cailleadh (50+)
+
→
faitíos
Tá sé caillte le faitíos romhatsa
TUILLEADH (1) ▼
Bhí sé caillte le faitíos a dhul abhaile
Is caillte an aimsir í, ní ag ceasacht ar Dhia é. Chuile lá ag baint earasbarr dá chéile — is measa gach lá dhá dteagann ná aon lá roimhe sin
→
fearúint
Fan istigh fhad is bheas sé ag fearúint mar sin. Beidh tú caillte má thugann tú an bóthar ort fhéin anois
'Sé an feithideach is caillte é a chruthaigh Dia — dreoláinín dona; éagbhás; bás ar sliobarna; péisteánach nár mhian leis scaradh le pínn ar bith airgid
→
frídeoir
Ara is beag é a dhícheall, an frídeoirín bocht caillte. Ar ndóigh ní meáchan atá sé siúd in ann a thógáil. Ceo ar bith ach go dtabharfadh sé do bhéilí chugat sa ngarraí. Sin é an méid.
→
fáideog
Fág sa diabhal ansin é agus siúil abhaile! Beidh sé ag suimínteacht leis an bpionta sin ansin anois ar feadh na hoíche mar a bheadh cat ag cangailt fáideoige. Bheifeá caillte ag fanacht leis
→
féar
Níl aon ghnaithe ag duine ar bith bualadh faoi theach a dhéanamh mura bhfuil riar eicínt airgid aige fhéin. Níl aon ghair aige air. Ní bheathaíonn an féar an phis. Bheadh duine go deas dhá gcaitheadh sé é a chaitheamh in aer, agus é leath-dhéanta aige. Ní mór do dhuine fios a bheith aige go bhfuil sé in ann cailleadh leis, go bhfuil sin
An bhfaca tú aon duine chomh mórfhoclach léithe ó rugadh thú? 'Cailleadh sé bhodóig bhreá ar Sheán anuraidh le ceathrú ghorm.' Cén uair a bhí sé bhodóig ag Seán? Fear atá ag iarraidh a chodach, nó i ndáil leis. Nach simplí a cheapas sí na daoine a bheith?
→
cinnire
Ní chuirfinn ina chinnire ar an seanasal atá i ndáil le caillte ansin thoir é, ní áirím ar chapall meargánta nach raibh thar faoi dhó ariamh faoi charr.
'Sé an ciseadóir is fhearr sa tír anois é ó cailleadh T. Ch., ach is beag an ghair a bhí aige air sin ag déanamh ciseáin.
Théis an méid sin, ghlan leis as New York agus chuaigh sé amach i gceann eicínt de na státaí coimhthíocha atá in iargúil Mheirceá, agus níor frítheadh scéal ná scuan uaidh tí (ní) ba mhó. Chuile sheans gur cailleadh ann amuigh é.
Tá sí crua coinneálach caillte — i dteannta a bheith crua coinneálach di, bíonn an béal bocht uirthi, agus is minic í ag clamhsán faoina dhonacht agus atá an saol agus a slí féin.
→
corradh
Tá sé corradh ar fiche bliain caillte — tá sé tuilleadh is fiche bliain caillte; barr ar fiche bliain; fiche bliain is blianta corra
+
Caillte ar an mbóthar a gheofar é oíche eicínt. Ní hé a mhalrait de chosúlacht atá air agus chomh dúlaí is atá sé san ól.
TUILLEADH (1) ▼
M'anam muise, má tá sé folláin, go bhfuil sé fhéin agus a chosúlacht in aghaidh a chéile. Dheamhan a bhfaca tú ariamh aon duine is caillte snua ná é.
→
bealach
Cailleadh lán mála leis lena chur ar bhealach maith (.i. le dochtúr a dhéanamh dhi), ach bhí sé chomh maith é a chaitheamh sa bhfarraige ná é a chailleadh leis, mar amú a chuaigh chuile phínn dhi.
→
beart
Cailleadh bean bhocht i nGaillimh an lá faoi dheireadh agus d'fhága sí ionann is míle punt ina diaidh. Meas tú cén chaoi ar chruinnigh sí é ach ag iarratas ar dhaoine, léar (de réir) mar gheobhadh sí leithphínn agus pínn uathub. Shílfeá gur fada go ndéanfadh leithphínneachaí is pínneachaí míle punt ach tiomsaíonn brobh beart ina dhiaidh sin.
Bím plúchtaithe ar fad amantaí, nuair a bhuaileanns an racht mé, agus tagann an oiread crochaillí aníos as mo mhuineál, agus bíonn cliar in mo phíobán, ach dheamhan cailleadh ar bith a bhíonns aríst orm nuair a fhaighim réidh an achair.
Bhuail an tinneas céanna ar cailleadh an chuid eile leis an coileachín riabhach sin amuigh, ach bhí sé sách cuisneach lena chur dhó.
+
→
beo 1
Rugadh an páiste beo beithíoch, ach níor mhair sé ach cupla uair. Cailleadh an mháthair ar an bpointe.
TUILLEADH (1) ▼
Bhí chuile phínn beo dhá raibh aige tugtha uaidh aige. Cailleadh é agus gan luach a bhéilí aige.
→
bocht 2
Tá an náire caillte aige agus ó théanns bocht go nocht, téann sé go gabháil éadain (chun drabhláis atá i gceist anseo).
Bhí sí ag ól an leanna go ndearna sí béiceadán di fhéin. Ansin shín sí siar ó chluais go rioball agus cailleadh í. Ba é an feall é, arae ba bhreá feiceálach an bhó í, agus an-bhó bhainne.
→
bólaí
Fainic an bhfuil fíodóir ar bith sna bólaí sin anois ó cailleadh L. G. — sílim nach bhfuil fíodóir ar bith sa gceantar sin anois ó cailleadh L. G.
Is cruaichte í ná na clocha glasa, théis a bhfuil de bhruithshléacht uirthi. An mbeadh a fhios agat tuige a mbíonn daoine chomh caillte sin?
Deir tú leis an seanfhear a buaileadh síos oíche an chleamhnais go míthráthúil. Cailleadh é seachtain ina dhiaidh sin agus b'éigean an pósadh a chur siar go ceann míosa.
→
buail
Scothbhláthan maith a bhuail mé, ach nuair a bhí mé dhá réiteach as an duán, ná raibh ann murar sciorr sé thrí mo mhéarachaí síos sa bpoll aríst. Is beag bídeach nár cailleadh mé le cantal agus lig mé liom fhéin abhaile go gairid ina dhiaidh.
+
→
amach
Níor mór dhó a dhul thar tír amach anois mar tá a chlú caillte aige san áit seo go deo.
TUILLEADH (1) ▼
Tá úsáide a láimhe caillte aige amach is amach.
Nach mór a bhí an mheabhair caillte agam agus go raibh sé cinnte dubh is dubh orm an geata s'againn fhéin a dhéanamh amach.
+
→
anachain
Máire: Cailleadh Seán Mór ar maidin.; Bríd: Cér deir tú! I bhfad uainn an anachain is an urchóid!
TUILLEADH (6) ▼
Cailleadh iad leis an anachain mar dhóigh dhe! Cailleadh iad leis an ocras (bainbh a cailleadh: dúirt an té a mba leis iad gur anachain a bhain dóibh ach dúirt an cainteoir nach mba ea ach ocras)
Sin é an áit a raibh an chreach, chuile bhanbh ag gabháil leis caillte ar maidin leis an anachain!
Siúd é an áit a raibh an chreach agus an chreach nár roinneadh, trí mhuic bhreátha sínte thar oíche, caillte le anachain — ba mhór an léan é, trí mhuic bhreátha caillte tar éis na hoíche
Cailleadh muc ar Sheán Shéamais inné, ní dhá roinnt leis é, agus go mba leis fhéin an fheoil anachain uainne!
Ní ag comhaireamh na hanachain é, cailleadh chuile cheann ar an bhfeadhain acub.
Tá sé pínne caillte agam, ní ag comhaireamh na hanachain é, ó shuigh mé ag an gclár — cearrbhach adúirt as greann
+
→
anó
Cailleadh é le anó — cailleadh é leis an ocras
TUILLEADH (3) ▼
Is caillte an chaoi do dhuine anó a dhéanamh air fhéin scáth an beagán a chaitear ar bheatha.
Ní beag dhó a bhfuil d'anó air — úsáide a láimhe caillte lena ló aige
D'éirigh anó dó ina ghasúr agus tá úsáide a láimhe caillte ó shin aige — tá éalang air ó bhí sé ina ghasúr agus níl mórán sroichte sa láimh aige ó shin
→
ard 2
Cén chaoi ar fhéad sé a dhul chomh hard sin i bhfoghlaim mura raibh airgead ag a mhuintir le cailleadh leis.