scéal (50+)
→
fara
"'Och, och,' arsa an chearc agus í ag dul ar an bhfara, 'Nach brónach agus nach deacrach é ábhar mo scéil. Céile mo leabthan, agus athair mo chlainne; Ag dul san áit nach bhfillfidh go héag'" (As Cearc agus Coileach)
+
Chuir tusa farasbarr ar an scéal — chuir tú tuilleadh leis; chuir tú agús ann
TUILLEADH (1) ▼
Shíl mé gur ag cur farasbarr ar an gcuibhiúlacht a bhí mé le é sin a dhéanamh, ach is cosúil gurb éard a rinne mé brachán den scéal
+
→
fearacht
Dar sliabh, ní hé fearacht an lá faoi dheireadh é, má thosaíonn tú ormsa aríst, go mbeidh scéal agat air. Ara nach thú an nathaíodóir againn! Ag ceapadh go n-éistfeadh duine ar bith leat!
TUILLEADH (3) ▼
Bhí tua anseo agus fearacht an scéil ar ball, tháinig duine dhá hiarraidh agus níor thug sé ar ais í — ar nós an scéil a hinsíodh gairid ó shin (roimhe sin sa gcómhrá) faoi rud a imeacht agus gan é a theacht ar ais. Is minic nach mbeadh a leithide i gceist roimhe sin chor ar bith, ach go n-abraítear fearacht an scéil ar ball mar sheoraí chainte, ar nós an Bhéarla: no more than a thing, no more than a story, (ach an oiread le rud, ach an oiread le scéal)
Níor chuí dhó é a dhéanamh fearacht an scéil ar ball
Chuir mise fataí freisin, agus fearacht an scéil ar ball, ní dheachaigh a ndóthain leasú orthu agus tá a shliocht orthu
+
→
fios
Dhá dtugtaí fios mo shaoil dom, is túisce a thabharfainn roghain ar an scéal sin a fháil amach. Tá mé ar bís go mbeidh a fhios agam céard a thug ann é, nó an ag iarraidh mná a bhí sé
TUILLEADH (10) ▼
Cá bhfaighinnse fios air? Cé a d'inseodh domsa é. Ní chloisim scéal ar bith
Ní raibh fios ar an scéal chor ar bith aige nó gur chas mise leis agus mé ag seoladh na mbeathach
Ab in é a bhfuil tú le tabhairt de cheartú ar an scéal. Tá mé gan fios fós muis — ní thuigim an scéal d'uireasa tuilleadh mínithe
Tá tú ó fhios ar an scéal sin, mura bhfuil a fhios agat fhéin cheana é
Tá fios an scéil aige seo aníos; tá fios fáth an scéil aige — gach tuairisc nó fairnéis faoi
Níl aon bhlas d'fhios do labhartha agat ach an oiread le mo thóin! Ba deas an scéal a tharraing tú anuas! Cuirfidh sí sin do cháil faoin tír
Ní chasfaí in do shiúl lae leat fear a bhfuil fios a labhartha aige chomh maith le M. Bh. ansin thoir. Is clú don tír é agus an chaoi a bhfuil sé in ann a scéal a cheartú do shagart agus do bhráthair, agus do dhuine uasal
Níl fios brú(n) ná broscáin aige cá raibh sibh, agus ní fearr dhaoibh beirthe é. Fágaidh an scéal mar sin. An rud a bheadh a fhios aige siúd, is scéal ag an tír é, sea sin
Shílfeá go mbeadh sagart ní b'fhearr a fhios ná a dhul ag scríobh síos scéalta gáirsiúla mar sin
Ná habair tada. Níl a fhios go té sin (/ɡu t′ɛ̄/; don té?). B'fhéidir go mbainfeadh an scéal sin caint amach fós — níl a fhios ag aon duine cén chaoi a rachadh sé chun dochair duit
+
→
focal
Ní duine é Seán a ghabhfadh ag cur iontú an fhocail ar thada. Inseoidh sé a scéal duit go baileach gan baint dó ná cur leis
TUILLEADH (1) ▼
Ná hinis do scéal d'aon duine. Má insíonn gabhfaidh cor an fhocail air. Nach air sin atá daoine ag faire. Beannacht Dé dhuit! Féacha a gcloiseann tú de luaidreáin chuile lá
→
foilsigh
Ba deacair dóibh an t-ádh a bheith orthu, go mba leo fhéin uainne é. Shíl siad go raibh siad ina rith seoil ceart críochnaithe anois. Bhí a dhá láimh timpeall ar an saol. Ach is ag Dia is fhearr a fhios. Foilsíonn Dia an chneámhaireacht agus an míscrupall i gcónaí. Is fada ar an saol mé agus níl aon lá ó tháinig cuimhne dhom nach amhlaidh a fheicim é. Chuala tú an scéal faoin bhfear a chonaic fear eile ag marú duine agus dhá chur i ngan fhios. Mhionnaigh sé agus mhóidigh sé mura bhfoilsíodh Dia é nach mbeadh aon aird aige fhéin ar Dhia níos mó. D'fhan mar sin. Chonaic sé go raibh an saol ag féithiú leis an té a rinne an marú … Sin é an chaoi a raibh sé. Bhí fear eile marbh cheana ag an té a maraíodh. Nach maith gur fhoilsigh Dia an choir sin!
+
→
foirm
Níl an scéal sin i gclár ná i bhfoirm — níl ann ach bunscéal; níl a leithide de scéal ann chor ar bith; níl an scéal sin amhlaidh chor ar bith; is breá é; is scéal é agus a thóin leis; is scéal contráilte nó scéal seafóideach é; nó scéal nach bhfuil ciall ná réasún leis
TUILLEADH (1) ▼
Go bhfuil siad in ann an cloigeann a bhaint de dhuine agus cloigeann eile a chur air! Go dtuga Dia ciall duit! Níl do scéal i gclár ná i bhfoirm! An dtabharfása cead an cloigeann a bhaint díot fhéin?
→
formna
Níl an scéal sin i gclár ná i bhformna — i gclár ná i bhfoirm. Tá fonóid focail ann: formna a dhéanamh d'fhoirm fc. foirm
Níl d'fhortabháil ortsa ach thú fhéin agus is cuma dhuit cén t-am as seo go maidin a dtiocfaidh tú abhaile ach tá cúram capaill ormsa, agus ach an oiread le scéal, dheamhan gráinne coirce a thug mé di fós inniu
→
freagair
Iarr leat a mhic ó! Tuige nach n-iarrfá! Is féar tirim duit fhéin sin. Den tsonas an achainí, adeir siad, ach den donas a bheith dhá freagairt. 'Sé an scéal is measa nach bhfuil mé in ann a freagairt sílim
→
froigisí
Ní mian leis scéal ar bith a inseacht gan go leor frogaisí a chur air — áibhéil, corannaí agus casaíochaí, "ornáidí". Is drochmheas ar scéal é
→
fág
Is diabhlaí an ghlaomaireacht atá ort faoi do sheanchaipín. Ar ndóigh níor fhága sí an tír. An rud nach ngoidtear faightear é, adeir siad, agus scéal cinnte nár goideadh do sheanchaipínse. Bheadh féirín ag an té a ghoidfeadh muis!
→
fáideog
An bhfeiceann tú an changailt atá ar an asal sa síol féir! Dar brí an leabhair tharraing sé (cic) orm, nuair a shíl mé a dhul ina éadan! Sin é an diabhlánach! Tá sé mar a bheadh cat ann ag cangailt páideoige anois. Beidh scéal agat air a bhithiúnaigh, ar feadh mise maide maith téagarthach a fháil!
→
fáinne
Th'anam ón riabhach é mar scéal, cá'il do chíonán? … Fáinne óir ort! Ní raibh tú ariamh gan an choinneal nó a hábhar. Bhí tú tráthúil leis an gcíonán an uair sin ar chaoi ar bith
→
féar
Ní fhásfaidh mórán féir faoina cosa nó go n-insí sí an scéal sin do dhuine eicínt eile — duine a bhíos beophianta go dté sé ag caint faoi scéal eicínt
→
fóir
Ní fóirithint mhór a rinne mise ort le go ngabhfainn dhá maíochtáil ort. Agus níl mé dhá maíochtáil ort, agus tá a fhios agat nach bhfuil, ach tá oiread den diabhal ort ina dhiaidh sin agus go gcaithfidh tú an scéal a choinneáil meabhraithe i gcónaí
+
→
cabach
Nach maith a chaithfeadh Cáit chabach é a chloisteáil! Cuirfidh sí sin anois a leagan fhéin air. Níor lig sí aon scéal uaithi fós ariamh gan agús a chur ann.
TUILLEADH (1) ▼
'Sé bheadh ina riocht murach chomh cabach agus atá sé. Ach dhá dtionsclófá an scéal chor ar bith dhó, ba é scéal chuile dhuine é amárach nó an lá ina dhiaidh sin.
Tá sé seo thoir sách doghrainneach agus dheamhan ar thaise tada leis an gceann thíos é, ach 'sé an scéal é, nuair a bhaineadar amach sa gcaint, bhí cantaireacht ann, dar mo leabhar.
A dheartháir mo chroí thú, tá cantáil ar a chuid scéalta anois. Dheamhan lá san aer nach dtagann duine eicínt de lucht na Gaeilge sin thiar chuige ag piocadh as. Tá sé ina ridire acub le tobac agus airgead.
Níor scéal é le aon chaint a dhéanamh di, mura mbeadh duine ann a choinneodh caomhúint air go díreach. Ach i nDomhnach, is duine sa gcéad é sin, ar an saol seo ar aon nós.
+
→
ceal 1
'Sé an té atá cheal oibre is mó cás leob: ar aon chor, 'sé is mó scéal, má bhíonn aon saothrú ag imeacht.
TUILLEADH (3) ▼
Má airím aon cheal orm fhéin, cuirfidh mé scéal chugat agus déanfaidh tú tarrtháil.
Níor thug sé dhomsa ach an méid sin de leide, agus déan do rogha ceal di thú fhéin. Ní fhéadaimse mórán abhrais a bhaint as an scéal ar aon chor. — bain thusa do rogha abhrais as
Má tá i ndán is go gcoinneofar an scéal seadaithe i bhfad eile, tiocfaidh mise siar de mo shiúl ionsaí agus inseoidh mé suas dhá béal gurb é a mac fhéin a tharlaigh leis na fataí le airgead fags a fháil. Déanadh sí a rogha ceal di sin má thograíonn sí.
+
Déan an scéal a cheartú dhó.
TUILLEADH (4) ▼
Breá nár fhan tú go gceartaíodh sé an scéal duit.
Is maith uaidh Mh. Ph. S. Mh. an clár mín a chur ar chuile shórt. Dheamhan a leithide a chonaic tú ariamh ag ceartú scéil. Bheadh ciall ina leithide!
Baineann sé an lá as chuile shórt, agus dheamhan ceartú a bhíonns aige ar aon scéal ina dhiaidh sin. Tharraingeodh sé anuas míle scéal agat in éindí, agus dheamhan adhmad a bheifeá in ann a bhaint as aon cheann acub.
Dhá ndéantaí an scéal a cheartú agus a chur i ngéill (i gcéill?) dó, chaithfeadh sé airde a thabhairt air.