Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: an Luan

→ fág ag

Fágfaidh mé an Luan ag an gcladach. Is beag eile a bhéas déanta agam ach a mbeidh mé réidh leis an tráigh = ag obair san gcladach a bhéas mé Dé Luain

→ bealach

Gheall sí, a bheith anoir leis, an Luan dar gcionn, ach mo chreach mhaidne, thú, ní fhaca mé amharc uirre imbealach ná indearmad ó shoin.

→ ainm

Bhí sé in ainm's a bheith a' sleághdóireacht Dia Luain, ach níl an oiread móna indiaidh a láimhe, a's a bhruithfeadh pota fataí dhuit.

→ antlás

Marach a chuid an-tláis, ní bheadh sé ar an táirm chéadna ó mhaidin go faoithin agus ó Luan go Satharn = marach é bheith fíor-shanntach, ní bheadh sé ag obair síorruidhe.

→ failic

Is diabhlaí an fhailic a rinne sib ar an móin le cupla lá. Dheamhan dhá chaorán ann anois, th'éis gur Dé Luain a bhí mé i gcoinne aistir. Is suarach an t-íonadh nach ndíolann sib aon-fhód, agus a bhfuil sib a dhóghadh

→ foighid

Tá foighid aice, agus a bheith indon éisteacht leis an ruibhseach de shean-bhean siúd ag ithe agus ag gearradh uirre ó mhaidin go faoithin agus ó Luan go Satharn

→ deilbh 1

Ní dheilbheochamuid é Dé Céadaoin. Tá geis ar an gCéadaoin, a dheirbhshiúr mo chroidhe. "Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin, ní raibh ariamh gan osna nó éagcaoin"

→ deisiúil

Dhá mbeadh 'chuile dhuine cho deiseamhail le chéile, ní bheadh fear mór ná fear beag ann, agus bheadh an saoghal ar deil. Ach níl sé mar sin, ná ní bheidh sé mar sin go lá an Luain

+

→ dia 2

Tuitfidh lá Nodlag ar an Luan imbliana agus Déardaoin Dearg a bhéas i lá na Leanbh

TUILLEADH (15) ▼

Thug sé an Luan dom leis an bhféar = ag obair a chúnamh dhom

Tháinig an Luan ach níor tháinic Seán, ná an Luan a bhí chugad, ná an Luan in a dhiaidh sin aríst ná aon-Luan ó shoin. Ach níorbh é ba mheasa ach mise fhéin a ghéill dó

Ó chaith sé an Luan, bheadh meas maith agam air. Shíl mé go raibh sé ag saothrú báis chuile mhionnóid an lá sin

'Bhfeiceann tú í sin thuas nach leigfeadh aon-luaith amach Dé Luain. Deir sí nach bhfuil sé sonaí. Sin í an chailleach a bhfuil na pirseógaí aice

Níl ag dul síos leis ó Luan go Satharn ach an cheird sin

Tá tú réidh leis anois go Luan an Bhrátha = lá Philipe an Chleite; lá an Luain

Dheamhan a chos sin a fhillfeas go Luan an Bhrátha. Tá baol air. Ó dhealaigh sé uatha aon-uair amháin, ní thaobhóidh sé aríst iad

Dheamhan amharc a gheobhas tú ar do shluasaid aríst go Luan an Bhrátha. Ná bac le rud ar bith a bhfuighidh siad sin greim air. Caith sneachta ar a lorg

Go Luan an Bhrátha aríst ní chuirfidh mise mo chois ná mo chnáimh isteach in a dteach. Tá mo chomhairleachan faighte agam anois

Tá mise réidh leis an ngrifisc sin aríst go lá an Luain, agus a údar agam faraor

Má fhaghann na tincéaraí sin leigean ar t'asal, go lá an Luain aríst, ní bhfuighidh tú aon-dé air. Do chumhachta cínn ní aithneóidh é

Mo lomadh Luain agus mo sheacht ndóláis, nachar fhan mé mar a bhí mé agus gan an tabhairt seo a chur orm féin, 'scáth a bhfuil ar a shon agam

Lomadh Luain agus marbhfháisc ar an asal sin, mara bhfuil lasctha aríst dó. Caithfear a dhul ar a thóir anois muis, faitíos na fálach thuas

Lomadh Luain ar an bpiodarlánn sin nach dteagann isteach agus gan é fhéin a chailleadh ag déanamh spraoi amach annsin. Meastú an bhfuil spíonán ag gabhail linn nach bhfuil bainte aige aríst!

Luan soir agus Máirt siar, agus tá an Déardaoin sonaí soir nó siar = duine a bheadh dhá pósadh, ní ceart di a dhul soir ach Dé Luain agus rl.

→ Domhnach

Tús Aoine agus Deireadh Sathairn. Tá an Aoine in aghaidh na seachtaine. Lomadh Luain agus bearradh Céadaoine. Biseach an Domhnaigh agus árdú na Céadaoine. Dé Luain soir agus Máirt siar, agus tá an Diardaoin sonaí soir nó siar: anois a bhfuil aon-cheann eile aca agad. Bhí siad sin ann ar fad roimhe seo, ach tá siad caithte in aer anois

→ díol 2

Rugthas air ins an oíche Dia Luain agus gan an chruithneacht ach cruaidhte aige. Chaith póilí trí h-uaire tigh Sh. an lá sin, agus bhí a fhios ag muintir Sh. go raibh an iarraidh fuisce ar na bocáin. Nach shin é do dhíol!

→ dúnáras

Tá sí cuibhrighthe istigh ins an mbráicín údan anois agus gan mac an aoin bheo dhá taobhachtáil ó Luan go Satharn. Ach is beag an mhaith d'aonduine í a thaobhachtáil. Tá an oiread de'n dúnárus innte, agus nach n-innseochadh sí dhuit é, dhá mbeadh cruadhóg an tsagairt uirre. Mara bhfuil ag Dia sin é an chaoi a mbeidh sí maidin eicínt: básuighthe gan ola gan aithrighe

an Luan (27)