mí (50+)
+
→
focal
Tá focal agamsa ar bhuidéal poitín i mBaile na C. le dhá mhí agus ní bhfuair mé fós é
TUILLEADH (1) ▼
Níl aon phíopa ag gabháil leis an siopa, ach chuir mé ceann i bhfocal duit ar an dá luath is a bhfaighidh sé iad. Ar ndóigh is fada é sin. Tá aon mhí amháin orthu ar chaoi ar bith!
→
foirgthe
Dheamhan neach an aoin istigh ar an mbaile nach bhfuil foirgthe le fliú. Bhuail sé muid tá mí ó shin, ach m'anam go bhfuil muid ag fuasaoid aríst. Níl rud ar bith chomh haiféalach leis. Mura bhfuil ag Dia déanfaidh sé creach shul má stopfas sé.
Airíonn sé freagairt eicínt sa bpoll siúd thoir agus chomh taithithe agus atá sé ann le mí — fear ag suirí le cailín ag áit áirid
→
freagra
Thug mise a dhíol de fhreagra air. Ní hé an chéad duine aríst é a chuirfeas mí-aighneas ormsa
Thosaigh an capall ag foléimneach agus ag fiodrince ar fud an gharraí chomh luath agus a chuir mé isteach an bhearna í. Dheamhan a leithide de mhacnas! Shílfeá nach bhfaca sí an áit amuigh cheana le mí. Neart dhíomhaointis!
→
fág i
D'fhága mise i bpian anois é. Níl a fhios aige sa mí-ádh cá bhfuil mé ag dul — tá sé ag déanamh imní dhó fios a fháil cá'il mé ag dul
+
→
fág
Nuair a d'fhiafraigh mise dhó (dhe) cé mar tháinig Contae na Mí leis, "Is glas iad na cnoic i bhfad uainn", adeir sé. Fágann sin nach bhfuil aon tsástaíocht air ann
TUILLEADH (1) ▼
Bádh í (bó). Ní raibh troigh uisce ann. Shílfeá nach mbáfaí seangán ann, ní áirím bó. Ach cár fhága tú an mí-ádh mór? Nuair a bhíos an mí-ádh ar dhuine, níl aon dul uaidh aige. Sin é an chaoi a bhfuil sé
→
fáir
Scríobhadh aige (chuige) tá mí ó shin, ach níor frítheadh fáir ná freagra uaidh ó shin. Murach gur anó eicínt atá air scríobhfadh sé feasta. Ní raibh an oiread seo moille ariamh air
→
féar
Níor shiúil sé talamh ná féar aon mhac is mí-ásaí ná P. má bhíonn aon deoir caite aige. Bíonn coinneal ina shúile nó go n-aimsí sé duine eicínt
Seo é an saol a bhfuil an chantáil ar an bpoitín, dheamhan deoir a shroichfeadh duit mura mbeadh sé i bhfocal agat mí roimh an am.
→
cleite
Tuilleadh ghéar den mhí-ádh aige! Is beag a hiarradh air a chleite a chur ann, luath ná mall, murach é a bheith cunórach é fhéin.
→
cliar
Tá an 'fliú' sin ina leannán agam ar fad le gairid. Dheamhan a leithide de chasacht agus de chliar agus tá orm! Ach grásta Dé, ní chuirfidh mé as mo chrioslaigh chor ar bith é. Tá sé do mo chothú as béal a chéile le dhá mhí.
Meas tú tuige an coimhthíos atá sa mí seo chor ar bith? Ní fhaca mé an mhí seo ag teacht chomh dona ariamh cheana. Ach b'fhurasta a aithne é, agus an lá a dtáinig an ghealach. Gealach Sathairn agus í a theacht sa bhfómhar — uair sa seachtú bliain, is maith leis an mairnéalach í a fheiceáil.
→
comaoin
Tuilleadh ghéar choscartha den mhí-ádh ag Sasana anois. Pé brí céard a gheobhadh sí, ní bheadh sí a fháil ach comaoin a láimhe féin. Ba mhaith uaithi fhéin créatúlacht a dhéanamh.
→
cuideáin
Go deimhin is beag a bheadh le déanamh agam a dhul suas in m'éan chuideáin go Contae na Mí, san áit nach bhfuil aithne ná eolas orm, ná fios ó Dhia anuas agam céard a dhéanfainn ann. Fuireoidh mé scaitheamh eile sa tseanghráinsigh seo, pé ar bith céard a dhéanfas Dia liom.
→
cóipís
Tarraingeoidh do chuid cóipíse an mí-ádh ort, ó fhada go dtí é. Breá nach ndéanfá foras agus scíth eicínt a thabhairt do do theanga ar nós chuile dhuine eile.
→
baorsa
"D'éirigh hAirt le buile is le baorsa; Agus níor fhan sé fad staire gur fhiafraigh sé dhíomsa; 'B'fhéidir gur spailpín as Contae na Mí thú; A ghoidfeadh mo chóta, mo bhróga is mo bhríste'; Agus ochón!" (as hAirt Ó Ceallaigh — Amhrán a bhfuil eolas maith air faoi Chonamara, ach a mbraithfeá Ultachas ann)
+
→
bealach
'Sé bealach an mhí-áidh é, an t-aicearra céanna, lena dhul ann san oíche — bealach achrannach nó dona críochnaithe; "bealach céasta é".
TUILLEADH (3) ▼
Ó tharla nach mbeidh mo bhealach fhéin go M. go ceann míosa ar a laghad ar bith, choiscfeá aistear dhom ach an cóta a d'fhága mé mo dhiaidh thuas ann an lá cheana a thabhairt abhaile dhom
Deile cé atá as bealach ach é; nó síleann tú gur leis an pump ar íoc mé mo leathchoróin thíos tigh W. i nGaillimh air mí ó shin!
Níl aon bhealach ar fónamh (den rath srl.) aige. Seachtaineachaí b'fhéidir dhó lán laidhre a dhéanamh, ach ar a shon sin, b'fhéidir go mbeadh sé mí aríst gan cianóg rua a dhéanamh.
→
beart
Ní bheadh beart ar bith ab fhearr d'fhear bhocht a dhéanamh ar an saol atá ann, ná an talamh a fhágáil ansin i dtigh an mhí-áidh agus a dhul ag saothrú in áit ar bith a bhfaigheadh sé saothrú.
+
→
coraice
'Sí an mhí seo anois, agus cuid den mhí seo chugainn, coraice dhubh na bliana. Ní bhíonn fás faoi thada.
TUILLEADH (2) ▼
Is deas í bhur gceird gan bhréig, dhár gcrapadh fhéin suas chois claíochaí faoi ghaoith agus faoi dheallradh, agus ag fanacht ansin i gcaitheamh na hoíche. Cén bhrí ach an uair atá ann — coraice dhubh na bliana. Ní mó ná go ndéanfadh duine é i Mí Mheáin an tsamhraidh, ní áirím anois.
Seo í coraice dhubh na bliana, ach is measa Mí na bhFaoillí mar sin fhéin. Mí na bhFaoillí a mharaíonns na caoirigh. Ba mhinic adeireadh M. Th. fadó é, go ndéana Dia grásta air.
Is maith a rinne siad é agus athrú síos Contae na Mí. Níorbh áit buaile ná seanbhaile dóibh an tamhnach sin thiar.
→
beo 1
Impím ar an Domhnach muran beo mé ach mí; seal fada a bheith ag gabháil leat ar thórainn Bhéal Átha an Rí.
→
bioraím
Bhioraigh mé na claíochaí sin tá mí ó shin, ach is aon mhaith amháin dhom é. Tá siad béal in airde aríst.
→
bior
Deir siad an té nach mbeadh bior eanga air, dhá bhfaigheadh sé feoil chearc, smior mairt, nó bainne bó gamhnach ar feadh aon mhí amháin go mbeadh sé tite i bhfeoil ina dhiaidh.
→
bratainn
Nach air a bhí lom an mhí-áidh mhóir an chéad lá ariamh a ndeachaigh sé (ar phós sé) isteach chuig an mbratainn atá ansin
+
→
bruach
Ara a dheartháir mo chroí, ná samhlaigh obair dhomsa go ceann míosa fós! Nach raibh mé ar bhruach na huaighe go dtí seachtain ó shin!
TUILLEADH (1) ▼
Measaim go bhfuil sé ar bhruach míosa anois ann.
+
→
aer
Níl mí san aer nach dteagann (dtagann) chúig phunta dhéag isteach chucub idir an dá pháí.
TUILLEADH (1) ▼
Mura dtéiteá ach síos Gaillimh coicís nó mí, is mór an t-athrú aeir dhuit é.
Ná bac le aiféalach a mhic ó! Má chuireann sé siúd (an slaghdán) bail ó Dhia ort, beidh aon mhí amháin ort! — tá an slaghdán an aiféalach, arae má thagann sé ort, ní scarfaidh sé leat go ceann míosa
Níl neart aige múr báistí a fháil nach mbíonn sé buailte suas ar fad ar feadh míosa ina dhiaidh. Tá sé an-ghoilliúnach an duine bocht.
Deir tú leis an seanfhear a buaileadh síos oíche an chleamhnais go míthráthúil. Cailleadh é seachtain ina dhiaidh sin agus b'éigean an pósadh a chur siar go ceann míosa.
+
→
buail
Murach gurb é an mí-ádh mór fhéin a bhuail thú, ní chuirfeá araoid ar bith ar an sclamhaire sin.
TUILLEADH (1) ▼
Tá mo chuid meaingeals as éadan buailte. Níor tháinig ionga ná orlach orthub le mí, pé ar bith cén fáth é.
→
buanadas
Níor chuir mé aon chulaith éadaigh suas ar mo chraiceann ariamh ba lú buanadas ná an chulaith sin. Thréig sí shul ó bhí sí mí agam, agus tá sí ina ribíní anois.
+
→
buille
An buille fhéin ní dhearna sé le mí anuas, ach ag imeacht ar ragairne agus ag déanamh aos díobhaill i gcaitheamh na hoíche ar fud na tíre.
TUILLEADH (1) ▼
Beannacht Dé dhuit, a dhuine sin! Dheamhan an buille fhéin a rinne mé le mí ag ruaig tinnis a bhuail mé théis na Nollag.
→
buinne 2
An bhfeiceann tú an gort sin thiar ag J. Ph. Tá an buinne glas fós ann. Dar mo chúis tá, théis goirt na tíre ruadhóite ag dúchan le mí.
→
ailp
Grá mí ailp (adéarfadh duine, nuair a bheadh sé ag fonóid faoi bheirt eicínt a bhí in ainm is a bheith i ngrá, le cur i dtuiscint gur grá don tsolamar é (mí = me(my) an Bhéarla is dóighe))