→
dorú
caill (50+)
+
→
faitíos
M'anam nach ngabhfaidh mise ag imirt leat. Faigh cearrbhach eicínt eile anocht. Théis mo shé scilleacha a chailleadh aréir gan ionú ar bith! An té a bhuailtear sa gceann bíonn faitíos air a mhic ó!
TUILLEADH (2) ▼
Tá sé caillte le faitíos romhatsa
Bhí sé caillte le faitíos a dhul abhaile
Is caillte an aimsir í, ní ag ceasacht ar Dhia é. Chuile lá ag baint earasbarr dá chéile — is measa gach lá dhá dteagann ná aon lá roimhe sin
Aimsir fhearthainne den tsórt seo, b'fhearr do dhuine fanacht chois na tine agus gan a bheith dhá chailleadh fhéin, ar scáth a mbeadh déanta aige. Ní raibh aon cheo ariamh de bharr breacaimsir mar seo
Má chothaíonn sé fearthainneach mar seo, ní thriomóidh aon fhód móna ná aon tsop féir. Dhá dtugadh sé seachtain fhéin uaidh, ní bheadh aon chailleadh air
→
fearúint
Fan istigh fhad is bheas sé ag fearúint mar sin. Beidh tú caillte má thugann tú an bóthar ort fhéin anois
+
'Sé an feithideach is caillte é a chruthaigh Dia — dreoláinín dona; éagbhás; bás ar sliobarna; péisteánach nár mhian leis scaradh le pínn ar bith airgid
TUILLEADH (1) ▼
Ní ligfeadh aon duine beo an feithideach sin amach sa ngarraí agus gan a fhios aige nach é a chailleadh a dhéanfaí ar an iomaire
→
fiar
Tá an-fhiar ó thuaidh le tabhairt don bhóthar ag an ngleann. Gabhfaidh sé isteach cúig nó sé de throithe ar chuid T. Mh. Nach é a bheas goilliúnach má chailleann sé mórán talúna. Ach céard atá ann ach leac?
→
fliuchán
Fan istigh as an bhfliuchán! Ní somhaoin ar bith do dhuine é fhéin a chailleadh. Tiocfaidh neart laethanta breá amach anseo in aice chúnta Dé
→
framsóg
Diabhal a leithide de fhramsóg de bhean a chonaic tú in do shaol ariamh. Níl luach leithphínne ag cur imní uirthi ach damhsaí agus rabhaiteáil. Ní san aeraíl a chaill sí ar chuma ar bith é
→
frídeoir
Ara is beag é a dhícheall, an frídeoirín bocht caillte. Ar ndóigh ní meáchan atá sé siúd in ann a thógáil. Ceo ar bith ach go dtabharfadh sé do bhéilí chugat sa ngarraí. Sin é an méid.
+
→
fáideog
Ní raibh de sholas againn le theacht amach as ach solas fáideoige. Diabhal a mbeadh de chailleadh uirthi sin fhéin ach nach raibh aon deoir ola mhór againn le cur uirthi. Sin é a d'fhága inár mbambairne muid
TUILLEADH (1) ▼
Fág sa diabhal ansin é agus siúil abhaile! Beidh sé ag suimínteacht leis an bpionta sin ansin anois ar feadh na hoíche mar a bheadh cat ag cangailt fáideoige. Bheifeá caillte ag fanacht leis
+
→
féar
Níl aon ghnaithe ag duine ar bith bualadh faoi theach a dhéanamh mura bhfuil riar eicínt airgid aige fhéin. Níl aon ghair aige air. Ní bheathaíonn an féar an phis. Bheadh duine go deas dhá gcaitheadh sé é a chaitheamh in aer, agus é leath-dhéanta aige. Ní mór do dhuine fios a bheith aige go bhfuil sé in ann cailleadh leis, go bhfuil sin
TUILLEADH (1) ▼
Dar fia ná tabhair an píopa sin uait. Is féar tirim duit fhéin i gcónaí é. Má chailleann tú, nó má bhriseann tú an píopa eile sin, cén bhail a bheas ort? Beidh: do mhéir a bheith in do bhéal agat. Tá píopaí ina n-ór anois
An bhfaca tú aon duine chomh mórfhoclach léithe ó rugadh thú? 'Cailleadh sé bhodóig bhreá ar Sheán anuraidh le ceathrú ghorm.' Cén uair a bhí sé bhodóig ag Seán? Fear atá ag iarraidh a chodach, nó i ndáil leis. Nach simplí a cheapas sí na daoine a bheith?
→
cinnire
Ní chuirfinn ina chinnire ar an seanasal atá i ndáil le caillte ansin thoir é, ní áirím ar chapall meargánta nach raibh thar faoi dhó ariamh faoi charr.
'Sé an ciseadóir is fhearr sa tír anois é ó cailleadh T. Ch., ach is beag an ghair a bhí aige air sin ag déanamh ciseáin.
Théis an méid sin, ghlan leis as New York agus chuaigh sé amach i gceann eicínt de na státaí coimhthíocha atá in iargúil Mheirceá, agus níor frítheadh scéal ná scuan uaidh tí (ní) ba mhó. Chuile sheans gur cailleadh ann amuigh é.
Tá sí crua coinneálach caillte — i dteannta a bheith crua coinneálach di, bíonn an béal bocht uirthi, agus is minic í ag clamhsán faoina dhonacht agus atá an saol agus a slí féin.
→
corradh
Tá sé corradh ar fiche bliain caillte — tá sé tuilleadh is fiche bliain caillte; barr ar fiche bliain; fiche bliain is blianta corra
+
Caillte ar an mbóthar a gheofar é oíche eicínt. Ní hé a mhalrait de chosúlacht atá air agus chomh dúlaí is atá sé san ól.
TUILLEADH (1) ▼
M'anam muise, má tá sé folláin, go bhfuil sé fhéin agus a chosúlacht in aghaidh a chéile. Dheamhan a bhfaca tú ariamh aon duine is caillte snua ná é.
Bhuail an codladh céatach mé agus dhá mbeadh mo chailleadh go deo leis, chinnfeadh sé orm fanacht in mo dhúiseacht.
→
baile
Bhí mé i mo bhambairne ó chaill mé mo chuid airgid. Bhuail ocras mé, ach ní raibh a fhios agam cá dtabharfainn m'aghaidh. Fear gan airgead i mbaile mór, is olc an lón dó goile géar — is olc sin.
+
→
bealach
Dhá mbeadh do chailleadh go deo air, ní chuirfeadh sé siúd é fhéin dubh na hiongan as a bhealach fhéin le fóirithint a dhéanamh ort.
TUILLEADH (1) ▼
Cailleadh lán mála leis lena chur ar bhealach maith (.i. le dochtúr a dhéanamh dhi), ach bhí sé chomh maith é a chaitheamh sa bhfarraige ná é a chailleadh leis, mar amú a chuaigh chuile phínn dhi.
→
beart
Cailleadh bean bhocht i nGaillimh an lá faoi dheireadh agus d'fhága sí ionann is míle punt ina diaidh. Meas tú cén chaoi ar chruinnigh sí é ach ag iarratas ar dhaoine, léar (de réir) mar gheobhadh sí leithphínn agus pínn uathub. Shílfeá gur fada go ndéanfadh leithphínneachaí is pínneachaí míle punt ach tiomsaíonn brobh beart ina dhiaidh sin.
+
→
crinn
Ní mór don bhó féar a fháil a mbeidh sí in ann a teanga a chasadh air, ach tá an capall in ann é a chrinneadh. An áit a gcaillfí an bhó, mhairfeadh an capall ann, an chaora ar an gcapall agus an ghé ar an gcaora.
TUILLEADH (1) ▼
B'fhiú dhuit an churach thiar agus curach an bhaile seo a fheiceáil ag crinneadh a chéile sna geallta. Dheamhan ionga ná orlach a bhí ag ceachtar acub ar a chéile nó go raibh siad fhoisceacht dhá bhuille iomramha de cheann cúrsa. Sin é an uair a chuaigh na maidí in ascar ar an dream thiar, agus chailleadar an geall.
Bím plúchtaithe ar fad amantaí, nuair a bhuaileanns an racht mé, agus tagann an oiread crochaillí aníos as mo mhuineál, agus bíonn cliar in mo phíobán, ach dheamhan cailleadh ar bith a bhíonns aríst orm nuair a fhaighim réidh an achair.
→
crámhar
Tuige ar fhan tú amuigh do do chailleadh fhéin faoin gcramhar caca sin, agus neart breithe agat ar an rud sin a dhéanamh lá eicínt eile.
→
críoch
Ní sa gcaint a chaill sé sin é ar chuma ar bith. Tá an oiread cainte aige agus a chuirfeadh dhá Chrígh Mhuire thrína chéile.
→
cuilín
Tá rud eicínt thríd an arán seo, muran thríd an bplúr a bhí siad. Is geall le cuilíní coirce iad ach go bhfuil siad dorcha. Ag iarraidh na daoine a chailleadh leis an bplúr sin atá siad?
+
D'fhan sé sin beo théis an áil ar fad a chailleadh. Bhí sé cuisneach thar an gcuid eile.
TUILLEADH (1) ▼
Bhuail an tinneas céanna ar cailleadh an chuid eile leis an coileachín riabhach sin amuigh, ach bhí sé sách cuisneach lena chur dhó.
+
→
beo 1
Más leat breith beo air, níl nóiméad moille le déanamh agat. Tá sé ar a chailleadh ó mhaidin inniu.
TUILLEADH (3) ▼
Má chailltear tú aon uair amháin, leagha na bhFiann ní dhéanfadh beo aríst thú.
Rugadh an páiste beo beithíoch, ach níor mhair sé ach cupla uair. Cailleadh an mháthair ar an bpointe.
Bhí chuile phínn beo dhá raibh aige tugtha uaidh aige. Cailleadh é agus gan luach a bhéilí aige.
+
→
bocht 1
Is lena bheith bocht dó a bheith ag faire ar an gcailligh siúd, mar ní scarfaidh sí le leithphínn rua dá cuid airgid go gcailltear í.
TUILLEADH (1) ▼
Chreidim gur cailleadh Neidín bocht.
→
bocht 2
Tá an náire caillte aige agus ó théanns bocht go nocht, téann sé go gabháil éadain (chun drabhláis atá i gceist anseo).