amharc (50+)
→
framsáil
Is cuma leis an mac atá sa teach seo é ach ag imeacht ag pramsáil leis. Dheamhan amharc a fheictear air aon oíche Dhomhnaigh go mbíonn sé an haon a chlog ar maidin, ná an uair sin fhéin scaití
→
ceal 1
Dheamhan coisméig ar bith aige, cheal amhairc. Ní fhaca tú aon duine ariamh nach mbeadh spré eicínt ina shúile ach é, ní dhá roinnt leis é!
+
Dheamhan uireasa amharc ar bith air ach go bhfuil claonfhéachaint bheag ann.
TUILLEADH (1) ▼
Ní ag baint fogha ná easpa as é, tá an-chlaonfhéachaint ann. Measaim go bhfuil éalang eicínt aige ar an amharc thairis sin fhéin.
→
clóic
Tá sí trí bliana agus cheithre fichead, agus má tá fhéin, níl de chlóic fós uirthi ach nach bhféadann sí aon cheo a léamh. Tá a hamharc tugtha uaidh.
Ní fhágann an solas aon spré amhairc ina súile. Má bhíonn tú ag coinnleoireacht, dheamhan ort ach an solas a dheasú isteach leob agus fadhb nó fladhpar a thabhairt uait ansin.
→
corradh
Nach diabhaltaí an aois atá sé a fháil! Tá sé corradh ar dheich mbliana is cheithre fichid anois, agus dheamhan a dhath mairg fós air, cé is moite dhá amharc.
→
bealach
Gheall sí a bheith anoir leis an Luan dar gcionn, ach mo chreach mhaidne thú, ní fhaca mé amharc uirthi i mbealach ná i ndearmad ó shin.
Scoith sé mé ina chuaifeach, agus dheamhan amharc a bhí mé in ann a choinneáil air uaidh sin amach — chuaigh sé tharam de shoinneán, agus d'imigh sé as m'amharc.
+
→
amach
D'ionsaigh sé amach an sliabh ar maidin agus dheamhan amharc a chonaic muid ó shin air
TUILLEADH (2) ▼
Ghread leob siar amach go Conamara inniu agus dheamhan is móide amharc a d'fheicfí orthub aríst go ceann seachtaine.
Amach as m'amharc a ghráiscín!
→
amuigh
Tá an ceann seo (an duine seo) amuigh ó tháinig oíche, agus dheamhan amharc a chonaic muid fós air.
→
ard 1
Tá amharc agat siar uileag go léireach ó dhroim an aird — d'fheicfeá siar uile go léir ó mhullach an aird
+
→
ard 2
Níor fhágadar míor meacan go híseal agus go hard nár thóraíodar, agus dheamhan amharc a fuaireadar an dá chaora ina dhiaidh sin.
TUILLEADH (1) ▼
Níl aon amharc orthub íseal ná ard (in íseal ná in ard) — in aon áit; chor ar bith
→
fionn 4
Tá fíonn eicínt ar a shúil, agus tá na dochtúirí i bhfaitíos go gcaillfidh sé an t-amharc ar fad. Níl ann ach go bhfuil an bhánshoilse inti
→
foth
Tá mo lá caite agam ina dhiaidh agus gan é ar foth ná ar féar. Caithigí sneachta ar a lorg anois. Dheamhan amharc a fheicfeas sibh go deo air. Sin í bhur gcuid sleamchúise féin
D'imigh páin uaim. Rinne sé lonnadh, ach ba bheag amharc a fuair mé air. Iomán a bhí ann. Fuair mé léarachan beag ar an bhfrithghob
→
féithigh
Ag féithiú síos thríd an bPáirc a bhí sé nuair a chonaic mise é. Dheamhan a fhios agam céard ba cor dó uaidh sin amach. Níor choinnigh mé aon amharc air.
M'anam dhá mbeadh maith i bhfiacha gur gearr go mbeadh cuid de na daoine ina ridirí. Is mór a thug muid uainn ariamh nach bhfeicfidh muid aon amharc go brách air. Ach is fhearr seanfhiacha ná seanfhala. Ní maith leis an bhfear cneasta go mbeadh aon duine in ann aon cheo a mhaíochtáil choíchin air. Ach maidir leis an gcneámhaire …
→
imigh le
D'imigh leis ag bóithreoireacht fadó inniu agus dheamhan amharc a chonaic muid air ó shin — chuaigh sé amach ag rothaíocht nó ag spaisteoireacht, nó ag cur bóthair dhe ar chuma eicín
→
imní
Nach bocht dom imní a bheith orm agus nár facthas aon amharc i mbealach ná i ndearmad le dhá lá air — is suarach an t-ionadh go bhfuil imní orm
→
ionsaigh
D'ionsaigh sé amach an cnoc tráthnóna agus ní fhaca muid aon amharc air ó shin — chuaigh sé amach an cnoc
+
→
feadh
Bhí daoine soir ar fad ar feadh m'amharc — chomh fada agus a bhí feiceál agam
TUILLEADH (1) ▼
Chonaic mé carrannaí romham ar feadh m'amharc. Diabhal a leithide de scuaidrín! Bhí céad ann má bhí ceann ann
Dúirt an dochtúr nach raibh tada ar an amharc agam, ach gur ar fhorchraiceann na súl agus ar na foraí a bhí sé. Tá sí an-tinn
→
daigéad
Leagadh anuas dhá dhaigéad de dhá chloich i mínis (i bhfianais) an ghiúistís. 'Siad a chaith an bheirt thiar. Shílfeá nach éadáil mhór ar bith an t-amharc a thug duine acu ar na clocha. Ba mhó dhá fhonn a bhí air déarfá, breith uirthi agus a caitheamh aríst. Tháinig scéin sa ngiúistís
→
dairt
Tá a shúil sa meath chéanna anois le trí bliana ó buaileadh dairt air thuas ar an bportach. Ceann crua a bhí ann. Níor lig an té a chaith é, ná aon dhuine dhá chineál, tada as a láimh ariamh ach le gangaide. Dhún súil Ph. d'aon iarraidh. Chuaigh sí chun othrais. Chaith sé scaitheamh san easpaicil (ospidéal) léithe, ach dheamhan mórán maitheasa a rinne siad dó ansin ach gur fhuaraigh siad an phian air. Tá clúdach aige uirthi i gcónaí. Is maith an t-ádh atá air má bhíonn aon amharc aige aríst go brách inti. Dá leanadh sé amach mac Mh. fúithi thiocfadh sí daor air. Ach ní leanfadh. Tá sé ró-réchúiseach an duine bocht
Is mór a chaill mé an t-amharc le gairid. Is gearr go mbeidh mé in mo dhallarán. Táim cheana. Agus bliain go ham seo d'fheicfinn an cró i snáthaid bheag le snáth a chur inti. Féacha sin anois
→
dall 3
Dhallfadh soilse na mótair sin duine. Bíonn cuid acu an-ghreadánta. Ní fhágfaidís amharc ar bith in do shúile
Chítear dhom nach bhfuil dea-amharc ar bith agam le gairid. Cén bhrí ach bhí mise scaitheamh eile ar fhear chomh grinn agus a gheofá ar chruinneáil. Caitheann an aois a cuid féin a fháil
+
→
deannach
Ní fheicfeá tada ar an mbóthar feadh t'amhairc ach deannach. Bhí sé ag éirí ina cheathannaí nuair a thiocfadh mótar ar bith. Dhallfadh sé thú agus mhillfeadh sé do chuid éadaigh. Na bóithrí sin a gcónaíonn an t-uisce orthu agus a bhíos faoi dhraoib ar feadh an gheimhridh, bíonn siad faoi dheannach mar sin i gcaitheamh an tsamhraidh. Níl na bóithrí steamrolláilte mar sin chor ar bith mura mbeidh bualadh mór orthu go díreach
TUILLEADH (1) ▼
Tháinig siota agus bhailigh sí léithe a raibh de dheannach agus de bhileogaí agus de pháipéir ar na portaigh. B'aisteach an cosán a thóg sí: aniar tharainne, soir ar chuid Sh., síos ó dheas go dtí P. Mh., siar aríst ar roinn J., agus soir ó thuaidh ansin ar chuid Bh. agus ar roinn J. F., gur bhailigh sí amach ó thuaidh as ár n-amharc. Nuair a chuaigh sí chomh fada le J., d'fhuagair muid féin air — ní fheicfeá é lena raibh de dheannach ann — an sleán nua a fhágáil ina dhiaidh. 'B'fhéidir,' adeir sé, 'go dteastódh sé uaim. Nach ndeir siad go bhfuil móin sa mbruín fhéin.' B'uafás é an siota siúd
Níl múr ar bith is deannachtaí ná an múirín gréine ar ndóigh. "An múirín gréine an múirín is déine," adeir siad. Caitheann sé an bháisteach an-leatromach amach sa samhradh. Bheadh ráig dheannachtach anseo, agus dheamhan is móide deoir ar bith b'fhéidir a bheadh thiar ar an gC. Bhí mé ag teacht anuas le fána Cnoc Bh. lá. Tháinig sé ina bháistigh orm. Tabhair báisteach uirthi: ní ligfeadh sí luch as poll ná diabhal as ifreann. Chuaigh mé ag tóraíocht foscaidh. Mo chreach an foscadh ansiúd. Ach mar sin féin, shúigh mé mé féin isteach in áit eicínt go liginn tharam é. Bhí mé ag breathnú síos ar mhuintir Bh. ag obair ar na portaigh i nG. na B. Leathnaigh m'amharc orm. Nuair ba déine a bhí sé ag cur san áit a raibh mise, bhí siadsan ag obair thíos ar na portaigh. Dheamhan an sileadh a chaith sé ann ach ina scaladh gréine, théis gur gearr óna chéile an dá áit. Ní fhaca mé ariamh in mo shaol sílim báisteach tí (ní) ba deannachtaí ná a chonaic mé an lá sin
→
deara
Cheal nár thug tú aon bhlas faoi deara aréir? An bhfaca tú í ag síneadh an leabhair chuige? Scríobh sí rud eicínt ar phísín de pháipéar roimhe sin, agus bhí an páipéirín sin sa leabhar. Chuirfinn a bhfuil istigh is amuigh agam gob (gurb) éard a bhí ar an bpáipéirín sin rá leis castáil léithe anocht in áit eicínt. Ní raibh aon deis eile aici é a rá leis os coinne na máthar. Is dall an mhaise dhuit é murar thug tú an méid sin faoi deara. Is maith a bhraith C. é. Nach bhfaca tú an fad a bhí sé a bhaint as a mhuineál ag iarraidh amharc a fháil isteach ar an leabhar
→
dearc
Is géar an dearcadh atá aici. Tabharfaidh sí léithe uileag thú d'aon amharc amháin. 'Sí atá deas air
→
deargán
Ní bhíonn dream ar bith líofa ag deargán ach muintir Mh. Tháinig P. anuas anseo anuraidh agus bhain sí slám duilisc, agus ní bheadh fí ná feáin uirthi mura ndéantaí deargán di. Diabhal a raibh a fhios ag na gasúir céard a bhí sí a iarraidh. Ní fhaca siad sin aon deargán ariamh. Ach m'anam go raibh a fhios aici siúd. Thug sí a seaneire creathnaigh abhaile léithe. Nár ba é amháin dhá bhfuil suas ann. Chuile bheadaíocht dá mbíonn timpeall orainn a chrapadh leo, agus gan tada de bhrabach orthu féin. Ní fhaca mé tada ag teacht anuas ariamh as. Uair a chuir muid fios suas anseo ar mhaingín cnónnaí acu, chuir siad scéala anuas go mbeidís againn an tseachtain a bhí chugat, ach ní fhaca muid aon amharc ar na cnónnaí ó shin
+
Mo chuimhne agus mo dhearmad! Níor inis mé dhuit go raibh S. anseo, ach dheamhan amharc a chonaic mé ort ó shin, chreidim
TUILLEADH (1) ▼
An bhfuil a fhios agat nuair a fuair an cat scilling cén chaoi ar chaith sé í? Inseoidh mise sin duit: bonn ar amharc a bheith aige san oíche chomh maith leis an lá, bonn ar dhearmad bhean an tí, agus bonn ar shiúl mion — 'sé dearmad bhean an tí, an bainne a fhágáil siléigeach, nó gan aon chlár a chur ar an gcanna
Bhí deireanas lae ann, agus gan iad ag teacht. Thóraigh muid go híseal agus go hard ina ndiaidh, ach chinn orainn aon amharc a fháil orthu. 'Ní áit buaile ná seanbhaile dhúinn an áit seo níos faide a Ph.,' adeirim fhéin. 'Cá bhfios nach romhainn sa mbaile a bheidís sin.' Agus b'fhíor dhom. Bhí an bheirt gróigthe istigh ar an teallach romhainn
+
→
dia 2
D'imigh an Chéadaoin agus dheamhan amharc a bhí air
TUILLEADH (1) ▼
Dheamhan amharc a gheobhas tú ar do shluasaid aríst go Luan an Bhrátha. Ná bac le rud ar bith a bhfaighidh siad sin greim air. Caith sneachta ar a lorg
→
diaidh
An bhfaca tú an t-amharc míchéatach a thug sé orm i ndiaidh a leicinn nuair a rinne mé a shamhlú leis go mba cheart dó iasacht an bhicycle a thabhairt dom le dhul go dtí damhsa crosbhóthair ar an mB. A. Shílfeá gur méir a chuir mé faoina shúil. Ar ndóigh mo léan, chuile shórt aige sin ach damhsa crosbhóthair!