→
cuach
chuach (16)
→
fáinne
Tá sac-ghadhair fút ar chaoi ar bith. Níor chumaoin dóibh a dhul i mbárr do chúig ort — cúig do láimhe dhéanta agus eile. B'fhéidir go gcaithfeá rud eicínt asta (.i. go mbeadh mámh eicínt in do láimh chártaí) … Fáinne óir ort! Mo chuach annsin thú! Tá Bainríon Hairt in a lionnán agad, ach dar príosta d'fhóin sí dhuit an babhta sin.
+
Ní fhágann an chaolóid riabhach an chuach chor a' bith, ach dhá tiodlacan, a's a' soláthar di. Níl fhios agham féin, a' ndeanann sí imirce léithe amach faoi na tíre (tíortha, tíriodhachaí) coimhightheacha, nó nach ndéanann. Feicthear dhom nach bhfaca mé ariamh í, ach an uair a bheadh an chuach ann.
TUILLEADH (3) ▼
Ní fhágann sé M. chor ar bith, ach an oiread's fhága(nn)s an chaolóid riabhach an chuach. Is maith atá sé dhá saothrú an duine bocht, a's ní móide gur fiú an tairbhe an trioblóid (fear a bhí 'caitheamh a bhróga le bean).
Dheamhan samhail atá le tabhairt di fhéin a's do'n tsean-bhean anois, ach a' chaolóid riabhach a's an chuach. Ach m'anam nach ar mhaith leis a' tsean-bhean atá C. a' cothú na coise aice, ach fé'int a n-eireochadh brabach ná solamar a' bith léithe.
Céard tá an geoisteamán sin a dhéanamh soir, an eadh! Muise nach dall a' mhaise dhuit é. 'Bhfaca tú an chuach ariamh gan a' chaológ riabhach a fheiceál ina searrach indiaidh gearráin ina diaidh aniar? A's dheamhan blas í ach a' magadh — a' dearg-mhagadh — faoi.
Mo chuach annsin thú! Is agad atá an ghna(ithe) breith ar a' gcloich-neart, bail ó Dhia ort.
+
→
cuach
Chuach sé suas M. seo amuigh, le fuisce a's bladaireacht, a's dheamhan a chos nach ndeacha in éindigh leis. Dhá mbeadh breith ar 'aithmhéala aige, b'fhada uaidh a d'fhanfad sé, ach caithfe an dithcéille féin a bheith ann, arsa tusa.
TUILLEADH (2) ▼
Dheamhan a chos ná a chnáimh sin a phósfadh an inghean go deo, marach go dtugaidís 'na tighe é, a's gur chuach siad suas le ól, a's le galántacht é.
Má thug sé mórán áirde uirre siúd, chuach sí suas é, ar ais aríst. Dhá mbeadh aon-splannc fir ann, ní thaobhóchad sé í, níos mó
→
breá
'Nach truagh mé anois a' scaradh leat tigheacht na h-uaire breagh; Nuair a bheidheas an chuach a' goireamhaint, a's an duilleabhar glas a' fás' (As "Brighid Ní Ghadhra")
+
→
dias
I gCrích Lochlainn atá an chuach anois. Ní imigheann sí as seo go dtugann sí déas in a béal léithe = deirtear nach n-imigheann an chuach as Éirinn nó go mbíonn an t-arbhar i ndéis
TUILLEADH (1) ▼
Tá an chuach ar fáil. Ní imeochaidh sí aríst nó go mbeidh déas ag imeacht in a béal aice. Is fada é sin i mbliana
→
díol 1
"An uair a labhras an chuach ar sceich gan duilleabhar, díol do bhó, agus ceannuigh arbhar" (sean-chomhairle) = má ghoireann an chuach roimh theacht do'n duilleabhar ar an gcrann, beidh gorta ann an bhliain sin, agus má's le duine a chríonnacht a dhéanamh, cuireadh sé beatha i leathtaobh le h-aghaidh na coise tinne ar uain nó ar éigin