bain (50+)
+
→
faitíos
Bhain an t-ól an faitíos dhó (dhe)
TUILLEADH (2) ▼
Le neart an fhaitís a bhí air, níor bhain sé cois de rith nó go ndeachaigh sé isteach béal an dorais
Bain amach an briogadáin sin as roth an bhicycle faitíos na timpiste — ar fhaitíos go leagfadh sé thú. Deirtear faitíos na timpiste freisin in áit faitíos na fálach thuas agus faitíos na heirimisce. 'Sé is minice ag aos óg, in áiteachaí go háirid
+
→
faoisc
Bain faoisceadh eile as an gcóilis sin. Níl sí sách bruite ná baol air fós
TUILLEADH (2) ▼
Ní bhaineann siad astu ach an chéad fhiuchadh: a bhfaoisceadh ar éigean. Sin é an méid
Séard atá agat a dhéanamh an t-iasc sin a chaitheamh síos i gcúr na bhfataí agus bainfidh sin an goirteamas uileag as. Níl ag an iasc sin ach faoisceadh beag. Ólfaidh sibh an abhainn má bhruitheann sibh ar a aghaidh féin é
+
Nach beag an t-earasbarr a bhí agat nuair a bhain tú do dhíol fhéin as an síol!
TUILLEADH (8) ▼
Is caillte an aimsir í, ní ag ceasacht ar Dhia é. Chuile lá ag baint earasbarr dá chéile — is measa gach lá dhá dteagann ná aon lá roimhe sin
Níl aon mhaith dhuitse a bheith ag caint ar sraith. Is measa an aimsir anois ná fadó. Nach bhfeiceann tú chuile bhliain dhá bhfuil ag teacht go bhfuil sí ag baint farasbarr dhá chéile
Is diabhlaí deannachtach na ráigeannaí a bhí ann le dhá lá, agus chuile ráig acu ag baint farasbarr dhá chéile. Sin é anois é. Tá sé in am aici ligean fúithi dhá mba é toil Dé é
Ní bheadh a fhios agat cé is fhearr ná is measa den bhratainn sin. Gach uile dhuine acu ag baint farasbarr dhá chéile. Agus ar ndóigh cár fhága tú an t-athair!
Ná bain roghain ná díogha as an dream sin. Níl ann ach gach uile dhuine acu ag baint earasbarr dhá chéile. Nach fíor dhom é?
Níl garraí ag gabháil leis nach ag baint farasbarr donacht dhá chéile atá. Diabhal mé go bhfuil roinn thalúna ansin thiar aige agus nach mbeadh sé inrásta agat a siúl, tá sí chomh hachrannach sin. Is beag nár bascadh mé an lá faoi dheireadh inti agus mé ag briseadh trasna go dtí an bóithrín thiar.
Chomh fada agus is léir domsa é, 'sé an chaoi a bhfuil gach dream acu ag baint earasbarr donacht dhá chéile. Ab é anois? M'anam go feictear dhomsa gurb é. Geallfaidh siad ar fad duit, ach 'sé an dea-ghealladh agus an droch-chomhlíonadh é, mar adeir an ceann eile.
Tá sé ag baint earasbarr amach ar an bplúr anois le seachtain — tuilleadh thar mar a bhíodh sé a bhaint amach cheana
→
feadhain
Tá chuile fhata ar an bhfeadhain acu lofa. Bhí a fhios agam sin. An chéad bhéilí céadfhómhair a bhain mé i mbliana, d'aithin mé go raibh siad righnithe. Is beag an dochar dóibh ar scáth a bhfuair siad de thriomach
Chítear dhom go bhfuil feadhnach mór sa ngarraí aige inniu ag baint fhataí murab iad na cliamhaineachaí atá ann
+
→
feanc
É sin riu! Tá sé in aon tulán amháin, agus ní bhainfeadh seacht gcatha na Féinne feanc as
TUILLEADH (2) ▼
Chaith mé an lá ag dul di le gró (do chloich), ach dhá naomhtaí mé, ní fhéadfainn feanc a bhaint aisti. Dar príosta, ní bhainfinn
Bhí cloch ansin thíos ag ceann an bhóthar, a mbíodh fir láidre dhá bhféachaint féin léithe. Ní bhainfeadh R. feanc aisti, ach thugadh T. gaoth di gan stró ar bith. Ba ghearr air é
→
fearacht
Chas bean an Ch. léithe é, a fhearacht siúd, nach mór a bhain bean an Ch. di. An iomarca fad a bheith ar a teanga ar ndóigh. Deile! Sílim muise nach róbhuíoch di fhéin atá sí as ucht bean an Ch. a tharraingt uirthi fhéin. Roinn sí an onóir léithe. 'Sí atá i riocht
→
fearann
Rinne sí cheithre leith den cháca, agus thug sí dóibh é: fearann an duine. Níor bhain sí fhéin oiread agus an bhearna bhruite as. Dheamhan é muis. Ba mhór an trua iad ar aon chor: lucht bóthair agus bealaigh
+
→
feart
Tá mé éirithe as an tobac inniu agus ní chaithfidh mé aon ghráinne aríst le cúnamh Dé go dtí Lá Fhéil Pádraig na bhfeart. Bainfidh mé píopa as an lá sin. Deir siad nach dochar é
TUILLEADH (1) ▼
Lá Fhéil Pádraig na bhfeart a bhaintear as an chloch fhuar! (fc. Fionnán)
+
→
fiosach
Nach fiosach an mhaise do do leithide de phiodarlán é. Céard a bhaineann sé dhuit céard a bhí mé a dhéanamh ann
TUILLEADH (1) ▼
Ní fhaca mise aon fhear ariamh is fiosaí ná M. N. 'An bhfuil na fataí lánaithe agat?' 'Cé mhead sleán móna bainte agat?' 'Ar chuir muintir T. Mh. mórán feamainn tirim amach?' …
+
→
fios
Cén chaoi a mbeadh fios rúin ná broscair agamsa faoi t'asal. Ar ndóigh ní mise a bhain dó. Téirigh ar a thuairisc más breá leat
TUILLEADH (1) ▼
Ná habair tada. Níl a fhios go té sin (/ɡu t′ɛ̄/; don té?). B'fhéidir go mbainfeadh an scéal sin caint amach fós — níl a fhios ag aon duine cén chaoi a rachadh sé chun dochair duit
→
fleet
"Ó bhí mé chomh haerach ar dtús agus gur ghéill mé do do shlí; Dhá n-imíodh sé an méid sin sa spéir leis an ngaoith; Ní phósfainn anois thú dhá dtéinn ar an bhfleet; Ach bainfidh mé arán as mo shláinte" As Na Ba Ciara agus Bána
+
→
focal
Go díreach glan! Bhain tú an focal as mo bhéal! — A. ag caint le B. Chuirfeadh B. isteach air agus déarfadh sé an rud a bhí A. le rá. Chuimhneodh sé gurb in é an focal a bheadh sé ag dul a rá agus déarfadh sé fhéin é
TUILLEADH (5) ▼
Sin í an fhírinne ghlan adeir tú. Faoin smaois a bhí é a bhualadh. Bhain tú an focal as mo bhéal.
Níl a fhios agam cén t-adhmad a bhainfinn as an bhfocal sin
Ní duine é Seán a ghabhfadh ag cur iontú an fhocail ar thada. Inseoidh sé a scéal duit go baileach gan baint dó ná cur leis
Bhain sciorradh focail dom — bhí mé ag iarraidh focal nó rud áirid a rá, ach focal nó rud eile adúirt mé; dúirt mé rud nach raibh cuibhiúil nó feiliúnach de dhearmad
Meas tú nár bhain sciorradh focail dom agus nár dhúirt mé dhá ghamhain i leaba dhá chapall. Shílfeá gur chuir an méid sin fhéin stuaic air. Ach bíodh aige!
→
foláir
Sé cinn a fuair tú. Ní foláir duit sin. Is beag a bheas le reic agat ach a mbeidh ábhar dorais bainte astu
+
Tá cead scoir agam anois. Níl tada ag fortabháil orm. Sách fada a bhí buairthín orm. Beidh a shliocht orm anois: bainfidh mé ceol as an saol go ceann scaithimh.
TUILLEADH (1) ▼
Nach in é a bhfuil d'fhortabháil ort aríst i mbliana: na cupla gitín fataí sin a bhaint? Féacha mise nach bhfuil sop raithní bainte agam fós agus tá seachtain ar an bportach orm freisin!
→
fothair
Is deacair dhó féar ná fothair a bheith aige lá is gur fhága sé an garraí sin thuas gan baint nó gur lobh sé ar a chois. Sin é a chleas chuile bhliain: Ag imeacht ag cipiléireacht agus ag biorú claíochaí nuair a bhí aige a ghnaithe a dhéanamh
→
freagair
Níor bhain mé ach barr móna i gceann thíos an phortaigh agus bhí an t-uisce ag freagairt ann ar an bpointe.
→
froigisí
'Sé an chaoi a bhfuil na freigisí sin ag cur an ghúna as a shlacht. Tá an iomarca acu ann. Bain as a leath
→
fág ar
Ní fhágfadh sé foithnín gruaige ar mo cheann gan streachailt dhó (dhe) murach gur baineadh as greim é
+
→
fág gan
Ná fág do chuid gruaige i bhfad eile gan baint díot
TUILLEADH (2) ▼
D'fhága sé an coirce thar am gan baint
Shílfeá gur mór an díth céille atá air a dhul ag cur anró air fhéin ag baint fheamainne le curach, agus dalladh feamainn dubh — airde crann loinge dhi — thíos ansin thíos aige ar chóngar. Ach ní minic leis an gceann céanna gan an chontráil a dhéanamh. Oibríodh sé leis. Ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur. Sin é a fhearacht aige sin é
→
fága
Tá an fharraige bainte. An bhfeiceann tú a bhfuil d'fhágaí inti. Tá tuilleadh den uair mhóir air