aithne (50+)
→
feáin
Ní raibh fí ná feáin air mura dtéadh sé ar an bportach ag tógáil mhóna ar maidin. Diabhal aithne air nach tirim a bhí sí! 'Dhá mba triomach go Nollaig é anois,' adeirimse, 'dheamhan fód den tsraith siúd a bheadh le dhul i gcruach.' Síleann sé má theagann ana mar sin go dtriomódh sí ar an bpointe. Tá sí réidh leis go hathbhliain muise
Sin é an fear fobhairne atá ag de Valera sna bólaí seo. Tá sé chomh dílis dó sin anois, agus diabhal aithne air nach íocaíocht a fhaigheas sé ar a shon. Do dhúshlán aon cheo a rá faoi de Valera os a chomhair. Spréachfadh sé a dheartháir mo chroí. Spréachfadh a mh'anam, agus thabharfadh sé fút garbh é
→
froigisí
Nach bhféadfá a rá go ndearna tú é, nó nach ndearna agus gan bacadh le leath na bhfrogaisí sin! Diabhal aithne ort nach thar sheacht míle d'fharraige théachtaithe a chaith tú a dhul ina choinne!
→
fáinne
Ní raibh ach an fáinne bán thoir san am ar éirigh mé. Ach bhí aithne lae ina dhiaidh sin air
→
fálróid
Tá fálróid mhór ar mhaor. An maor sin a bhí thuas ag S. i bhF. dúirt sé linn thíos ansin anuraidh go mbíodh siúl deich míle air chuile lá, agus lena chois scaití. Tá an domhnaíocht chaorach ansiúd. Agus caithfidh sé aithne chinn a bheith aige ar chuile cheann ar an bhfeadhain acu
→
fánach
Níl duine dhá fhánaí thíos i nGaillimh nach bhfuil aithne aige air — the most insignificant
Ná cuir araoid ar bith air sin. Sin é úll na haithne. Dar príosta má chuirinns (má chuireann tú) ní leat a ghabhfas. Tá marú duine air sin. Tabharfaidh sé na físeachaí agus an pínneachaí corra dhuit feicfidh tú fhéin air.
→
caidéis
Nach diabhaltaí mór an smál atá oraibh agus caidéis ar bith a chur uirthi sin. Is maith atá a fhios agaibh gurb in í úll na haithne agus ní beo sibh, ina dhiaidh sin gan a bheith ag saighdeadh fúithi.
→
carcair
Is furasta a aithne dhuit í: carcair mhór dhiabhalta agus í rosach, bláth bhuí as a ceannaghaidh.
→
carn
Is beag an dochar dhá mhuineál a bheith carnaithe fhéin agus an bhís chainte atá air ó thosaigh an election seo. Diabhal aithne air nach aige atá iad (na teachtaí Dála) a chur isteach ar fad. Tá sé ardaithe uileag!
Tá mé siún sioncaithe aige ó mhaidin, ag ceartú dhom faoi scholarships, agus faoina bheirt iníon atá imithe chuig coláiste. Dheamhan aithne air a raibh aon duine ariamh i gcoláiste cheana ach a bheirt iníon fhéin.
→
ciste
Dheamhan aithne air nach ciste atá agamsa go bhféadfainn a bheith ag caitheamh aige chuile phointe.
Ara lig de do chuid clabaireacht, agus ná bí do mo bhodhrú léithe. Dheamhan aithne ort nach dtabharfaidh daoine aird ort.
Meas tú tuige an coimhthíos atá sa mí seo chor ar bith? Ní fhaca mé an mhí seo ag teacht chomh dona ariamh cheana. Ach b'fhurasta a aithne é, agus an lá a dtáinig an ghealach. Gealach Sathairn agus í a theacht sa bhfómhar — uair sa seachtú bliain, is maith leis an mairnéalach í a fheiceáil.
→
colgach
Madadh sách colgach é má airíonn sé duine cuideáin, ach an té a mbeadh aithne aige air, dheamhan ar mhiste dhó a bheith ag dul faoi is thairis go brách mar nach gcuirfeadh sé aon araoid air.
→
comaoin
Diabhal aithne ort nach comaoin mhór a caitheadh leat ann, scáth cupán tae a thabhairt duit. Ní dhá bhuíochtáil orthub é, is mór an chomaoin a chuirfidís ar mhuintir an tí seo shula mbeadh ar itheadar fhéin sa teach seo cúitithe acub.
+
→
cuideáin
Go deimhin is beag a bheadh le déanamh agam a dhul suas in m'éan chuideáin go Contae na Mí, san áit nach bhfuil aithne ná eolas orm, ná fios ó Dhia anuas agam céard a dhéanfainn ann. Fuireoidh mé scaitheamh eile sa tseanghráinsigh seo, pé ar bith céard a dhéanfas Dia liom.
TUILLEADH (1) ▼
I nDomhnach bhí mé chomh cuideáin acub agus dá ba aníos as Cúige Uladh a thiocfainn. Ach chreidim nach údar milleáin dóibh é, arae cén aithne a d'fhéadfadh a bheith acub orm ach an oiread le scéal.
→
cíble
Lig de do chuid cíble fúmsa anois. Dheamhan aithne ort nach mise is ciontaí leat fhéin agus le do chuid tinnis.
→
cóipís
Dheamhan aithne air nach ndéanfaidh an chóipís sin maith dhó, agus gurb éard atá chuile dhuine ag magadh faoi fúithi.
+
→
baile
An fear adúirt é sin liom, tá aithne agat fhéin air: is gearr ó bhaile é.
TUILLEADH (1) ▼
Dia dhár réiteach! I bhfad ó bhaile agus gan aithne againn ar aon duine.
→
bannaí 1
Ní thiocfainn i mbannaí ar mo mhac fhéin, más air is fhearr atá aithne agam, nach mbeadh sé ar an gceird chéanna i ngan fhios dhom
→
baorsa
Siúd í úll na haithne má théann sí le baorsa. Mhaithfeá do Dhia gan a bheith fhoisceacht míle dhá teanga nuair a bhuaileanns an ghadhraíocht í.
+
→
bealach
Tá an chaint agus an aithne aige fós, ach má tá fhéin, tá sé ag giorrú an bhealaigh.
TUILLEADH (1) ▼
Ní bheidh a fhios agat cén bealach atá le aon duine ceart go n-ithe tú céad salainn abuil é. Ní aithne go haontíos.
→
bealaigh
Fágadh de bheith ar an gcine daoine go gcaithfidís a gcuid aráin a bhealú in allas a malaí i ngeall gur ith Ádhamh agus Éabha úll na haithne i bParthas.
→
coraice
Shílfeá gurb é coraice dhubh na bliana atá agaibh ann leis an ngliúrach de thine atá thíos agaibh. Diabhal aithne oraibh nach fuacht atá san aimsir!
+
→
crinn
M'anam muise gurb in í an chaint a chaith sí liomsa, agus dheamhan aithne a bhí uirthi nárbh í cnáimh crinnte na fírinne chuile fhocal di
TUILLEADH (1) ▼
Chuirfeadh sé sin an dubh ina gheal ort dá ngéillteá dhó. Chloisfeá ag cumadóireacht é, agus dheamhan aithne air nach é cnámh chrinnte na fírinne a bheadh aige.
→
críoch
Chuirfeadh an ceann céanna Crígh Mhuire thrína chéile le neart bréag, agus mhionnofá ina dhiaidh sin, mura mbeadh aithne agat air, gurb í clár na fírinne a bheadh aige le chuile fhocal.
Droch-chríoch ar a sheanbhicycle aige! Dheamhan ceo le go dtabharfadh sé chuig an siopa thú le cruóig, agus diabhal aithne air ina dhiaidh sin nach fiú ór é.
→
beo 1
Siúd é nach bhfágfadh aon iall bheo ionat dhá mbeadh an taghd cheart air. Is measa é na úll na haithne.
→
bior
Maidir le bheith ag iarraidh suaimhnis ar an gceann ar bior sin! B'fhearr dhuit go mór fada gan aithne ar bith a chur uirthi ach cead roptha a thabhairt di go n-éiríodh sí tuirseach.
+
→
bocht 1
Is cuma le Dia más saibhir nó bocht duine, ach a aitheanta a chomhlíonadh.
TUILLEADH (2) ▼
Dheamhan aithne anois air a raibh sé féin beo bocht ariamh le a bhfuil de ghoití agus de ghaileamaisíocht aige.
Má tógadh bocht fhéin é, dheamhan aithne anois air gur mac duine bhoicht chor ar bith é.
+
→
bratainn
Bhí bratainn bhrocach sin na Gaillimhe uileag ar an mbainis ann agus chuir siad an áit faoina gcosa. Diabhal aithne orthub nach daoine ar fónamh iad lena bhfuil de ghaisce agus de chóirí catha acub.
TUILLEADH (1) ▼
Mura mbeadh aithne agus eolas agat ar an mbratainn sin, chuirfidís siar in do bhéal gur togha cineál daoine iad fhéin, agus gan é sa tír níos measa.
+
→
aer
Dheamhan aithne a bhí air nach anuas as mullach an aeir a thit sí aige leis an ngairm bhí aige fúithi.
TUILLEADH (1) ▼
An bhfuil aithne agat air sin a d'fheicfeá ag siúl soir an bóthar agus a chloigeann thuas san aer aige.
→
aiféala
Tá mé in amhras nach gcuirfidh do chuid aiféala aon aithne ort an chéad uair eile (adéarfá le duine adéarfadh go raibh aiféala air faoi rud eicínt a rinne sé (aithne = bacainn, guaim) agus go raibh sé chomh dóichíde dhó a dhéanamh aríst)
→
buadán
Teastaíonn buadán uait anois! Tuilleadh diabhail agat — crosaim aríst tú! — dúirt mé leat fanacht amach ón gcrígh dhriseachaí sin agus sin é bhfuil dhá bharr agat anois. Má chuirimse aithne aríst ort, tabharfaidh tú aird orm, feicfidh tú fhéin! — gasúr a chuaigh isteach i gcrígh dhriseachaí thar aithne a mháthar agus bhí a chosa roistí (roiste) ag na driseachaí