→
abair
adúirt (50+)
Ní hin é adúirt mise chor ar bith. An té a d'aistrigh mo chuid cainte (a d'inis do dhaoine eile í), chuir sé earasbarr léithe. Sin é an chaoi i gcónaí
Sin feadhnach atá ag dul chuig an damhsa atá ag an sagart. Ar chuala tú céard adúirt S. an Gh. faoi? 'Is groí an saol é! Is groí muis,' adeir sé. 'Cuimhnímse fhéin — agus ní hé an fhad sin ar an saol mé — go mbíodh sagairt ag sciolladh agus ag scóladh den altóir ar dhuine ar bith a ghabhfadh amach ag damhsa de shiúl oíche. Anois tá siad dhá bhfuagairt ón altóir, agus ag maíochtáil leo a dhul ann, agus mura dté, dar fia is cam a bhreathnós siad orthu lá arna mhárach má chastar leo i mbóthar ná i mbealach iad! Is groí an saol e! Is groí sin!'
→
fios
Fuair tú amach muise cé aige a mbeadh fios a labhartha. Ab é an gráiscín sin? Náireodh sé thú dhá mbeadh aon duine ann a mbeadh cás ar bith agat faoi. Meas tú céard adúirt sé an lá cheana agus N. R. anseo … ? Ní thabharfainn deoir fhola le náire
+
→
focal
D'aithin mé ón (ar an) bhfocal adúirt sé nach raibh fonn ar bith air a dhul ann, dhá bhféadadh sé fanacht as
TUILLEADH (5) ▼
Focal é sin adúirt mé le spóirt
Shíl sé sin go raibh sé ró-aigeanta le breith ar fhocal air. Ach féacha fhéin nach raibh sé sách beartaithe ina dhiaidh sin. Ní bhfuair sé comhaireamh na sop ar scáth an fhocailín fánach sin adúirt sé
Sin é an rud adúirt sé go díreach glan. Nár lige Dia go gcuirfinnse cor an fhocail air. Tá seisean ar shlí na fírinne agus mise ar shlí na bréige
Bhuel chuir sé athrú an fhocail air thar mar a chuala sé agamsa é. Séard adúirt mise … Tá sin chomh siúráilte leis an lá beannaithe
D'éirigh sciorradh focail dó agus sin é adúirt sé, ach go deimhin níor mhinic leis an gceann céanna an chuibhiúlacht a rá, níor mhinic sin
→
foirm
Tá foghlaim ortsa, bail ó Dhia agus ó Mhuire ort, ach más in í do chuid cainte anois go raibh dhá Naomh Pádraig ann, ná bactar leat! Nach deas uait a dhul ag cumadóireacht … Eiriceach a bhí sa té adúirt é sin. Níl an rud sin i gclár ná i bhfoirm, agus ná géill thusa don fhear sin. Nár chuala muid ariamh nach raibh ann ach aon Naomh Pádraig amháin, moladh go deo leis
→
freagair
Shantaigh mé é a fhreagairt faoin rud adúirt sé ach thug mé cead a chinn dó ina dhiaidh sin
→
fág ar
D'fhága an misinéara i gcionn an phoitín sa gcúlteach é an lá sin. Thar éis an aifrinn thug siad amach é nó gur chur siad thrí lasadh é. Ach bhí mo dhuine ar meisce lá arna mhárach. Nuair a fiafraíodh dhe cá bhfuair sé é, séard adúirt sé: 'an té a chruthaigh neamh agus talamh níor fhága sé é fhéin ar deireadh.' Ba in é an fear agat le fágáil i gcionn poitín!
+
→
féar
Tá tú chomh bréagach leis an bhfear adúirt go bhfaca sé an féar ag fás — is bréagadóir corónta thú
TUILLEADH (2) ▼
Ara ná géill do J. Tá sé sin chomh bréagach leis an bhfear adúirt go bhfaca sé an féar ag fás. Nár dhúirt sé liom fhéin an lá faoi dheireadh gurb é an áit a bhfuil an mac ag obair anois ag déanamh céibheannaí i nDúiche Sheoigheach. Diabhal mé gur chreid mé é, agus go ndeachaigh mé dhá inseacht sa mbaile aríst. Rinne siad ball séire dhíom. Céibheannaí i nDúiche Sheoigheach!
Is bréagaí thú ná an fear adúirt go bhfaca sé an féar ag fás. Cén tsomhaoine dhuit an chumadóireacht sin? Breá nach n-éireofá aisti
Fuair sé na físeachaí faoin méid adúirt sé. Dheamhan leath cheart a bhí leis. Ní mise a bhí ina dhiaidh air ar chaoi ar bith. Tá a dhá dhíol fad ar a theanga ag an gceann céanna
→
ceal 1
Déan do rogha ceal di má thograíonn tú. Céard atá sa méid adúirt mé leat ach cnáimh crinnte na fírinne.
Dheamhan scil ar bith a gheobhadh fear na tíre seo cén chóir a mbíonn siad in ann an seol a chinnireacht chor ar bith ar fheochan. Ach is namhaid an cheird gan í fhoghlaim,' mar adeir an té adúirt é.
→
ciste
Fhóbair ciste a bheith faighte ag mo sheanathair sa gcnocán sin thiar. Neach a tháinig go dtí é agus adúirt leis a dhul ann, ach ní dhearna sé a chomhairle, arae is fear de mhuintir Dh. a thug sé leis i leaba C. Bhí leac an phota nochtaithe acub nuair a tháinig an marcach — marcach a bhí chomh hard leis an aer — go dtí iad, agus d'fhuagair sé orthub staonadh. Sin é a raibh na thimpeall. D'fhan an ciste mar sin ariamh ó shin, agus chreidim go bhfanfaidh, ar ár son s'againne.
→
coirigh
Ní miste dhuit céard adéarfas seisean, ach ná coirigh thusa ar aon duine leis. 'Sé a mbeadh uaidh a dhul ar ais aríst agus an rud adúirt tusa a inseacht.
→
cíosaigh
Thug mé féarach dhá cholpa dhó anuraidh, agus dheamhan saoradh ná séanadh a thabharfadh sé dom faoina gcíosú liom. Meas tú nach éard adúirt sé an uair dheiridh a d'iarr mé air é, go raibh binn aige fhéin ar an sliabh chomh maith liomsa!
→
cíos
Tá sí sin sách spleách agus sách spleodrach mar sin, ach mar adúirt an ceann eile, ní bhíonn aon chíos ar an gcaint.
→
abhaile
Níl agamsa ach an méid sin a inseacht do P. Bh., agus feicfidh tú fhéin air, gur gearr go dté an méid adúirt sí abhaile chuige.
+
→
baile
Ar chuala tú céard adúirt an putach sin? Anois céard adéarfá le Gaillimh agus gan ann ach baile beag!
TUILLEADH (2) ▼
An fear adúirt é sin liom, tá aithne agat fhéin air: is gearr ó bhaile é.
Is gearr ó bhaile an bhean adúirt liom an méid sin.
+
→
bealach
Is beag dhá chuid bealaí an méid sin a rá leatsa; ach cuirfidh mé geall nach ndéanfaidh sé ina dhiaidh sin an rud adúirt sé.
TUILLEADH (1) ▼
Sin é adúirt C. Mh. liomsa inniu, agus dheamhan a fhios agam féin cén bealach é, ach an méid sin.
→
beart
Chaith sí an lá ag dilleoireacht liom agus ag iarraidh orm scaitheamh de lá a thabhairt di leis an bhféar. Ach séard adúirt mise léithe, nach dtabharfadh aon duine aon chúnamh dhom fhéin dhá mbeinn ina chall. Tarraingeadh chuile dhuine a bheart fhéin ar an saol seo.
→
beo 1
Dar mo choinsias duit, is beo drochmhúinte adúirt sé liom mo bhéal a dhúnadh agus éirí as an ngráiscínteacht!
+
→
brabach
Más ag faire ar bhrabach ó t'uncail atá tú, beidh tú ar deireadh sílim. Dheamhan mórán adúirt ariamh go bhfuair siad aon bhrabach air sin.
TUILLEADH (2) ▼
M'anam gur deacair brabach a fháil ar an méid sin adúirt tú anois.
Shíl sé brabach a bhreith orm agus an focal adúirt mé 'fhostú.
+
→
aiféala
Is beag an dochar dhuit aiféala a bheith ort agus an rud adúirt tú léithe.
TUILLEADH (1) ▼
Is beag an mhaith do chuid aiféala anois. Ba bheag an lua dhuit ligean dom nuair adúirt mé leat é — duine a ghortaigh duine eile le ealaín agus a bhí in aiféala faoi. Níl aon mhaith san aiféala agus mé gortaithe. Dá ligteá dhom nuair adúirt mé leat e, bheadh malrait scéil ann
Mura mbí duine buailteach ansiúd, ní éireoidh ceart ar bith leis. Mar adúirt an fear fadó, 'sé an té is fhearr dorna is fhearr corna den fheoil ann.
→
amuigh
Deir tú leis adúirt liom go dtabharfadh sé go dtí Lá Samhna dhom lena bhfuil amuigh orm aige a íoc.
+
→
anam
Tá a fhios ag mo chroí agus ag m'anam nach bhfuil a fhios agam céard adúirt sí. Tá mé bodhar le gairid.
TUILLEADH (2) ▼
Fhóbair gur bhain sé an t-anam asam le cuthach faoi gur shamhlaigh mé leis gurb é adúirt é.
T'anam ón diabhal thú, tuige nach ndearna tú maith do do gheallúint agus a theacht mar adúirt tú!
+
→
anáil
Bhí sé ag mungailt faoina anáil, ach pé ar bith céard adúirt sé, bhí sé róneámhaí lena chloisteáil — bhí an chaint a bhí sé a dhéanamh faoina fhiacal ró-íseal le go gcloisfeadh duine í.
TUILLEADH (2) ▼
Pé ar bith céard adúirt sé, faoina anáil adúirt sé é.
Ba mhaith an scéal dó fhéin gur faoina anáil adúirt sé é, mar ní fhágfaí mion mullóg dhe i ndiaidh a chéile ansiúd dhá gcloistí é.