Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

ortha (11)

+
daigh
Ní bheadh ortha na ndaitheachaí fiacla agat? Tá mé in ainriocht ag daitheachaí
TUILLEADH (1) ▼
Bhíodh daitheachaí ormsa nó gur chuir M. C. an ortha dhom, ach dheamhan daigh (/dɛ̄/) a d'airigh mé ó shin, míle moladh le Dia
+
dearmad 1
Tabharfaidh mé ortha an dearmaid in aisce duit mura lige tú dhom (fc. ortha)
TUILLEADH (1) ▼
Chuir sé ortha an dearmaid dom (fc. ortha)
 
"Ortha a chuir Úna do Dhiarmaid; ortha gan iarraidh gan achainí: cúlfhiacail, clárfhiacail, fiacail fhada cham; Agus má tá daitheachaí fiacla ort, nár fhana fiacail in do cheann" (leagan ar ortha na ndaitheachaí fiacal. Níl a fhios cé hé an Diarmaid atá i gceist ann. Naomh eicínt is dóigh. Peadar atá i leagan eile)
 
1
Ortha an dó — ortha adeirtear le dó a leigheas. Is iomaí leagan uirthi: "Labhrás Aspal, Mícheál Ardaingeal, Muire agus Dia, baintear an ghangaid amach as sin" (as an dó)
 
dóigh 1
D'fhéach sé chuile ortha — dóigh agus athdhóigh — le cluain a chur ar an mbean, ach thug T. J. uaidh í ina dhiaidh sin agus uileag. Shaothraigh chaon duine acu go maith í — shaothraigh sin. Ach níorbh fhiú an tairbhe an trioblóid. Níl aon straoill de bhean ag teacht isteach ag an bpobal is mó ná í inniu, ainneoin an giodam a bhí fúithi agus í ina cailín óg
+
dul
Chuir sé ortha an dul amú ceart duit (fc. ortha)
TUILLEADH (1) ▼
Tá ortha an dul amú aige sin — duine a bheadh in ann dallach dubh a chur ar dhaoine eile, a gcur dhá dtreoir, a mealladh, cluain a chur ar chailíní srl.
+
Níl caoi ar bith anois ab fhearr le dul di ná a rá go raibh T. ag cur a tuairisc. Mura dtuga sin ann í, níl a fhios agam féin cén súisín é. Níl aon ortha eile in ann a tabhairt ann ar aon chor
TUILLEADH (1) ▼
Tá ortha an dul amú ceart aige sin. Murach go ndeachaigh sé di go stuama, ní chuirfeadh sé an chluain choíchin uirthi. Ba deacair í sin a bhearradh deirimse leat