→
bior
Bior eanga (25)
→
fáinne
Bhí sí sin in a beitheach cho tóighe agus d'fheicfeá in do shiúl ionsaí nuair a cheannuigh sé in a gamhain í, ach chuirfeá amach i bhfáinne anois í. Níl bior eanga uirre. Is beag an dochar di: cuibhrithe sna breaclachaí siúd ó a tháinig an geimhreadh agus gan aon-ghabhail a chaitheamh ariamh aice. Go deimhin ba chóir dhó náire a bheith air, amhgar a thabhairt do bheitheach ar bith mar siúd
Is fear é sin atá 'faghail amhgair, mara bhfuil sé ag dul in aghaidh a chosamhlacht'. Bhíodh sé sin ramhar beathuighthe, ach dheamhan bior-eanga thuas air anois.
→
crinn
Is beag an dochar dá chuid beitheadhach gan bior-eanga a bheith thuas ar a' gcraiceann, ag iarraidh [bheith] a' crinneadh na mbreaclach sin, a's gan solamar ná súighteán orra(b).
+
→
bior
Níl bior-eanga air = níl sciolltar air; tá sé chomh caithte leis an bhfitheoig; níl feoil a' bith air; tá sé snuidhte caithte.
TUILLEADH (14) ▼
Dheamhan bior-eanga thuas uirre, a's is diadhachta sin di, mar tá sí a' faghail a ceart le n-ithe.
Dhá dtugtá a bhfuil istigh in Gaillimh dhi, ní bheadh bior-eanga uirre ina dheidh sin.
Níor fhan bior-eanga orm le goirid, a's ní airighim tada a' gabhail dom. = níor fhan sciolltar orm le goirid, a's aindeoin sin; ní feasach dom, céard atá orm.
Níl bior-eanga uirre ó phós sí. Is olc atá an t-athrú a' gabhail di — is olc sin.
Má chuireann tú un sléibhe na gamhna sin, chomh luath seo sa mbliadhain, ní fhanfa bior-eanga orra(b). Tiubharfa siad anuas ar fad.
Níor fhága an príosún bior-eanga air. Chaithfead sé nar caitheadh go maith leis ann, nó ní bheadh sé chomh tugtha anuas a's tá sé.
Níl bior-eanga ar a' mbean bhocht, ach is suarach a' t-iongnadh sin, a's lán a' tighe aice ar aon-chéill. Níor bhris cearc an áil a h-iogán (a h-eagán) ariamh, a's sin é 'fhearacht aice-se é. Is geall le dhul ar a muirghín, an saothrú beag sin atá aigéan a fear.
Scaoinn mhór árd í, a's gan bior-eanga uirre = bean shínte, chaol í, a's gan aon-fheoil uirre.
Dheamhan bior-eanga orm, ní a' ceasacht ar Dhia é!
Deir siad a' té nach mbeadh bior-eanga air, dhá bhfaghadh sé feoil chearc, smior mairt nó bainne bó gamhnach ar feadh aon-mhí amháin, go mbeadh sé tuithte i bhfeoil in a dhiaidh.
Mara bhfuil bior-eanga uirre, muis, ní cheal aire é; arae tá 'chuile shórt ar fheabhas aice sin, dhá bhfuil sí indon caitheamh a chuir ann.
Is mór de na daoine uaisle sin, nach bhfeicfeá bior-eanga orra(b), th'éis go mbíonn fuigheall na bhfuigheall aca(b), ní h-ionann sin a's créatúir bhochta.
Tá ithe a codach go maith innte, a's dheamhan bior-eanga uirre in a dheidh sin.
Is gránna an rud bean 'fheiceál iadhta le feoil, ach is gránna an rud freisin í 'fheiceál gan bior eanga ar a corp.
Má tá mé brúideamhlach beathuighthe fhéin, cá'il do chaillteamas-sa? Nach mbeadh ciall induine a mbeadh slacht a chodach air, fharra's a' té nach gcuirfeadh tada bior-eanga air.
→
fuil 1
Tá sé in aon-chorcán amháin agus bhainfeadh dealg spíonáin fuil as. Is cuma san diabhal é, ach rinne an t-aistriú maith dhó. Ní raibh bior-eanga air san mbaile
→
diachta
Is diachta dhó a bheith cho suaidhte sin; shílfeá go bhfaghann sé aire mhaith. Ach ní chuirfeadh an saoghal mór ar fad bior-eanga air. 'Sé an duine is do-thóigthe a chonnaic mé ariamh é
→
diaidh
Níl ann ach go bhfuil sé indiaidh a chéile anois. Ní fhaca mé duine ar bith ariamh, is mó a d'ídigh ná é le goirid. Níl bior-eanga féin air
Ní bhaileochadh seisean a bhfuil de mhóin ann le trí aistir, agus an dithreabhach de chruib ("chrib") atá aige. 'Ar ndú' ní thuíllfeadh dhá ghabhail innte. Ach ní raibh aon-ghnatha aice a bheith mórán níos mó. Ní bheadh an dithreabhach capaill atá aige indon a tarraint. Níl bior eanga uirre cheal tógála