→
iontas
bhuail (50+)
+
→
faitíos
Feicfidh tú fhéin nach gcuirfidh sé aon araoid ormsa. Tá an faitíos mór air ón uair údan ar bhuail mé dual na droinne air
TUILLEADH (3) ▼
Baol air sin aon chaidéis a chur ar mhuintir Nia! Tá an faitíos mór air ó bhuail siad cheana é
Bhuail faitíos é — tháinig faitíos air (ach gur tobainne é bhuail)
Le méid an fhaitís a bhuail mé, bhí an forallas liom
Ag líonadh feadhnach móna ar an asal a bhí mé nuair a bhuail sé chugam aníos. 'Tá fire agus gríosach dhá dhéanamh ar mo chuid mónasa,' adeir sé. 'Dheamhan fód dhá fhágáil agam. Beidh a shliocht orthu muis. Gabhfaidh mise ag faire, agus an té a mbéarfaidh mé istigh air i mbéal na cruaiche, sin ní fhágfaidh sé'
→
fios
Ní raibh fios rúin ná soiscéil agamsa cé a bhí ann, ach gur bhuail sé isteach chugam agus gur dhúirt sé gur thusa a chuir chugam é
Bhí mise amuigh ansin thiar lá agus bhuail mé cuisle eistrí gan aireachtáil. Thug mé scríb fúthu agus thóg mé na céadta acu leis an líon. Bhí báid eile fúm is tarm agus gan a fhios acu a raibh siad ann chor ar bith. Dheamhan fios muise ná ag an bhfear fobhairne a bhí liom sa mbád sílim. Thiocfá ar chuisle mar sin scaití
→
foirgthe
Dheamhan neach an aoin istigh ar an mbaile nach bhfuil foirgthe le fliú. Bhuail sé muid tá mí ó shin, ach m'anam go bhfuil muid ag fuasaoid aríst. Níl rud ar bith chomh haiféalach leis. Mura bhfuil ag Dia déanfaidh sé creach shul má stopfas sé.
+
→
fáideog
Bhuail P. M. an fháideoig siar sa bpus ar Ph. T. an maor. Tháinig P. T. air agus é ag tógáil bhradáin sa linn. Dheamhan blas den cheart nach raibh aige leis. Is mór a d'fheil dó a dhul ag bacadh leis.
TUILLEADH (1) ▼
Tá mé faoi fháideogaí fuara ar fad an áit a raibh mé sínte sa gcoirce sin. Nach diabhlaí sin anois! An chruach a bhuail muid inné, ní raibh ceann dhíobh ag gabháil léithe
→
fáinneog
Briseadh fáinneoig an bhus ansin thiar an áit ar bhuail sé faoin gclaí — tugtar ar an tosach amach ar fad é ón ngualainn; go háirid an bonnet
→
féarach
Dheamhan a fhios cé a bhuail é, ach ba é J. B. a fhóbair an féarach a íoc. Chaith na póilíos trí lá ina éadan dhá cheisniú
+
→
calm
Cár bhuail an calm sibh? — cén áit ar an bhfarraige ar tháinig an téigle oraibh
TUILLEADH (2) ▼
Bhuail calm muid ag an Matal agus bhí an fharraige ina clár. Dheamhan coisméig a bhí againn as sin anoir.
D'fhéachfadh an iomramh muid murach muid a bheith ar ghort an bhaile nuair a bhuail an calm muid.
→
carn
Ó bhuail an méid sin gearranála mé, bíonn mo phíobán carnaithe leath na gcuarta. Fuair mé buidéal ón dochtúr air ach dheamhan lá maitheasa a rinne sé dhom, ainneoin gur íoc mé mo leathghine bhuí air.
→
ceal 1
Dheamhan déanamh ar bith cheal óil aige, pé ar bith cén cat mara ná léan a bhuail é chor ar bith tharas aon duine.
→
ceas
Dhá mbeadh sé taobh le bheith ina cheas aige, ach ní raibh. Bhuail múisc é freisin nó gur chuir sé amach ar ith sé, aríst ar ais.
Bhuail néal chodlata sa gcarr é agus dheamhan duine ar bith a bhí ann leis an gcapall a chinnireacht, agus cead aici a theacht abhaile uaithi fhéin.
+
→
cliar
Bhuail cliar é ansin — cliar an bháis.
TUILLEADH (1) ▼
D'airigh mé clochar ag teacht aníos i mbéal mo chléibh aréir agus bhuail cliar mé, agus dheamhan bréag nár shaothraigh mise an oíche. Bhí sé ina hóró lae shul ó thit mo dhá shúil ar a chéile.
+
Bhuail an codladh céatach mé agus dhá mbeadh mo chailleadh go deo leis, chinnfeadh sé orm fanacht in mo dhúiseacht.
TUILLEADH (1) ▼
Bhuail an t-ocras céatach mé — sliabh gortach nó rud eicínt — ar Ard Bh. an T. M., agus shíl mé dheamhan an baile a d'fheicfinn go brách. Murach leisce é a dhúiseacht, ghabhfainn isteach go dtí P. Ph. go bhfaighinn raisín bídh a dhúnfadh mo ghoile go dteagainn abhaile.
Bhuail daol eicínt é agus dheamhan soitheach a d'fhága sé ar an drisiúr nach ndearna sé círéabacha dhi. Fhóbair nár féadadh é a cheansú chor ar bith. An t-ól a d'éirigh sa stuaic aige is dóigh.
Breá nár ghlac tú go réidh é agus gan a bheith míchuntanósach. Is suarach an t-ionadh gur bhuail spadhar fhéin é.
+
→
baile
Ba baile socair suaimhneach é seo roimhe seo. Ach dheamhan iamh ar bith anois orthub (.i. ar mhuintir an bhaile) ach in éadan a chéile, hé brí cén cat mara a bhuail chor ar bith iad le gairid.
TUILLEADH (4) ▼
Bhuail goin ocrais mé, ach céard a d'fhéadfainn a dhéanamh. Fear gan airgead i mbaile mór, a mhic ó, is olc an lón dó goile géar.
Bhí mé i mo bhambairne ó chaill mé mo chuid airgid. Bhuail ocras mé, ach ní raibh a fhios agam cá dtabharfainn m'aghaidh. Fear gan airgead i mbaile mór, is olc an lón dó goile géar — is olc sin.
Níor bhuail an t-ocras mé go raibh mé ar ghort an bhaile.
Bhuail cumha i ndiaidh an bhaile é agus tháinig sé aríst ina bhromachán bliana.
→
bannaí 1
Tom: Bhuail Cóilín L. mé. An Mháthair: Mise i mbannaí gur bhuail! Breá gur thug tú cead dó thú a bhualadh. An bhfuil rath ar bith leat fhéin?
+
→
bealach
Ó bhí mé ag gabháil an bealach, bhuail mé isteach.
TUILLEADH (1) ▼
Bhuail sliabh gortach faoi bhealach mé agus shíl mé nach gcanglóinn aon fhata le mo mharthain aríst.
→
cnigín
Bhuail mé de chnigín é mar bhuailfeá páiste, agus meas tú nár thosaigh sé ag gol chomh hard is a bhí ina cheann.
+
Bhuail sé cniogaide orm.
TUILLEADH (1) ▼
Bhuail sé cniogaide beag den mhaide ar an mbó, ach bhuail sé san áit chontráilte í, ar an dúilia. Dheamhan easna dhi nár thit ina staic ar an mbó. Dhá mbeadh sé de mheabhair ann, séard a bhí aige a dhéanamh, lasc eile a thabhairt di ar an taobh eile, agus ní fhágfadh sin aon cheo uirthi.
Breá nár scaoil tú an craobhmhúirín sin thart agus gan a dhul i gcleithiúnas thú fhéin a fhliuchadh. Diabhal rud a bhuail ariamh thú is measa ná slaghdán samhraidh. Fhóbair gur fhága sé sínte mise anseo an bhliain cheana.
+
→
crinn
Bhí an dá phúcán tosaigh ag crinneadh a chéile chomhuain is a mhair fleaim ar bith as aer, ach nuair a chuaigh sé ar lagar críochnaithe, bhuail púcán Ch. S. púcán na n-oileán sa tornáil. Mar sin fhéin, ní fhaca mé aon gheallta ó tháinig cuimhne dhom a chinnfeadh orthub.
TUILLEADH (1) ▼
Bhí an choimhlint chomh géar orainn, agus curach na bhF. dhár gcrinneadh, agus gur bhuail faitíos mé, nuair a chasfadh muid ar ais sa gcóir, go ndéanfadh sí puca dubh ais dubh dhínn.
San am ba mhó a raibh sé ag déanamh créatúlachta ar a chuid tionóntaí, leagadh dhá chapall é agus é ag fiach lá. Ón lá sin amach, níor ól sé aon deoir bhainne sláinte. Bhuail aicíd eicínt é dlúth ina dhiaidh, agus shaothraigh sé an bás go maith.
Má thagann cuaifeach as calm, níl léamh ar bith uirthi. Báitheadh bád i gConamara, tá blianta beaga ó shin, agus bhí an lá ar áilleacht. Dream a bhí amuigh ag déanamh aeir agus bhuail cuaifeach iad gan aireachtáil agus d'iontaigh sí an bád droim ar ais. Nár ba lúidire an trócaire ar Dhia, dheamhan ar fágadh sa gcomhaireamh ceann acub ach duine.
Bhuail an tinneas céanna ar cailleadh an chuid eile leis an coileachín riabhach sin amuigh, ach bhí sé sách cuisneach lena chur dhó.
Bhí muid dhá uair go láidir ar an gcarraig san am ar bhuail ceann cruachán M. B. Chuir sé dhá sheanurchar sa bhfarraige é, agus chornaigh sé suas an dorú. 'Ní áit buaile ná seanbhaile d'aon duine an charraig seo,' adeir sé, agus lig sé leis fhéin suas an duirling.