tosaigh (50+)
+
→
faitíos
Bhí faitíos aige roimh an deartháir, ach chuaigh ag an bhfonn ar an bhfaitíos air ina dhiaidh sin, agus thosaigh sé ag spochadh léithe. Diabhal easna den deartháir nach dteagann isteach agus nach mbeireann air …
TUILLEADH (2) ▼
B'fhada a chaith sí idir fonn agus faitíos, ach chuaigh ag an bhfonn ar an bhfaitíos uirthi sa deireadh, agus m'anam ón diabhal go ndeachaigh sí ag an damhsa. Tháinig an t-athair i lár an mheán oíche thall agus fás fuinseoige aige, agus thosaigh sé ag gleadhradh an dorais leis …
Thosaigh sé ag rith le faitíos
→
farúch
Bhí an t-urlár chomh fliuch sin aige agus go mb'éigean dó a bhaint cúig nó sé de chuarta. Chuir sé líméar faoi, ach dheamhan maith a bhí ann. Bhí an ceann le fána ag an uisce anuas ansiúd air. Thosaigh P. N. ag flithmhagadh faoi agus ag rá go mba cheart dó a chrochadh agus farúch a chur faoi mar a chuireas muintir an Achréidh faoi na cruacha. Ba bheag nár speir sé é.
+
→
fearacht
Dar sliabh, ní hé fearacht an lá faoi dheireadh é, má thosaíonn tú ormsa aríst, go mbeidh scéal agat air. Ara nach thú an nathaíodóir againn! Ag ceapadh go n-éistfeadh duine ar bith leat!
TUILLEADH (1) ▼
Chuala mé go raibh sé leis an gcailín aimsire a dhíbirt ach a bhfaigheadh na gasúir scoile scíth. A fhearacht siúd, ba bheag a theastaigh sí uaidh ó thús deireadh go tosaigh murach a chuid ealaíne. Nach raibh a ndóthain acu fhéin ann, má bhí fonn oibre orthu
→
fearadh
Ba fearadh do sheandaoine an pinsean ar chaoi ar bith. Is iomaí seanduine a gheobhadh anó agus amhgar dhá uireasa. Ach ó thosaigh siad dhá fháil tá cion orthu deirimse leat
Bhí sé fhéin ar an teile ag gabháil an bháid agus an fear fobhairne chun tosaigh ag crapadh an tseoil chinn. Sin é an uair a tháinig an chuaifeach. Scuab sí an fear fobhairne i bhfarraige. B'fhada a chaith sé os cionn uisce i sruth na stiúrach. Chaith an fear eile ceann téide chuige, ach níor éirigh leis a tapú
→
focal
Deir tú leis an lá faoi dheireadh a thosaigh ag tabhairt cor na bhfocal don mháistir. Nach mór an éisteacht a bhí ag an máistir leis nár thosaigh dhá ghreasáil. Dheamhan greasáil muis. 'Sé an chaoi ar thosaigh sé ag gáirí
→
framsáil
Sin an-údar asail. Níl agat ach a chur faoin gcarr agus tosóidh air ag pramsáil ar an toirt ag iarraidh bóthar a thabhairt dó.
→
froigisí
Ní iarrfadh sé go deo ach ag deismínteacht timpeall tí mar sin. Tá sé an-stuama ceart go leor, ach caitheann sé a shaol ag cipiléireacht agus ag déanamh rudaí nach mbíonn call ar bith leo. Rinne sé teach nua cupla bliain ó shin agus chuir sé an oiread freigisí istigh ann agus nach raibh an oiread áite fágtha aige ann sa deireadh agus go suífeadh sé síos! B'éigean dó tosaí dhá mbriseadh agus dhá gcaitheamh amach aríst ar ais
Tháinig an bullán mór sin aige isteach an bhearna chugam tráthnóna agus thosaigh sé ag bualadh na mbeathach orm. Dheamhan a leithide d'fhudairnéis a chonaic tú ó chuaigh tú in ord Mhuire agus a bhí ann. Shíl mé nach bhféadfainn a chur amach chor ar bith
+
Thosaigh sé ag foléimneach ar fud an tí, le teann taighd. Is uaidh a theastódh an iarraidh!
TUILLEADH (1) ▼
Thosaigh an capall ag foléimneach agus ag fiodrince ar fud an gharraí chomh luath agus a chuir mé isteach an bhearna í. Dheamhan a leithide de mhacnas! Shílfeá nach bhfaca sí an áit amuigh cheana le mí. Neart dhíomhaointis!
→
fáinne
Rinne muid fhéin fáinne féir don bheirt agus thosaigh siad ag plancadh a chéile. Tabhair plancadh air! Más ea fhéin, ní raibh gair ná gaobhar ag an mbleitheach mór ar Th.
→
cab
Rug sé i ngreim caib air agus thosaigh sé dhá streachailt. Murar ob sé an tseanfhéasóg fhíonnach a tharraingt amach as a ghéill as cosa i dtaca!
→
caidéis
Thosaigh sí ag fiafraí le neart caidéise cá bhfuair P. an cóta nua atá aige. Shílfeá i nDomhnach, gurb é an chaoi ar ghoid sé é.
→
cairín
Théadh mná ar cúlóig an uair sin (fadó) chomh maith le fir. Bhíodh pillín acub a chuiridís fúthub fhéin thiar ar chairín an chapaill. Cén bhrí go dtosaíodh an choimhlint. An té a cuirfí anuas an uair sin, d'fhéadfása a rá go mbeadh a shraith ar lár ar chuma ar bith.
+
Ní chloisfeá méir i gcluais sa teach s'againne ag cantaireacht putaí. Is minic a fuaidh sé thríom tosaí dá léasadh, ach má dhéanaim sin leofa beidh na hollghártha ann chomh maith céanna. 'Mar a chéile an ball séire agus a ghiolla,' arsa tusa.
TUILLEADH (1) ▼
Go dtuga Dia ciall duit! Ní fhéadfá aon pháipéar a léamh ansiúd le a mbíonn de chantaireacht chainte ann. Dar mo leabhar, is geall leis an Dáil scaití é. Ach ní bhíonn aon chuideachta ann mura dtosaí P. fhéin. Sin é atá in ann brabach a fháil ar chuile dhuine.
→
carn
Is beag an dochar dhá mhuineál a bheith carnaithe fhéin agus an bhís chainte atá air ó thosaigh an election seo. Diabhal aithne air nach aige atá iad (na teachtaí Dála) a chur isteach ar fad. Tá sé ardaithe uileag!
Creidim gur chaith sé suas an charraeireacht (carraeireacht mhóna) ar fad. Is maith a rinne sé sin, arae dheamhan mórán iarmhaise uirthi ó thosaigh na lorries seo ag tarlú leob.
+
→
ceal 1
Is fadó an lá a chuirfinn tosaigh ar na bróga sin, murach cheal gan fad méire de cheap agam le tada a dhéanamh.
TUILLEADH (1) ▼
Déarfaidh mise suas leis an smut aige gurb é fhéin is ciontaí ó thús deireadh go tosaigh, agus déanadh sé a rogha ceal di más breá leis.
→
ceas
Bhí sé chomh dúlaí san iasc úr agus gur chuir sé ceas air fhéin leis. Thosaigh sé ag brúchtaíl ina dhiaidh. Uair annamh, tá mé ag ceapadh, a éiríonns aon bhreac úr le lucht an tsléibhe sin.
Níl aon ghnaithe ag an gcuimleacháinín sin a dhul ag cinnireacht. Mura dtosaíodh an capall ach ag cuachaíl, ligfeadh sé sin bóthar léithe
+
→
cleite
Nach í an eireoigín sin atá cuileach ó thosaigh na cleitiúchaí ag titim di
TUILLEADH (1) ▼
Níor iarr duine ar bith ort do chleite a chur sa gcaint. Eadrainn fhéin a bhí sé ó thús deireadh go tosaigh.
→
coirigh
Má tá i ndán is go dtosóidh sé ag coiriúint orthub, coinnigh thusa do bhéal ar a chéile, arae má abraíonn tú tada, is gearr air sin an scéal a thabhairt ar ais chucub.
→
cóirséad
Cáid ó thosaigh sé ag imeacht ina cheannaí leis an gcóirséad dearg siúd? (Is minic le ceannaí mála a leithide de bhall a bheith air)
→
colgach
Tháinig sé isteach chomh colgach lena bhfaca tú go hiomaí, agus thosaigh sé ag ullmhúchan achrainn ar an toirt.
→
comaoin
Nach gceapfása go mba olc an chomaoin orm é, tosaí ag díbliú orm mar sin, agus ar chuir mé ann dó ó thosaigh a chlann ag obair.
→
cora
Tá cora shalachair ar chaon láimh liom ó thosaigh mé ag scaradh an aoiligh agus dheamhan gair agam ina dhiaidh sin, drannadh leob ná iad a níochán le teann gága.
+
→
cosacán
Tá cead scoir acub ó tháinig an geimhreadh, agus níorbh fholáir cosacáin a chur orthub anois ó tá fás ag tosaí.
TUILLEADH (1) ▼
An bhfuil a fhios céard atá le déanamh leis an asal sin, cosacáin a chur air, agus a smut a bhualadh ar a chois tosaigh ina aice sin. Mura múine sin é, caith le gunna é. Níl aon gharraí ar an mbaile nach bhfuil ina bhéal in airde aige.
→
cíble
Má thosaíonn sé siúd ag cíble eascainí ort, feicfidh tú fhéin air go mbeidh a fhios agat an bhfuil aon smid aige nó nach bhfuil.
Thosaigh sí ag réabadh, agus ag gabháil le buile, ar an dá luath is a raibh sí faoin gcarr, agus níor fhága sí mion mullóg den ghléas nár bhris sí ina chíréabachaí.
→
cóineas
Ní bheadh locht ar bith agam ar an áit murach nach bhfuil cóineas scoile ná teach pobail ann. Dheamhan scoil ná foghlaim a bhfaigheadh (gheobhadh: foirm an Achréidh) na putaí ach an oiread liom fhéin. Ba mhór liom iad a choinneáil as anois agus gan iad ach ag tosaí ag foghlaim.
→
baile
An bhfeiceann tú B. ansin thoir, agus is gearr ó bhaile é, agus dheamhan a mbeadh a fhios ag an aos óg céard a bheifeá a rá dhá dtosaíteá ag Gaeilgeoireacht leob — níl sé i bhfad as an áit seo.
→
bannaí 1
Fuair sé fear an tí seo, mar a bhí sé ina phleota, ar sheol na braiche le dhul i mbannaí air faoi dheich bpunt sa mbainc, trí bliana sa taca seo. Meas tú ar íoc sé leithphínn rua ariamh dhe gur thosaigh an bainc ag cur litreachaí chuig an gceann seo, agus ag strócántacht leis faoin íoc? Ní mórán dá fhonn a bhí air a íoc an uair sin fhéin.
→
bannaí 2
Tá bannaí ar an scolb sin nach gclisfidh go gclise caolach an tí chun tosaigh — tá an-bhannaí air.
Thosaigh mé ag sméarthacht sa drisiúr gur airigh mé bealaíocht bheag fheola ann a d'fhan d'fhuílleach an dinnéir, agus d'ith mé suas as cúl mo ghlaice í.
→
cnigín
Bhuail mé de chnigín é mar bhuailfeá páiste, agus meas tú nár thosaigh sé ag gol chomh hard is a bhí ina cheann.
→
coigéal
Ó thosaíonn sé ag trá chor ar bith, ní fhanann faice (uisce) sa gcoigéilín sin, ach ní fhéadfá a dhul anonn ar an oileán ina dhiaidh sin gan iomlacht a fháil.
→
coiric
Scread chasta air, an seanriadaire bradach, le deis a bheith air! Muran fada gur thosaigh na mná ag dul sa gcoiricín aige!