ionsaigh ar
—
tosaigh, gluais, d'áitigh (déan) air.
+–
D'ionsaigh air ag caint — thosaigh sé ag caint
D'ionsaigh air ag scríobh — thosaigh sé ag scríobh
TUILLEADH (6) ▼
D'ionsaigh orm ag cur achrainn air
D'ionsaigh ar Sheán ag gabháil fhoinn le stainc
D'ionsaigh ar an táilliúr ag stialladh an éadaigh
Níor ionsaigh air ceart críochnaithe ag cocaireacht gur dhúirt sí sin — níor thosaigh sé ceart ag sciolladóireacht gur dhúirt sí an chaint sin
Ionsaíonn air chuile mhaidin ag tarraingt uisce — tosaíonn sé ag tarraingt uisce
D'ionsaigh sé air ag caitheamh cloch — d'áitigh air
ionsaigh ar in iontrálacha eile (50+)
Ní fear an-láidir mar sin é T. Dheamhan a fhios agam an bhfuil earasbarr (nirt) ar bith aige ar J. anseo thiar. Chuirfinn mo rogha geall dhá n-ionsaíodh sé J. nach mbeadh a dhath le reic aige
→
feiste
Fág mar sin é. Ná téirigh ina fheiste ná ina fhínne chor ar bith. B'fhéidir gur thú a ionsú a dhéanfadh an bhrúisc sin. Mo chomhairle dhuit fanúint uaidh
→
fáinne
Bhí sí sin ina beathach chomh tógtha agus d'fheicfeá in do shiúl ionsaí nuair a cheannaigh sé ina gamhain í, ach chuirfeá amach i bhfáinne anois í. Níl bior eanga uirthi. Is beag an dochar di: cuibhrithe sna breaclachaí siúd ó tháinig an geimhreadh agus gan aon ghabháil a chaitheamh ariamh aici. Go deimhin ba chóir dhó náire a bheith air, amhgar a thabhairt do bheathach ar bith mar siúd
Tá S. anois mar a bheadh an chaolóid riabhach i ndiaidh na cuaiche. Dheamhan gair ag an D. a chois a chur amach as an teach, nach bhfuil sí imithe dhá shiúl ionsaí ina dhiaidh. Agus mura bhfuil mearbhall mór ormsa, dheamhan gnaoi ar bith ag an D. uirthi.
Dhonódh an clifeartach sin duine gan aireachtáil, agus ní fhanann misneach ar bith aige má ionsaíonn duine de shoinneán é.
+
→
colg
D'airigh an madadh easóg nó luch ann, arae chuir sé colg ar fhéin, agus d'ionsaigh air ag smúracht agus ag sméarthacht faoi bhun an chlaí.
TUILLEADH (2) ▼
An bhfeiceann tú an colg atá ar an mbithiúnach? Is beag an tsiocair a gheobhadh sé sin anois go n-ionsaíodh sé thú.
Deirimse leatsa, má thagann colg ar an mbruiteachán sin leat, gur deacair é a mhíniú síos aríst. Dheamhan fear is measa ná é sin a casfaí leat in do shiúl ionsaí.
→
cuntanós
Is beag an cuntanós atá le fáil uaidh siúd, deirimse leat. Shílfeá gur mó an rún a bheadh aige duine a ionsaí go mór, dhá gceapadh sé go bhfaigheadh sé an ceann is fhearr air.
Frompáinín de bhean a bhí sa máthair, ach má ba ea fhéin, ní chasfaí aon bhean in do shiúl ionsaí ort ba cuisní ná í. Bhí a shliocht uirthi: ainneoin a bhfuair sí d'anró agus de sclábhaíocht, mhair sí go raibh sí go hard le cois na cheithre scóir.
→
bior
Sin í an drochghiota! A dheirfiúr ó, bíonn bior uirthi go n-ionsaí sí thú má bhíonn aon fhaltanas istigh aici dhuit.
D'ionsaigh an capall ag broimseálacht agus d'ionsaigh bean an tincéara ag gabháilt uirthi chomh maith in Éirinn agus a bhí sí in ann, agus dheamhan a bhfaca tú a leithide de phíosa ariamh agus a bhí ann.
+
→
aiféala
Níl pioc dhá aiféala orm faoin ionsaí
TUILLEADH (1) ▼
Ina dhiaidh feictear don Éireannach a leas. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agam anois, ní ionsóinn siar faoi Chonamara beag ná mór — ní rachainn go Conamara chor ar bith dhá mbeadh a fhios agam gur mar a bhí a bhí
Séiplíneach óg a bhuail faoi agus é ar an gceird sin, ag bánú tithe agus ag déanamh créatúlachta ar bhaintreachaí. Níor chuir an séiplíneach aon araoid air gur ionsaigh sé fhéin é i dtosach. Ansin dúirt an séiplíneach leis go mbeadh an féar fós ag fás ar urlár a pharlúis. Tháinig an méid sin isteach fíor. Níl cloch ar fhuaid an tí mhóir inniu (scéal faoi thiarna talúna a ndearna séiplíneach eascainí air más fíor)
Má chuireann sin aon olc orm anois, ionsóidh mé ag bualadh romham agus buailfidh mé an fear abhus faoin bhfear thall agus ní chónóidh mé go ndéana mé carnáin dá gcloigne, dá gcolainneachaí, agus dá gcosa
+
→
buail
Ar an dá luath agus a mbuaileann an taghd é, tagann coinneal ina shúile agus ionsaíonn air ag gearradh fiacal.
TUILLEADH (2) ▼
Bhuail fonn ropaireachta í agus d'ionsaigh sí mé — ní raibh fáth ná ábhar ar bith eile aici leis ach an méid sin.
Ar an dá luath agus ar bhuail an rachmall pósta é, d'ionsaigh sé siar amach go bhfuair sé bean. Ní fhaca tú in do shaol ariamh rud ar bith ab aibéile ná é.
D'ionsaigh air ag rúscadh an cheannaí (ceannaí mála) le buailteán an tsúiste, ach níor leis an gceannaí ab fhaillí é mo léan! D'fhostaigh sé an buailteán agus chuir sé cor ann gur bhris an iall le teann fuinnimh, agus tháinig an buailteán leis. Thug sé pléasc den bhuailteán d'fhear an tí ansin a shín é ina staic ar an urlár.
D'ionsaigh sé mé de ghorta gharta gan aireachtáil ar bith, ach má chuaigh leis, bíodh aige — d'ionsaigh sé mé d'aon iarraidh, gan súil ar bith agam leis, ach dhó fhéin ba mheasa é as a dheireadh.
+
→
anuas
Leag sé anuas paca cárta agus d'ionsaigh orainn ag imirt go raibh sí ionann is ina lá gheal.
TUILLEADH (1) ▼
Tá siad anuas ar an mbaile seo ón am ar hionsaíodh iad ag Bóthar na Coille.
→
ard 2
Níor fhága sé íseal ná ard gan ionsaí ag lorg mná agus bhí sé chomh maith dhó fanacht ar leic an teallaigh, mar ní phósfadh bean ar bith é.
→
ardchíos
Nach aige atá an t-ardchíos orainn le gur muid a chaithfidh sé a ionsaí i gcónaí — nach muid atá ina thuilleamaí nó faoi bhois an chait aige le go gcaithfidh sé tabhairt fúinn i gcónaí
Níor chónaigh sé go ndeachaigh sé glanoscartha chun a thí agus gur ionsaigh sé istigh ar leic an teallaigh é.
Bhí achrann ar an mbaile seo thiar inné. P. a chuaigh ag fuagairt foghla do N. agus d'ionsaigh N. é. Dar mo choinsias, tá a bhfuil d'fhataí ag P. i mbarr an bhaile foghlaithe millte. Beithígh N. a rinne é. Leag siad an claí teorann
Ná fágaidh an gasúr sin le sleamchúis ar bith in aice na gcaorach tíos (níos) mó. D'ionsaigh an reithe é inniu. Thug sé cupla foighdeán faoi, agus d'fhágfadh sé ina chuailín cnámh é murach gur dhíbir mé soir uaidh é
→
fonn
Is mó an fonn go mór a bhí ar an gceann eile mé a ionsaí ná ar an bhfear ar thug mé tsiocair dó
D'aithneoinn go maith air agus an fonn frithgháire a bhí air, nach raibh sé ach ag séideadh fúinn. Sin é a bhéas sin. Mar dhóigh dhe gur leathcheanna chuile dhuine lena ais fhéin! Ba bheag an frithgháire a dhéanfadh sé muis an oíche ar ionsaigh S. Gh. é. Bhí rud thar gháire ar a aire an oíche sin!
→
iompair
Thug Dia dhó nach raibh aon phínn ar iompar aige nuair a hionsaíodh é; d'éirigh Dia leis nach raibh aon phínn srl.; go tráthúil, ní raibh aon phínn ar iompar aige
+
→
ionsaigh
D'ionsaigh sé mé ar bheagán údair.
TUILLEADH (11) ▼
Tá a chuid ionsaí ar iarraidh anois, agus tá sé in am aige sin — tá sé in ísle brí; tá sé róshean nó róchloíte le achrann a chur ar dhaoine, agus b'fhada a bhí sé ar an gceird sin
Ní ionsaíonn sé duine ar bith uaidh fhéin go n-ionsaítear é
Má ionsaíonn sé Seán, ní cheilfidh Seán lúd a láimhe air, agus cé thabharfadh milleán dó mura gceilfeadh — má chuireann sé achrann ar Sheán, cuirfidh Seán a neart i gcion air agus ní milleán dó sin
Dhá n-ionsaíodh sé duine ar bith ach an té a d'ionsaí sé — créatúr bocht nárbh fhiú d'aon duine a dhul ag fiachadh air — ní chuirfeadh duine ar bith aon araoid ar an té a d'ionsaigh sé, mar bhí sé rólag nó róchloíte nó róshean agus níorbh fhiú bacadh leis
Beidh mé ag ionsaí nó go bhfágfaidh an ionsaí éalang ort
Ionsóidh mé soir Camas an tseachtain seo chugainn go bhfeice mé cén bláth atá orthu — rachaidh mé soir go Camas go bhfeice mé cén chóir atá orthu
D'ionsaigh sé amach an cnoc tráthnóna agus ní fhaca muid aon amharc air ó shin — chuaigh sé amach an cnoc
Ionsóidh mé soir an sliabh ar ball
Fan ort go ceann míosa eile go n-ionsaí mise na sléibhte — fan go ceann míosa eile go dté mise go dtí tamhnachaí atá faoi shléibhte
Ba bheag an baol orm an baile a ionsaí chomh deireanach sin agus a raibh ólta agam
Aineolaí ar bhicycles é, agus ina dhiaidh sin, d'ionsaigh sé an áit amach ar maidin — ní raibh mórán eolais aige ar rothar a thiomáint agus ina dhiaidh sin, bhí sé de mhisneach aige imeacht go dtí an tír amach uainn (an ceantar taobh amuigh de na sléibhte, nó le hais na sléibhte, nó ceantar a bheadh i bhfad uait, nó a bheadh neamhchosúil le a cheantar fhéin)