Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: súil

→ dá

Bhí an dá shúil ag dul amach thar a cheann le scéin (le dúil sa mbeatha; ag breathnú orm srl.)

→ daba

Bhí an-tóir aige ariamh fhéin ar an daba, ach ba bheag nár chuir sé a shúil thar a chuid inniu. Bhí a dhá shúil iontaithe ina cheann. Murach gur éirigh Dia leis an cnáimh a chur aniar, ní raibh an nóiméad féin moille air go mbeadh sé tachta

→ daigéad

Leag sí anuas daigéad de cháca ina láthair, agus go deimhin agus go dearfa duit a Mhic Uí Fh., dá n-iteá ceathrú dhe, bheifeá sách go ceann trí lá. Ó dheamhan an oiread is a bhuailfeá ar shúil dreoilín a d'fhan d'fhuílleach uaidh. Agus déarfaidh an craosánach sin ina dhiaidh sin nach bhfuil sé ag caitheamh tada

→ daille

Mura bhfuil daille ar a shúile, tá daille ar a intinn

→ dailleacht

Tabhair aire do do shúile. Ní hé an uair a thiocfas dailleacht ort atá agat a bheith dhá bhfuasaoid

+

→ dairt

Bhí siad ag caitheamh dairteachaí ar an bportach agus is beag nár bhain siad na súile as a chéile — ar phortaigh a bhíos caitheamh dairteacha go hiondúil

TUILLEADH (7) ▼

Ní sheasfadh aon duine beo thuas ann ach a dtosaíonn na dairteacha dhá gcaitheamh. Is contúirt é go mbainfidís an tsúil amach as do cheann

Tá a shúil sa meath chéanna anois le trí bliana ó buaileadh dairt air thuas ar an bportach. Ceann crua a bhí ann. Níor lig an té a chaith é, ná aon dhuine dhá chineál, tada as a láimh ariamh ach le gangaide. Dhún súil Ph. d'aon iarraidh. Chuaigh sí chun othrais. Chaith sé scaitheamh san easpaicil (ospidéal) léithe, ach dheamhan mórán maitheasa a rinne siad dó ansin ach gur fhuaraigh siad an phian air. Tá clúdach aige uirthi i gcónaí. Is maith an t-ádh atá air má bhíonn aon amharc aige aríst go brách inti. Dá leanadh sé amach mac Mh. fúithi thiocfadh sí daor air. Ach ní leanfadh. Tá sé ró-réchúiseach an duine bocht

Bhuail sé de dhairt é agus dá n-éiríodh sé leis ar an tsúil, dheamhan thiomanta súil a d'fhágfadh sé istigh ina cheann leis. Tá an t-urchar crua aige sin. Nach bhfeiceann tú an teannadh a chuireas sé le chuile shórt a chaitheas sé

Is deas iad do chuid dairteachaí. Nach gruáin de chlocha atá tú a chaitheamh. Ní spóirt ar bith an tsúil a bhaint as duine

Má thugann sé siúd dairt ar an tsúil duit, beidh cuimhne agat air

T. Sh. a bhí bonn ar aon leis, a bhuail de dhairt é. Bhí mé féin ag cinnireacht an chapaill ina ndiaidh aniar. Fios rúin ná soiscéil ní raibh agam féin, go raibh sé i ngreim muiníl ionam. An faitíos is mó a bhí orm go scéinfeadh an capall. Murach sin, dheamhan ar mhiste liomsa dhá mbeadh sé ag míoladóireacht go maidin liom. Bhí foghairt ina shúil a mhic ó mo chroí thú. Is maith an scéal gur beag é a dhícheall. Ná bac le go gcreidfeadh sé nach mise a chaith an dairt. Ba bheag an baol air

Tharraing sé anuas aonach na Gaillimhe. Dúirt sé go raibh an-imeacht ar chaoirigh, agus go mb'fhiú cion a bheith orthu anois. 'Sé an chaoi a raibh sé ag baint dairteachaí ag an scéal eile: ag súil go dtairgfeadh S. na moilt siúd a cheannacht aríst uaidh. Ligfeadh sé uaidh anois iad ar an méid a thairg sé dhó mí ó shin

→ Dáithí

Is cat bradach a gheobhas aon bhrabach air sin. Má ghníonn sé an ghnaíúlacht féin nuair a bhíos bainis aige, sé oineach Uí Bhriain agus a dhá shúil ina dhiaidh é. Ach is maith súite uaidh a ól i dteach eicínt eile, agus má fhágann an ghloine a láimh chor ar bith, beidh an teach cáinte ar an toirt aige. Ach deir siad gur cóir é Dáithí tigh Fhéilim ach nach mbíonn maith ar bith ina theach féin leis.

+

→ dall 2

Is beag an rud a dhéanfadh duine dall. Níl áit ar bith sa duine is lú acmhainn ná an tsúil

TUILLEADH (1) ▼

Chuaigh fleasc beag faoi mo shúil agus chaith mé mí dall leis

+

→ dall 3

Phléasc an buidéal, agus fuair sé a raibh ann idir an dá shúil agus dhall sé é. Tá sé dall ó shin. Deir siad nach léir dó an bhánshoilse féin

TUILLEADH (9) ▼

Níor mhór dhuit a bheith san airdeall air sin. Má phléascann sé ort, dallfaidh (/dāʟhə/, /dāʟə/, /daʟhə/) sé na súile istigh in do cheann

Deir siad gur bhuail sí rud eicínt idir an dá shúil air, agus gur dhall sí é. Bhí sé dall go bhfuair sé bás

Níl súil ar bith ionam ag an bprionta mion sin. Tá mé dallta ceart aige

Dhallfadh soilse na mótair sin duine. Bíonn cuid acu an-ghreadánta. Ní fhágfaidís amharc ar bith in do shúile

Cuirfidh mé dhá shlat go leith chuige agus ní bhfaighidh tú an oiread agus a dhallfadh do shúil as i ndiaidh treabhsar agus bheist — déanfaidh an méid éadaigh atá mé a chur ag an táilliúr treabhsar agus bheist ach ní bheidh caochadh do shúil d'fhuílleach ann

Ní thabharfadh sé an oiread duit agus a dhallfadh do shúil dhá mbeadh do chailleadh go deo leis. Gortachán críochnaithe é

Níl an oiread coirce ar thóin an chomhra seo anois agus a dhallfadh do shúil hé brí céard a rinne sibh leis. Ach rinne sibh plaicín ghabhair dhó (dhe) ar chuma ar bith

Tobac! An oiread agus a dhallfadh do shúil níl agam. Tá orm féin troscadh go maidin mura dtuga an duine gnaíúil seo thíos aon phíopa dhom

Níl an oiread agus a dhallfadh do shúil de phlúr sa teach mura dté duine eicínt ina coinne

→ dalladh púicín

Cuirfidh sí sin dalladh púicín ar na súile dhó — ciméar, ortha an dul amú

+

→ dallamullóg

Tá dallamullóg ar na caoirigh sin thíos. Is furasta a aithinte ar a súile é. Bhí a fhios sin agaibh agus a bhfágáil chomh fada sa stopóig siúd

TUILLEADH (1) ▼

Deir siad go gcuirfeadh drochstolladh nó aimsir dhona an dallamullóg ar chaoirigh. Teagann scamall ar an tsúil má bhíonn an iomarca gairfin ann

+

→ dallán

Níl an dallán sin ag cur amach chor ar bith. Mura bhfeice tú an bhaslóig, níl an tsúil ag cur amach agus níl aon mhaith dhuit a bheith do do mheath féin leo

TUILLEADH (1) ▼

Má ligeann tú dóibh, feicfidh tú go gcuirfidh na dalláin sin craobh amach aríst in athbhliain. 'Siad atá deas air. Ach má roiseann tú mar sin é bain do shúil dó (dhe). Ní fhéadfadh crann ar bith goineachan ar tugadh an úsáide dó a fuair an crann sin

→ dallarán 1

Is diachta dhóibh sin a bheith go maith agus na dallaráin de dheartháracha a bhí acu. Tá mé ag ceapadh nár thriomaigh a súile ón lá ar sheas siad ag an scoil go dtí an lá ar fhága siad aríst í, ach ag geonaíl chaoineacháin ar an bhfad sin. Ní raibh aon pheaca faoin domhan ach a mbualadh chor ar bith, arae ní raibh aon neart acu air: ní raibh sé de mheabhair iontu tada a thógáil

+

→ dall dúda

Chaitheadh muid a dhul amach leis an réalt ar maidin ag baint fhataí san am a raibh muid ar aimsir tigh Sh. Diabhal smid bhréige sa méid sin. Is minic a bhí muid amuigh agus nach (nár) léir dúinn an láí. Agus dhá mbeifeá ag déanamh airneán domhain an oíche roimhe, nó amuigh ag ceol, chaithfeá an mhaidin ag cuimilt sramaí de do shúile, arae bheifeá in do dhall dúda le codladh. D'imigh an saol sin — míle buíochas le Dia

TUILLEADH (1) ▼

Má tá sé ina dhall dúda féin is beag an dochar dhó. Tionúr níor tháinig ar a shúil i gcaitheamh na hoíche aréir ach ag abhlóireacht agus ag diúgaireacht. D'éirigh mé faoi dhó ag téamh bainne dhó, ach sin é a raibh de mhaith dhom ann. Ní dhéanfadh sé aon suaimhneas ina dhiaidh sin

→ damanta

Ba damanta an cleas dó a dhul ag baint an gheadáinín talúna sin de na dílleachtaí bochta. Déarfá go mba bheag an tsúil le Dia a bheadh ag duine ar bith a bhuailfeadh faoi

→ damnaigh

Ní dhamnófar a linbh. Níl againn ach a bheith ag súil le Dia

→ danra

hIarradh air fanacht sa mbaile. Bhí siad ina suí go te, agus ar ndóigh is dó a shroichfeadh a raibh ann. Deile, agus é ina bhior in aon tsúil. Ach ní bheadh aon tsástaíocht air go dtugadh sé ruaig go Sasana. Is glas iad na cnoic i bhfad uainn ar ndóigh. Duine aerach a bhí ann agus bhí an dream a bhí i Sasana dhá shaighdeadh. D'imigh leis. Chaoin a mháthair uisce a cinn ag iarraidh a choinneáil ach ba bheag an mhaith dhi é. Dheamhan ar dhúirt an t-athair drúcht ná báisteach ach: 'A chomhairle féin do mhac dhanra,' adeir sé, 'agus ní bhfuair sé ariamh níos measa.' B'fhíor dhó. Fuair sé fód a bháis i Sasana. Dhá mhí a bhí sé ann nuair a thit ceann de na rudaí eile sin air — na bombs

→ daoire

Ná taobhaíodh duine ar bith an cráiteachán sin nó go gcinne air. Tá chuile shórt ar a dhaoirse aige, agus a dhá shúil ag dul amach thar a cheann le faitíos nach bhfaigheadh sé chuile chianóg. Bíonn scanradh air, má fhanann an leithphínn féin amuigh, nach bhfeicfidh sé go deo í

→ daoithiúil

Is daoithiúil an duine é. D'iarr mé ceap air an lá faoi dheireadh, le tosach a chur ar mo bhróig, agus dúirt sé nach raibh aon cheap aige, ainneoin go raibh mé ag breathnú air istigh faoin drisiúr le mo dhá shúil an pointe céanna. Faitíos go leasódh sé tada fúm: sin é an fáth nach dtabharfadh sé dhom é. Thairgfeadh sé do dhuine é nuair nach dteastódh sé chor ar bith uaidh

→ daor 3

Tá bullán anseo thíos agam agus níl aon gharraí gabhann in Éirinn in ann é a chuibhriú. Tá a bhfuil de chlaíochaí ag gabháil liom leagtha go talamh aige. Níl a fhios agam faoi sheacht ranna an domhain cén súnás atá air. Dhá mbeadh sé ag fáil ocrais is mór adéarfainn, ach tá sé go bolg i bhféar chuile lá dá n-éiríonn ar a shúil. Ach déanfaidh mise cleas leis: cuirfidh mé ceangal na naoi ndaora air, go mbuaile mé a smut ar a chrúib agus a chrúib ar an talamh, agus sin ní fhágfaidh sé nó go n-athraí sé béasa

→ daorbhasctha

Deir siad nach bhfuil an pataire beag sin ag T. Sh. daorbhasctha chor ar bith ag an scoil. Tá a bhfuil ina chlass buailte amach aige. Dheamhan a fhios agam cé uaidh a dtug sé é muis, arae leithide an athar de dhallarán níor sheas istigh ariamh i scoil. Agamsa atá a fhios sin. Bhíodh an bheirt againn le hais a chéile, agus nuair nach ag gárthaíl a bhíodh sé, bhíodh sé ag diúgaireacht. Sílim nach (nár) thriomaigh a shúile ón lá a ndeachaigh sé isteach sa scoil go dtí an lá ar fhága sé í

→ de

Níl caochadh do shúil de thobac agam — dubh na fríde

→ dea-chríoch

Tá súil agam go gcuire Dia dea-chríoch ort

→ deaide

'Siad súile do dheaide atá agat. Ó, is le muintir Ch. atá tú ag dul

→ dealaigh

Dealaigh amach na fataí a bhfuil na súile iontu ón gcuid eile nó go ngearra mé iad. Seachain a bhfágfá aon cheann a bhfuil aon tsúil ann in do dhiaidh

→ dealbh 1

Ní luar liom an diabhal a fheiceáil ná a dhealbh. Bíonn gotha crochadóra i gcónaí air, agus scéin ina shúile. Cén bhrí ach an choisméig bhacaíola atá ann!

→ dealbh 2

Dheamhan sin oíche dhár dhealbh an ghrian nach mbuaileadh sé féin amach shula théadh sé a chodladh, go bhfeiceadh sé a raibh na lúbáin ar na croithe, agus gabháil faighte ag na beithígh agus ag an gcapall. Dhá dtéadh a raibh sa teach amach míle uair i mbéal a chéile, ní bheadh aon tsástaíocht aige ann ina dhiaidh sin, gan é féin ag tabhairt súil orthu. Duine imníoch a bhí ann. Tá mé ag ceapadh go n-éiríonn sé chuile oíche thiar sa reilig anois, faitíos a mbainfeadh dearmad do Sh. Bh. gan an geata a dhúnadh!

+

→ dealg

Chuirfeadh sé dealg faoi do shúil dhá n-abraíteá é sin leis. Is gearr an mhoill a bheadh air

TUILLEADH (2) ▼

Chuaigh dealg drise faoina shúil, agus chaith sí an-fhada gan spré ar bith aige, ach é ag imeacht agus maistín de phláta aige uirthi. Tá sí cneasaithe anois aríst

Tá fhios ag dall gan súil go bhfuil an dealg láibe géar, ach ní hé chuile dhuine a thabharfadh suntas d'fhocal an amadáin. Ba cheart a thabhairt. Is minic adúirt amadán an fhírinne — an fhírinne shearbh. Bhí a fhios ag an rí féin fadó é nuair a ghlac sé comhairle an amadáin …

→ déan 1

Ó chonaic sé é, níl aon déanamh dhá uireasa aige. Breá ar 'speáin sibh dó é i dtosach. Nach raibh a fhios agaibh rud ar bith a leagfadh sé sin a shúil air, nach mbeadh aon choinneáil uaidh air

→ déan ar

Rinne sé orm agus scéin an diabhail ina dhá shúil

+

→ déan le

Abair go bhfuil rud a dhéanamh leo: an rud a rinne P. Ph le asal an tincéara nuair a rinne sé foghail air: é a chur ar thaobh cúl a chinn i gclaise, agus créafóig a chur uileag air, le nach mbeadh aníos ach a dhá shúil

TUILLEADH (2) ▼

An rud adúirt tú ar baillín faoin gceann eile, ba é a dhéanamh leisean freisin é. Rómhaith a bheadh sé aige, duine ar bith a chuaigh i gcleithiúnas a leithide de chleas a dhéanamh ar chréatúr ar bith. Nár bheag an tsúil le Dia a bhí aige!

Dhá mbeadh fonn air déanamh mór liom, b'fhurasta dhó, ach d'aithneodh dall gan súil nach bhfuil. Bíodh aige. Beatha do dhuine a thoil. Ní dhearna mise tada air. Má ghéill sé do bhréaga níl neart agamsa air

+

→ deannóid

Uair a bhí mé ag déanamh láthair mhoirtéil anseo, thit mo phíopa uaim agus chrom mé síos dhá thógáil agus hé brí (pé ar bith) cén sórt útamáil a bhí orm, chuaigh deannóidín bheag den aol faoi mo shúil agus scall sé mé. Tabhair scalladh air. Shíl mé dheamhan oscailt a dhéanfainn go brách uirthi. M'anam go mb'éigean dom a dhul ag an dochtúr. Agus i gcaitheamh seachtaine i ndiaidh an dochtúra féin, ní fheicinn an bhánshoilse léithe

TUILLEADH (1) ▼

Tae mo chreach! Fuair mé deannóidín bheag a thiocfadh faoi shúil dreoilín. Murach leisce a fhágáil acu, agus fios agam go mbainfí a sheacht luach de dhuine eicínt eile air, d'fhágfainn in mo dhiaidh ar fad é. Ach ní thabharfainn an oiread dá gcroí dóibh agus go mbeadh sé de shásamh acu orm — na cneámhairí bradacha!

→ déan suas

Is furasta aithinte uirthi gur Poncán í. An bhfeiceann tú a bhfuil de dhéanamh suas uirthi. Nach mbainfeadh an feisteas sin an t-amharc as do shúil

+

→ déanta

Tá déanta lena bhás. Níl aon tsúil go dtabharfaidh sé mórán leis an oíche leis. Tá srannán ann anois a chloisfeá go réidh socair amuigh ag céim na sráide. Chuaigh an ola air inniu

TUILLEADH (1) ▼

'Siad Clainn nDonnchadha déanta iad clann L. sin. Faltanas mhuintir Laoi agus buille feill Chlann nDonnchadha a chuala mé ariamh. Is acu sin atá an buille feill ar chaoi ar bith. Bheadh an tsúil ar do bhois acu shula d'aireofá é

→ déantús

Déantas na fírinne níor leag mise súil ar an bhfear ariamh agus níl a fhios agam cén sórt srón atá air — leisce na bréige — ach léar (de réir) mar a chloisim an dream seo a chonaic é ag rá

→ deara

Níl tabhairt faoi deara ar bith ionat. Nach raibh sé os comhair do dhá shúil. Shoraidh dhíot!

+

→ dearc

Dhearc sé mé. Shíl mé go gcuirfeadh sé na súile thríom. Fhóbair mé fiafraí dhó (dhe) an raibh dhá chloigeann orm nó eile leis an gcaoi a raibh sé do mo dhearcadh

TUILLEADH (4) ▼

Ha, tá tú ag ceapadh nár fhéad sé thú a dhearcadh. Mo léan géar thú! Ní fhaca tú go raibh scáthán ar a chúl agus ar a aghaidh. Níor bhain sé a shúil den scáthán ó chuaigh tú isteach nó go dtáinig tú amach aríst. Is olc an rud a bheith chomh simplí sin

Chaith sé chúig nóiméad ag dearcadh idir an dá shúil orm nuair adúirt mé an méid sin leis. Déarfá gur faitíos a bhí air mé a chreistiúint. Thosaigh sé ag cur dathannaí dó (dhe) fhéin ansin

Ní theagann iamh air ach na súile beaga friochanta siúd i gcónaí ag dearcadh ar chuile rud: i gcónaí i gcónaí

Bhí sé ag dearcadh idir an dá shúil orm ag ceapadh go dtairgfinn deoch dhó, ach dhá dtiteadh déidín aige dhá uireasa, dheamhan deoir de mo chuidse a gheobhadh sé le n-ól

+

→ dearg 1

Tá súile dearga aige — mar a bheidís thar éis goil nó dhá mbeadh galra eicínt ag dul dóibh. Bíonn súile dearga ó bhroinn ag daoine

TUILLEADH (1) ▼

Bhí a dhá shúil chomh dearg leis an splainc, muran ag gol a bhí sé

→ deargán

Bhí tóir acu ariamh ar an gcnuasach chladaigh. Ní dheachaigh mé isteach ariamh ann nach mbeadh iascáin nó toit bhairnigh nó deargán thíos ann. Dar mo choinsias, má bhíodh fhéin, ba bheag an locht iad. Thabharfainn mo dhá shúil anois ar ruainne deargáin dá mbeadh sé agam

→ dearmadach 2

Níl aon duine faoi thalamh an domhain is dearmadaí ná mé. Leagfainn rud as mo láimh, agus ní bheadh a fhios agam ó neamh cá mbeadh sé. Is minic nach bhfeicfinn é agus é os comhair mo dhá shúil

→ dea-shúil

Níl aon dea-shúil aige, bíodh drochshúil aige nó ná bíodh — tá súile scéiniúla, nó súile fraochmhara aige

→ deasóg

Téirigh trasna an droichid agus feicfidh tú é ar thaobh do dheasóige. Níl aon ghair agat a dhul amú air. Má théann tú trasna an droichid agus do dhá shúil a choinneáil feannta, buailfidh tú isteach ar an smaois é (siúlfaidh tú suas díreach chuige)

→ deatach

Tá súile na deataí aige — súile agus iad ag silt, nó cosúlacht orthu go mbíonn siad faoin deatach

+

→ déidín

Titeann déidín le gortú freisin. An bhfeiceann tú mac Th. G. ansin thiar ar bhuail capall de chic é isteach ar an ngiall. Níor chorraigh sé an giall go ceann fada. Bhí sé tugtha suas don bhás agus gan súil ar bith lena theacht. Chaith dochtúirí seachtain dhá láimhseáil; dar diagaí, shrian sé as faoi dheireadh. Sílim nach dteagann sé roimhe ná a dhath

TUILLEADH (2) ▼

Bhí déidín tite aici ag súil le geampa den fheoil, ach is túisce a chaithfinn amach san aoileach í ná a thabharfainn aon cheo di. Mharaigh siad féin dhá chaora le dhá bhliain agus b'olc fúithi iad. Ní fhaca muid mórán dá mbarr ar aon nós. Dheamhan ruainne ná sprúille muis!

Ní thabharfainnse aon deoir óil dó dhá dtiteadh déidín aige. Bhí sé ina sheasamh thiar ag an gcuntar an-tsuáilceach go deo, agus é ag forcamhás ar chuile dhuine a thiocfadh ag glaoch deoch. Bhain sé féin an lá as an bpionta ag súil le chuile dhuine eile

→ deilbh 1

Tá mé ag déanamh croithe agus gan tada le dhul iontu, ní ag ceasacht ar Dhia é. Níl againn ina dhiaidh sin ach ag súil le Dia chreidim. Nár dhúirt siad: "deilbh an saol agus gheobhaidh tú inneach dhó"

→ deimhin

Gheobhaidh go deimhin! Gheobhaidh, nuair a gheobhas Pól a shúil!

+

→ deireadh 1

Bain do shúil di ó rug fear Ch. Mh. ar dheireadh uirthi — tá tú as an mbean ó chuaigh fear C. Mh. ag suirí léithe

TUILLEADH (1) ▼

Nach beag an tsúil le Dia a bhí aige, i ndeireadh a shaoil agus eile, a dhul ag déanamh a leithide de chleas

+

→ deireanach

Shíl mé dheamhan súil a leagfainn ar an aon phínn dhe go brách. Bhí sneachta caite agam ar a lorg. Ach is maith anois fhéin é. Is fhearr go deireanach ná go brách, arsa tusa

TUILLEADH (3) ▼

Níl aon tsúil acu leis, agus níl aon tsúil le bheith leis ach oiread. Tá sé deireanach déarfainn. Tá scéin an bháis idir a dhá shúil

Déarfainn rud eicínt leis go dtí inné, ach tá sé deireanach cheapfainn. Tháinig scamall ar na súile aige le cupla lá. Níl aon aithne aige anois ach aithin dhona. Níor aithin sé J. C. tráthnóna

Tá sé ag goid an bhealaigh leis. Sin é an méid. Tá sé deireanach. D'aithneodh dall gan súil é

→ deis

Is iad atá ar a ndeis aige. Níl talamh ná trá ag cur imní orthu, lá is nach gcuireann siad ach ceapachín amháin fhataí. Ar ndóigh féadann siad sin a bheith ag plé le poitín, chuile lá dhá n-éiríonn ar a súil

→ deisigh

Teach deisithe é anois deirimse leat. An bhfaca tú an foireann nua a chuir sí isteach. Bhainfidís an solas as do shúile leis an loinnir atá iontu, idir chathaoireachaí boga agus boird

+

→ deoir

Bhí an deoir faoina shúil — bhí an deoir ag briseadh faoina shúil

TUILLEADH (4) ▼

B'fhurasta a aithinte air go raibh sé diomdhach dhuit nach bhfuair sé cead a choise. Bhí an deoir faoina shúil

Is gearr an caoineadh uaithi anois. Tá an deoir cheana faoina súil, agus í chomh mór le fata beag

Bhris an deoir faoina súil: deoir a bhí chomh mór le deoir aille

"Trí mhí a mhair Oisín beo: trí bhrat a d'fhliuchfadh sé sa ló le deoir aithrí as a shúile, ó chuaigh sé ar aoibheantas agus ar staid na ngrást" (as Argóinteacht Oisín agus Phádraig)

→ deoladh

Tabhair deoladh beag le n-ithe don ghasúr sin agus scaoil ina bhealach é. Cén mhaith a bheith ag coinneáil moille air má tá siad ag súil leis sa mbaile

→ dia 1

Dheamhan a shúil a bhí agam le chúig gheábh. Céard a rinne mé ar mo Dhia chor ar bith

→ diabhal 1

Den diabhal a shúil a d'éirigh linn — iascairí nach maródh aon bhreac

+

→ diaidh

Ar ndóigh ní thabharfadh aon duine beo a iníon dó. Tá sé caite amach i ndiaidh a bhéil ar fad. 'Sé mac J. T. Mh. déanta é. Dheamhan bean a gheobhas ceachtar acu go bhfaighe Pól a shúil

TUILLEADH (4) ▼

Chaith an t-athair amach é, gan oiread is a bheannacht a thabhairt dó, agus d'imigh leis i ndiaidh a chinn roimhe. Casadh ag obair ag ceithearnach láidir é a raibh iníon aige. Birín aon tsúil a bhí san iníon agus nár ghlac sí grá dhó, agus nár phós sí é. Tháinig sé ar ais anseo ar cuairt suim achair blianta ina dhiaidh sin, agus é ina dhuine uasal. Ba mhaith an mhalrait aige sin é. Deir siad gur fearr an t-ádh ná éirí go moch

An bhfaca tú an t-amharc míchéatach a thug sé orm i ndiaidh a leicinn nuair a rinne mé a shamhlú leis go mba cheart dó iasacht an bhicycle a thabhairt dom le dhul go dtí damhsa crosbhóthair ar an mB. A. Shílfeá gur méir a chuir mé faoina shúil. Ar ndóigh mo léan, chuile shórt aige sin ach damhsa crosbhóthair!

An bhfuil a fhios agat an fear sin thuas ag T. Mh.: an luisneachán mór sin a bhfuil an chlaonfhéachaint ann agus a bhíos i gcónaí ag breathnú i ndiaidh a leicinn ort. Chreidim nach bhfuil aon neart aige air sin, gurb í an chlaonfhéachaint is ciontaí leis. Súile corr caimín a bhaist P. Ú. air: mar dhóigh dhe go bhfuil a shúile mar a bheadh maide corr caimín ann. Diabhal mé gur duine fáilí é sin, agus nach gcreidfeá ach chomh gnaíúil agus atá sé le duine ar bith a mbeadh aon bheann aige air

Bhreathnaigh sé orm i ndiaidh a leicinn, agus shílfeá gur brath mhór a bhí aige beannú dhom, ach níor bheannaigh ina dhiaidh sin. Is minic ar an deis sin le gairid é. Is fada leis go mbeannaí mé dhó, ach dheamhan beannú muis, ná cuid de bheannú, dhá gcailleadh sé síol a chlainne ag súil leis. Fuaraíodh sé anois sa gcraiceann céanna ar théigh sé ann cheana

súil (100+)