Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: fliuch 1

Nualitriú Bunlitriú

fliuch

—briathar

—ainm briathartha, ainmfhocal: fliuchadh

—fuaim: fleoch

—

lacht a chur ar rud; uisce srl. a chur ar rud; rud a bheith faoin mbáistigh.

+–Is gearr a bheadh an brádáinín sin fhéin do do fhliuchadh
Fliuchfaidh an tuile seo móin aríst, nó móin atá ina gróigeadh ar chuma ar bith

                                TUILLEADH (9) ▼
                            
Fliuchadh mé go craiceann tráthnóna
Tá an féar fliuchta aríst.  Má fhaigheann sé mórán amlú anois, beidh sé dreoite
D'fhliuchfadh sí a raibh de thuáillí ar an mbaile ag gol
Tá tú ag fliuchadh do léine le pislíní
D'fhliuch sé an leaba
Trí bhrat a d'fhliuchadh Oisín sa ló le deora aithrí as a shúile
D'fhliuch sí dhá naipcín póca ag gol
Ní fhliuchfadh sé do bhéal ar chuir sí sa ngloine
B'éigean dom baint dhíom leis an bhfliuchadh a fuair mé

+–

Ní dheachaigh aon fhliuchadh fuisce ar mo chroí (ar mo bhéal) le deich mbliana — braon ar bith

Níl fliuchadh ar a croí. Tá na beithígh ar fad imithe amach aici — níl deoir ar bith bhainne aici

TUILLEADH (3) ▼

Ní dheachaigh an oiread sin óil de fhliuchadh ar mo chroí cheana le bliain mhór fhada

"Dhá mhéad a cuid bua (bó), ní raibh fliuchadh ar a croí (de bhainne); Ach puisín go suaimhneach ag cumhdach an tí" As Na Ba Ciara agus Bána

Níl an oiread bainne againn anois agus a d'fhliuchfadh do chroí (do bhéal)

+–

Ní bhfuair mé fliuchadh mo bhéil ann — deoir ar bith óil

Níl fliuchadh do bhéil de phoitín ar thamhnachaí anois

TUILLEADH (2) ▼

Ní raibh fliuchadh do bhéil de chineál ar bith óil anseo faoi Nollaig. B'annamh leis nach go barr bachall a bheadh sé

Níor chaith sé fliuchadh do bhéil d'uisce le leathráithe. Tá chuile shórt spalptha

+–

Fliuchadh chuile dhuine a chuid aráin in allas a mhalaí fhéin — caithfidh chuile dhuine obair a dhéanamh lena bheatha a shaothrú

Seo é an saol a gcaithfidh chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh in allas a mhalaí fhéin nó a bheith dhá uireasa. Níl duine ar bith ag fáil a bheatha ó neamh anois. Tá an saol sin imithe. Dar Dia is maith an ceart é freisin

TUILLEADH (2) ▼

Bhíodh cuid mhaith leoistíocht ann fadó, ach ní bhíonn uasal ná íseal ina gcónaí anois. Na daoine uaisle fhéin d'fheicfeá ag saothrú anois iad. Chreidim go ndeachaigh buairthín bara orthu thar is fadó. Ní mór do chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh in allas a mhalaí fhéin, mar adeireadh na seandaoine

Níl uasal ná íseal ann anois. Tá an cnoc mar atá an gleann. Bhí sé sa targaireacht freisin go gcaithfeadh chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh as allas a mhalaí fhéin.

rud a chur ar bogadh

+–

Tá sé chomh maith dhuit an mhin choirce sin a fhliuchadh — a cur ar bogadh in uisce nó i mbainne

Fliuch na fataí sin shula thabharfas tú don ghamhain iad

TUILLEADH (1) ▼

Tá sé in am an tae a fhliuchadh

Féach freisin

→ fliche

fliuch in iontrálacha eile (50+)

→ faitíos

Tá faitíos orm go dtiocfaidh an lá fliuch

→ farúch

Bhí an t-urlár chomh fliuch sin aige agus go mb'éigean dó a bhaint cúig nó sé de chuarta. Chuir sé líméar faoi, ach dheamhan maith a bhí ann. Bhí an ceann le fána ag an uisce anuas ansiúd air. Thosaigh P. N. ag flithmhagadh faoi agus ag rá go mba cheart dó a chrochadh agus farúch a chur faoi mar a chuireas muintir an Achréidh faoi na cruacha. Ba bheag nár speir sé é.

→ fliche

Tá sé ag dul chun fliche — an bháisteach ag neartú; nó ag teacht chun báistí

TUILLEADH (2) ▼

Is mó an chosúlacht atá ar an tráthnóna go ngabhfaidh sé chun fliche.

Tá súil agam nach ngabhfaidh sé chun fliche ar chuma ar bith go mbeidh muide sa mbaile

→ fliuchán

Fliuchán! Tabhair fliuchán air! Chuile lá i mbéal a chéile fliuch

→ fág gan

Cén cat mara atá ar an bhfear seo thíos a dhul ag cur an tabhairt sin air fhéin le leasú go barr an bhaile, suas ar seanspíontán fliuch báite, agus neart garrantaí bán de scoth na talúna ansin siar aige. 'Ar ndó sin é: ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur

→ caidéis

Deir siad gurb é S. Bh. ba chiontach léithe sin. Fuair sé caidéis di gan aon bhail ó Dhia a chur uirthi. Ba é ráite chuile dhuine go raibh drochshúil aige. Pé acu sin é, dheamhan deoir bhainne sláinte a d'ól sí ón lá a bhfuair sé caidéis di. Bhí a máthair agus a muintir ag strócántacht lena fear, ag iarraidh air a dhul go dtí S. B. agus é a thabhairt chun láithreach go gcuireadh sé bail ó Dhia fliuch uirthi.

→ carracán

An bhfuil a fhios agat an moghlaeir mór a bhí ar forbhás ar stuaic an charracáin sin thiar i Leic an Rí (garraí)? Thit sí anuas le fána agus tá sí caite thíos sa log fliuch siúd anois. Is maith an t-ádh a bhí orainn nach raibh aon bhó againn ann nó bheidís craptha isteach faoi ghiall an charracáin ar an bhfarra gaoithe sin a bhí ann le dhá lá, agus dhéanfadh an daigéad siúd cuailín cnámh díobh.

→ cobha

Níl áit ar bith is measa ag an gcobha sin ná dúrabhán fliuch a d'fhágfaí scaitheamh maith bán.

→ cosúlacht

Níl an féar i gcosúlacht a bheith an-fhliuch, ach is fánach an chaoi a ndreofadh sé ina dhiaidh sin fhéin.

→ cothromacan

Samhradh riabhach, fómhar grianmhar. Sin é cothromacan síne na huaire. Má bhíonn samhradh fliuch ann, tiocfaidh an fómhar thar cionn. Caithfidh sé.

→ cíb ar éigean

M'anam dá bhfágthá na híochtair fliucha sin achar ar bith bán, go ndéanfaidís cíb ar éigean. An t-uisce a chónaíonns i dtalamh íochtair a dhéananns é sin.

TUILLEADH (1) ▼

Ní chasfadh an diabhal fóidín baic ar na híochtair fhliucha údaí. Tá siad ina gcíb ar éigean as éadan. Fhóbair mé feac a bhriseadh leob inniu.

→ cíble

Tháinig sé ina chíble bháistí orainn ag A. Dh. L. agus ní raibh snáth orainn nach raibh fliuch báite ar a theacht abhaile dhúinn.

→ bealach

Dhá ndéantaí cupla cis sna logannaí fliucha, bheadh bealach maith asail ann.

→ craobhmhúr

Breá nár scaoil tú an craobhmhúirín sin thart agus gan a dhul i gcleithiúnas thú fhéin a fhliuchadh. Diabhal rud a bhuail ariamh thú is measa ná slaghdán samhraidh. Fhóbair gur fhága sé sínte mise anseo an bhliain cheana.

→ crámhar

Is fhearr dhuit scoireadh muran leat thú fhéin a fhliuchadh leis an gcramhar bhradach sin.

TUILLEADH (1) ▼

Ní bheadh an cramhar sin achar ar bith do do fhliuchadh, dhá mbeifeá fúithi.

→ crúbáin

Is beag an tairbhe a bheas agat ar na crúbáin fhliucha sin ar aon nós. D'éirigh an tuile mhór orthub faoi Bhealtaine.

→ cuilín

Níl dochar ar bith sna cuilíní tirime sin nuair nach mbeadh an súí fliuch ann.

→ beo 1

Chomhuain is a bheas tú beo aríst, ná leag méirín fhliuch air sin má tá do leas ar Dhia.

→ binse

Dheamhan a n-aireofá a dhath an tsleádóireacht dhá mbeadh binse tirim agat. Ach is sraimlí an saothar a bheith coraíocht le binse fliuch

→ breoigh

Níl aon iontas ná nár bhreoigh an chruach sin as éadan agus chomh tais agus a bhí sí nuair a rinneadh í. Is beag nach bhfáiscfeá í, bhí sí chomh fliuch sin.

→ breá

Is breá fliuch an oíche í.

→ bruach

Níl sé éasca chor ar bith na bruachannaí a leagan ann in áiteachaí. Tá bráideannaí fliucha ann agus 'sé díol an diabhail iad le deacracht (fc. bráideannaí)

TUILLEADH (2) ▼

Ní leagfaidh mé bruach ar bith ar na crúbáin fhliucha sin thíos le claise an tsrutha. Spréidhfidh mé amach iad mar atá siad.

Ní fhéadfá sá de láí a chur i mbruach anois, tá an chréafóg chomh fliuch sin.

→ brád

Is gearr a bheifeá do do fhliuchadh faoin mbrád sin.

TUILLEADH (3) ▼

Shílféa nach raibh ann ach mionbhrád, agus d'fhliuch sé go craiceann mé ina dhiaidh sin.

Brádán fliuch go leor é.

Ná téirigh amach faoin mbrádán sin nó beidh tú fliuch báite gan mórán achair

→ aer

Ar an dá luath agus a gcaithfidh sé an chéad deoir as aer, d'fhágfadh sé na seacht sratha ar an iomaire faitíos a bhfliuchfaí é

→ buail síos

Is fánach an tsiocair a bhí aige. D'fhliuch sé a chosa ag fiach, seachtain go Domhnach seo caite, agus ná raibh ann murar buaileadh síos le slaghdán é. Dheamhan a chos a d'éirigh ó shin, agus níl gaisce ar bith air fós fhéin.

→ buail

Garraí tirim a bhí ann agus chaithfeadh an cur a bheith buailte ann agus chomh fliuch agus a tháinig an bhliain.

→ ailím

Is dainséarach an ailím do dhuine a dhul dhá fhliuchadh fhéin leis an gcarraigín céanna scáth a bhfuil de thairbhe air.

TUILLEADH (1) ▼

Is fliuch an ailím a dhul 'na phortaigh inniu.

→ aire

Tugann sé an-aire dhó fhéin; ní fheicfidh tú amuigh é lá fliuch — tá sé triollata air fhéin; ní bhíonn sé amuigh faoi fhliuchán ná faoi fhuacht ná faoi dheartan.

→ anam

M'anam ná raibh ag an diabhal, má leagann sé méirín fhliuch aríst ort agus go mbeidh a anam agam.

→ antlachán

Nach diabhaltaí an t-antlachán thú nach scaoilfeadh an lá fliuch thart, agus a liachtaí lá tirim a thiocfas aríst go gcaitear an samhradh

→ antlás

D'fhliuch sé é féin go corrógaí i ndiaidh na feamainne le cuthach antláis.

→ aníos

Fliuchadh mé aníos go glúine.

→ athraigh

Má tá tú fliuch, cuir athrú éadaí ort fhéin.

→ bain anuas

Bain díot anuas na héadaí fliucha sin go beo nó tolgóidh tú an t-éag astub

→ feamnaigh

'Sí an cheird is luar liom beo a bheith ag feamnú. Tá sí an-tsraimlí. Níl snáth ar mo chraiceann nach bhfuil fliuch báite de bharr mo lae, agus gan baol ar bith orm a bheith réidh léithe fós

→ feoil

Cuir feoil ar an tinteán sin thall. Is ann is teocha dhuit. Ní fhéadfá gan a bheith fliuch agus an bháisteach atá ann. Deasaigh anuas go maith

→ istigh

Is fliche (flithí adeirtear) amuigh ná istigh é — drochoíche bháistí a raibh daoine ar bhainis, agus gan a rath óil uirthi. Déarfaí freisin é nuair a bheadh cheal óil ar dhuine agus é ag báisteach

→ íochtar

Tá íochtar mo ghúna fliuch báite (mo bhríste, mo chóta, mo sheáil srl.)

→ farc

Giúsach agus cuileann an dá mhaide is faide go bhfarcfadh. Bhí siad thuas sa seanteach againn agus diabhal a bhfarcfadh siad go deo. An t-adhmad atá sa gcoill sin thuas d'fharcfadh sé. Dair í ar ndóigh agus farcann sí sin gan moill ar bith. Is iomaí maide giúsaí a chonaic mé ariamh agus ní fhaca mé oiread agus ceann acu ag farcadh. Ní mór an ghiúsach a choinneáil fliuch nó tirim

→ fuar 2

Lá fuar fliuch é