh gorta ann an bhliain seo chugainn! Níor mhinic leat an dea-scéal a bheith agat! Is gaire cabhair Dé ná an doras
TUILLEADH (1) ▼
Dea-scéal ó Dhia againn. Slán an scéalaí! Beidh biseach ar an tae an tseachtain seo chugat adeir tú! M'anam nach miste! Bhí na daoine tolgtha ag an gcaifí
→
deatach
Bhí deatach as mo chuid éadaigh chomh luath agus a ligeadh an tine chucu. Báitheadh go craiceann mé
+
→
deil 1
Dar fia tá deil sa bhfeac seo. Faigh an t-iarann go gcuirtear isteach é. Go lige Dia do shláinte dhuit, beidh láí shlachtmhar agam de do bharr. Anois b'fhéidir! Chugat a gharraí!
TUILLEADH (1) ▼
Tá an bord sin ar deil anois ach scaird phaint a bhualadh air. Ní fhéadaimse níos mó a dhéanamh leis ar aon nós. Chugat nóiméad go mbailí mé an oirnis seo!
→
deilín
Is bocht an rud deilín, agus bíodh a fhios agat go bhfanfadh éalang ort go deo dhá bharr. Breathnaigh ar Mh. T. Mh. ansin thiar. Sin é an chéad tsiocair a bhí aige. Bhain sé deilín eile aisti sula raibh an chéad cheann chuige fhéin, agus d'fhága an péire é ar an gcóir a bhfuil sé
+
→
déirce
Ghlaoigh mé féin dhá phionta, agus dhá phionta eile théise sin (thar a éise sin). Ní ólfadh seisean an darna pionta. Shín sé anall chugam féin é. 'Déirce dhá chuid féin don amadán,' arsa mise. Sciorradh focail a bhain dom, ach sílim nach mórán slaicht a bhí aige orm faoi
TUILLEADH (2) ▼
Chaith mé an lá ag coinneáil cigarettes leis. Dheamhan an ceann féin a thug sé dhom. Bhí go maith nó go raibh mé féin feidheartha tráthnóna. Sin é an uair a tharraing sé amach nuitín beag bídeach nach dtógfá as an lathach, agus shín sé anall chugam é. Ba in é an déirce dhá chuid féin don bhacach ar chuma ar bith
Níl léamh ar bith uirthi — níl sin. Deir tú léithe an oíche faoi dheireadh a chuir fios ar cháca, ar uibheachaí agus ar shiúcra anoir chugainn, an áit ar casadh clann J. L. 'na tí aici. Chuaigh mé fhéin soir ann ar cuairt d'uireasa mo chuid tae, arae d'ardaigh sí léithe an t-aon cháca a bhí fuinte sa teach. Ara a mhic ó, ar a theacht faoin doras dom, bhí na mílte fáilte romham, agus ní maith a bhí mé istigh ar lom an urláir nó gur cuireadh isteach ag ól tae mé. Siúd é an áit a raibh bia gan chuntas ag feara Fáil. Déirce dhá chuid féin don bhacach arsa tusa
+
Ní bheidh deireadh an choirce curtha aige lá na Faiche seo chugainn
TUILLEADH (1) ▼
Chaith sé an-fhada idir chamánaí nó go ndeachaigh mé féin síos chucu faoi dheireadh agus faoi dhó, agus gur fhiafraigh mé dhíobh céard a bhí fúthu a dhéanamh leis, agus é a chur ar thaobh eicínt …
+
→
deis
Siúil siar chuig an gcéilí. B'fhéidir dúinn deis a fháil ar aon bhean
TUILLEADH (9) ▼
Cén sórt deis a bheas agat ag dul chuig an aifrinn. Na boinn! Diabhal an fearr deis eile. 'Siad a bhí ann shular tháinig deis ar bith eile amach
Thug an deartháir deis iascaigh as Baile Átha Cliath chuige: gliondaí, cairteannaí agus eile, ach níl a dhath ag gabháil leis anois
Shantaigh sé an deis. Sin é an fáth ar chuir sé an iníon ann. Leabharsa ní raibh néal ar bith ar siúd. B'fheasach dó cá raibh an ciste gan aon neach a theacht chuige!
Má tá pota le dhul ar an tine sin, ní mór dhaoibh deis bheag a chur uirthi. Caith anuas gabháilín mhóna chugam … Nach gann gortach a thug sibh isteach í, má tá sibh taobh leis an méid sin
Cinnfidh ar Sheán aon rath a dhéanamh má chuireann tusa an ball suas ar an taobh thoir. Ach ligeann tú chuige i gcónaí ar a dheis í
Ceann ar bith a theagas ar a dheis chuige, leagann sé uirthi, ach tá an fear istigh féin sách aigeanta. Níl sé dhá gcur amach ar a dheis chuige. Níl rath ar bith air leis an gciotóig
Is diabhaltaí an báireoir é, agus an chóir a dteagann an liathróid chuige, caitheann sé an poc a bhualadh in aghaidh deise chuile uair. Tá trí chúl amuigh aige anois dhá bualadh in aghaidh deise. Dhá bhfaigheadh sé ar a dheis í, níl a fhios cén gníomh atá ann. Dhéanfadh sé cat agus dhá rioball. 'Sé atá deas air!
Buailidh deis agam. Caith deis chugam a Sheáinín. Bainidh as a chunúsachaí, bainidh as, nó beidh sibh dóite
'Sé T. a chaith deis chuige an uair sin ar thug sé an boc dalba don bhall. Thug sé abhaile uileag muid an uair sin. 'Sé a bhí deas air. Nár chuir sé siar sa gcrígh dhriseachaí í. Dhá mbeadh an daoradh teacht abhaile thoir ag an D. Mh., ba bheag an stró orainn a bheith ann. Dheamhan stró muis
+
→
deiseal
Cas chugat é — deiseal
TUILLEADH (1) ▼
Chinn orm ceart ar bith a bhaint di. Láí dheiseal a thug sé chugam agus ciotach atá mise
→
deisigh
Níl mé deisithe a dhul ag cur fós. Is iomaí stócáil bheag a chaithfeas mé a dhéanamh shula fhéadfas mé a rá: 'chugat a gharraí'
+
→
dia 1
Ní hea, ach fágaim ansin í, agus tiocfaidh sí chuici féin uaithi fhéin! Dar fia muis, is groí an scéal é sin! Tá Dia láidir ach cailltear beithígh, mura dté duine rompu
TUILLEADH (2) ▼
Ná raibh Dia le bádóirí anois, murar leagadh isteach chucu é! — cumadh go leor do na bádóirí
Thug Dia chuige féin é — fuair sé bás
+
→
dia 2
Tháinig an Luan ach níor tháinig Seán, ná an Luan a bhí chugat, ná an Luan ina dhiaidh sin aríst, ná aon Luan ó shin. Ach níorbh é ba mheasa ach mise fhéin a ghéill dó
TUILLEADH (4) ▼
Tiocfaidh sé Déardaoin seo chugainn (Déardaoin beag seo)
Bliain atá sé curtha cothrom na hAoine seo chugainn
Bhí sé anseo an Chéadaoin a bhí chugat (an Chéadaoin dhár gcionn; an Chéadaoin ina dhiaidh sin)
D'fhan sí go dtí an Mháirt a bhí chugat
Dheamhan lascainí a thug sé don sagart ach an oiread is dhá mba fear den bhaile é, ach ag diabhlóireacht leis. Má bhí féin, ní chuige ná uaidh a chuir an sagart
→
diachta
Is diachta nach thiar ag a dheartháir a chuir sé an t-airgead sin thar is a chur chuig N. — is trua nach srl.; is cóir go mba chuig an deartháir a chuirfeadh sé é srl.
→
diaidh
Cén meanmna a chas aníos chugainn é! Cheal nach bhfuil a fhios agat. I ndiaidh óil. Deile. Shíl sé go mbeadh aon bhrabach orainn. Bailíodh leis anois. Dhá dtiteadh déidín aige ag súil leis, dheamhan deoir a gheobhadh sé anseo
→
Diarmaid
Diabhal a cos siúd a fhillfeas chuige nó go ndéana Dia Diarmaid dó. Tá baol uirthi go deimhin! Dhá mbeadh rún aici a theacht ar ais, ní imeodh sí ariamh
Is dona na gnaithe a bheadh ort a dhul do do chailleadh féin suas an bealach díbeartha sin leithide an lae inniu. Dhá mbeadh an bóthar faoi do chois, níor chás duit é, ach ag coraíocht le réchosáin nach siúlfadh na gabhair. Ní leithne an t-aer ná an timpiste a mhic ó. Is fánach an chaoi a mbainfí leagan asat, agus thú a chur go dtí do dhá shúil i gcaochpholl. Tá do dhóthain breithe agat a dhul ansin. Is iomaí lá breá a thiocfas as seo go dtí Lá Bealtaine seo chugainn
Duine an-díbheirgeach é. Bhí mé lá anseo ag an doras ag dul amach le cuid an chapaill agus cé a thiocfadh aniar an bóthar chugam ag spaisteoireacht nach é (ach é). Ní raibh a dhul ar m'aghaidh ná ar gcúl agam. Bhí mé i ngreim. 'Ní théann tusa ag an aifreann a Ph.,' arsa seisean. 'Ní théim le gairid a Athair S.,' arsa mise. 'Ní airím ar fónamh. Tá mé buailte suas as na cosa ar fad.' 'Níl aon bhualadh suas ort le do chuid oibre,' arsa seisean go beo drochmhúinte. 'Is beag a bhéarfadh orm snaidhm den mhaide seo' — bhí maide láimhe aige — 'a thabhairt ar na huillinneachaí dhuit agus bheifeá buailte suas as na lámha chomh maith le na cosa ansin.' M'anam gur dhúirt, agus go ndéanfadh. Bíodh chuile dhuine ar a shon féin air siúd. 'Sé an sagart is doghrainní agus is díbheirgí é dhá bhfaca mise le mo linn féin ar chaoi ar bith
→
díchúis
Ná cuir chuige ná uaidh. Tá an drocháisc ansin. Is maith éasca a dhéanfadh sé díchúis dhuit dhá gcaitheadh sé ina cheann é. D'ordaigh Dia an anachain a sheachaint
+
→
díle 1
Seanfheairín beag cromtha coilgneach a bhí ann. Ba gheall le Fionntán Fáidh é nár báitheadh sa Díle, bhí féasóig chomh fada chomh liath sin air. Níor chuir mé chuige ná uaidh, ach chonaic mé ag scamhailéireacht ar ghasúir ansiúd é, agus déarfainn go mba francaithe an peata é deich mbliana is trí fichid ó shin
TUILLEADH (1) ▼
Chonaic mise saol a raibh an díle poitín anseo. Ní bheadh ort ach a dhul isteach i dteach ósta ar bith agus is túisce a leagfaí gloine fuisce ná gloine phórtair chugat. A Rí an bhfeart, nach é an saol a d'imigh! Agus gan dubh na hiongan de anois sa tír
→
díleá
Bhí teir ar na goirt sin ariamh. Ní raibh gair ag bó na gamhain a dtaithiú nach raibh an t-imeacht orthu. Bíonn goirt ann mar sin thar a chéile, agus an té a mbeidh siad aige, is fear é a mbeidh an tseamair Mhuire aige nó tiocfaidh an díleá ar a chuid. Is ar a chruachúis do dhuine ar bith a mbeidh goirt den tsórt sin aige gan rud a chur iontu uair eicínt. Is mór an ní a bhfeiceáil ag dul i bhásta. Tá cuid de na daoine agus ní thabharfaidís aird ar bith ar na seanchainteannaí sin. Bíonn an oiread sainte iontu chuig an saol agus gur cuma leofa teir ná teir. S. L. a bhí ansin thoir, nuair a cheannaigh sé an talamh thuas ó P. N., dúirt daoine leis nach n-éireodh an tabhairt sin leis chor ar bith — go raibh teir ar an ngeadán ab fhearr ag gabháil leis, agus nach raibh aon lá ariamh nach raibh an díleá ar bheithígh Ph. N. ann. 'Más teir nó teir anois é,' adeir S. L., 'rachaidh gach beithíoch ag gabháil liomsa isteach ann. Nach mé a shíleas sibh a bheith adhartha go ligfinn an preabán is fhearr ar an talamh i bhásta i ngeall ar sheanchainteanna seafóideacha.' Chuir sé na beithígh isteach ann ach dheamhan díleá a tháinig orthu. D'imíodh ceann anois agus aríst, ach d'imeoidís sin in áit ar bith. Ní bheadh beithíoch seachtain i mbéal a chéile ag P. N. ann nuair a bheadh taobh na bpoll os a chionn. Sin é an chóir a mbíonn sé. Measaim féin, scaití gurb ar an duine agus nach ar an áit a bhíos an teir. Bhí smál eicínt ar Ph. N. nach n-éiríodh tada leis
Duine dall dímheabhrach é más fearr mac T. Mh. ná é, agus dhá bhliain aigesean ar mhac T. Mh. agus é síoraí ag dul chuig an scoil
→
díocas
Tá díocas air chuig feamainn, ach m'anam go bhfuil a donacht féin sa bhfeamainn. Pléifidh an caladh seo thíos leis é, feicfidh tú féin air. Má thagann carcair mhór di agus drochuair, dar an leabhar, ní mórán díocais a fhágfas seachtain di air
+
Tá sé an-díocasach chuig obair
TUILLEADH (4) ▼
Tá sé díocasach go leor chuig feamainn agus má tá féin, is beag a éiríos leis di. Dheamhan leath an chirt leis
Shílfeá agus chomh díocasach agus atá sé chuig iascach go bhfaigheadh sé deis. Níl dorú, snúda, glionda ná ní dhár dhealbh an ghrian aige ach i gcleithiúnas chuile dhuine eile, agus gur minic a chaitheas an fear sin fanacht istigh (gan a dhul ag iascach) nuair a bhíos a dheis imithe amach aigesean
Dhá mbeadh sé sách díocasach chuig an scoil ní bhacfadh an méid sin é gan aire a thabhairt di. Is beag an lua a bheadh ag clann M. fanacht uaithi
Ná habraíodh fear ar bith liomsa go bhfuil sé sin díocasach ná scanraithe chuig an saol mar níl. Fear ar bith a d'fhága a ghort ansin i lár a chruóige anuraidh gur bhuail sé soir ar chloisteáil dó go raibh aeroplane istigh ar Thrá na Bh., ní fear santach é
→
diogáil
Tháinig fear amach chugam as botháinín — bráicín beag — a bhí ann agus é chomh giogáilte bearrtha le easpag. Fhóbair mé a fhiafraí dhó (dhe) cén chaoi ar ghiogáil sé é féin chomh maith ina leithide de bhotháinín, ach lig mé tharam é. Déarfainn go mba fear é a thabharfadh cnap do dhuine sách gasta
→
díogha
D'éirigh mé as an dole ar fad. Nach raibh sé chomh maith dhom ar scáth a raibh mé a fháil. Ní raibh agam ach roghain an dá dhíogha ar aon chor: a dhul amach ag obair i lár mo chruóige; sin nó é a chailleadh. Ba deacair do sheanduine bocht mar mise a dhul trí mhíle bealaigh ag obair ar bhóithrí maidin is tráthnóna. Is dona atá mé in ann a dhul chuig an ngarraí féin feasta choíchin
+
→
díol 2
Is díol náire an chaoi a bhfuil an tír anois — gan damhsa gan siamsa gan éirí amach mura dté tú chuig hallannaí na sagairt. Níl ceannús ceann ar bith fanta ar shagairt anois. Tá siad ag fáil cead a gcomhairle féin rómhór
TUILLEADH (2) ▼
Tháinig sé isteach chugam ag iarraidh a chodach. 'Níl a fhios agam,' arsa mise leis, 'an tusa nó mise díol na déirce. Beidh punt cruinnithe agatsa tráthnóna, ach dhá gcuirinnse mo shúile ar chipíní, ní bhéarfainn ar phunt in imeacht míosa.' Nach raibh an fhírinne agam?
Ní raibh aon sciolladóir ariamh anseo inchurtha síos lena máthair sin. Sagart a bhí anseo thiar — séiplíneach — ní chuimhním cén t-ainm a bhí air — fuair sé caidéis di faoi fhanacht ón aifreann. Ar ndóigh dheamhan díol in Éirinn nár thug sí air. B'fhearr leis an sagart as a dheireadh sílim nach gcuirfeadh sé chuici ná uaithi
Is olc an bhean díolacháin í. Tá sí róchuntasach. Dá mbeifeá ag síneadh leathchéad punt amach aici, agus dhá mbeadh an bille leithphínn le cois, d'fhanfadh sí go bhfaigheadh sí an leithphínn. Sin é an sórt duine í. Ní mhaithfeadh sí tada dhuit. Níl a díol cuntanóis inti ach oiread leis an té a thiocfas isteach chuici. Ní mór do bhean díolacháin a bheith fáilí i gcónaí …
→
díolaí
Deir siad go mba an-díolaí é an tAthair M. ach nach raibh rath ná ríocht ar an Athair D. Bhíodh S. Ph. Th. ag imeacht ag carraeireacht aige — ag an Athair D. — ag tabhairt mhóna agus phlúir agus chuile shórt dhá dteastaíodh uaidh chuige. Bhí dubhphlód beithíoch aige agus bheathaíodh sé thar cionn iad le bran, agus min mhór, agus cácaí. Idir chaon tsórt bhíodh S. Ph. Th. ar bóthar chuile lá, nó ionann is é. Meas tú chuile uair a dteastaíodh a pháí uaidh nach gcaithfeadh sé a dhul agus a mheabhrú don tsagart, agus ansin féin, b'fhéidir go gcaithfeadh sé an cleas sin a dhéanamh faoi dhó agus trí huaire, shula gheobhadh sé aon phínn. Ba deacair leis an Athair D. scaradh le tada. Níorbh fhéidir díolaíocht a bhaint as
→
diomdha
Tá sé faoi mhórdhiomdha na laethantaí seo. Ní chónóidh sé aríst muis nó go dté sé ar ais chuici. Ní bheadh aon tsó ina shaol aige gan a bheith abuil sí