Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: coiriúint

→ cleite

Is mór an t-ionadh dhó a dhul ag coiriúint ar Nóra muise, ós í an cleite is fearr ina sciathán fhéin í. Ach is cosúil go bhfuil an brachán dóirtithe!

+

→ coirigh

Is maith uaidh sin coiriúint ar chuile dhuine, ach feiceamuist faigh aon bhrabach air ina dhiaidh sin.

TUILLEADH (14) ▼

Ag coiriúint ar a chomharsanaí a chaitheanns sé a shaol.

'Sé a bhuac sin a bheith ag coiriúint ar dhuine eicínt.

Ag coiriúint ar Mh. Mh. a chaith sí an oíche.

Má fhaigheann sí sin duine eicínt le dhul ag cáineadh agus ag coiriúint air, tá sí sásta.

Nach beag an lua aige a dhul ag coiriúint ar a mhuintir fhéin?

Níor tháinig iamh ar a bhéal, ach ag coiriúint agus ag tromachan i gcaitheamh na hoíche. Dheamhan duine a d'fhága sé sa tír nár tharraing sé thrína fhiacla.

Nach gránna an faisean a thug sé faoi deara dhó fhéin a bheith ag coiriúint i gcónaí ar chuile dhuine mar sin.

Bheadh sí sin thart mura bhféadadh sí a bheith ag coiriúint ar dhuine eicínt. Sin é a bia is a beatha.

'Sé an duine is luar liom sa tír a fheiceáil ar mo theallach é. Bíonn sé ina chlaibín muilinn i gcónaí ag coiriúint ar dhuine eicínt. Níl mórán duine ar bith nach ndéanfaidh scaitheamh béadáin uair eicínt, ach is gránna an rud é a choinneáil seadaithe i gcónaí.

Is beag an ollóid an créatúr sin. Níor chuala aon duine ariamh é ag coiriúint ná ag cúlchaint ar aon duine.

An bhfuil faitíos ar bith roimh Dhia agat a bheith ag coiriúint mar sin ar do chomharsa go hacht is go háirid?

Tá an ghráin shíoraí saolta aici ar C. Mhór. Dheamhan lá ar bith nach gcaitheann sí scaitheamh ag coiriúint uirthi.

Tá an brachán dóirtithe aríst. 'Sé an chaoi a bhfuil a fhios agamsa é, arae bhí M. ar cuairt againn aréir agus chaith sé scaitheamh maith ag coiriúint ar Sh. N. agus ag rá gur scrataí gan mhaith a bhí ann. Sin é d'inseodh dhuit nach bhfuil siad mór le chéile.

Má tá i ndán is go dtosóidh sé ag coiriúint orthub, coinnigh thusa do bhéal ar a chéile, arae má abraíonn tú tada, is gearr air sin an scéal a thabhairt ar ais chucub.

→ bannaí 1

Níor chomaoin dhó a bheith coiriúint ar J. P. Nuair nach raibh líon léith le n-ithe aige, ná síol a chuirfeadh sé i dtalamh, chuaigh J. Ph. i mbannaí air thiar sa mbainc faoi chúig phunt fhichead, agus chuile dhuine eile théis cinniúint air.

→ beo 1

Tá mé ag ceapadh nár bheo thú mura mbeifeá ag coiriúint ar dhuine eicínt.

+

→ breá

Is breá an rud do dhuine thú a bhualadh má tá rud in t'aghaidh aige tharas a bheith ag coiriúint agus ag cúl chaint ort.

TUILLEADH (2) ▼

Tá sibh ag coiriúint agus ag caitheamh anuas ar an teach sin chuile ré solais, agus nach breá go dtéann sibh ann ina dhiaidh sin?

Choireodh sé fhéin go maith ar mhuintir na mná agus nach breá nach dtaitníonn leis aon duine eile a fheiceáil ag coiriúint orthub théise sin (ainneoin sin)

→ ainneoin

Tá siad ina dhá gcuid déag le chéile; agus ainneoin sin is uileag, bíonn ceann acub ag coiriúint ar an gceann eile

→ dalba

Nach dalba an bealach atá leis: ag imeacht mar sin ag béadán agus ag coiriúint ar a chomharsa, agus i gcónaí ag ullmhúchan achrainn. Dheamhan sástaíocht aige ann mura bhfeice sé daoine i mbroinnleachaí a chéile, agus ag troid agus ag achrann. Sin é a bhuac

→ diachta

Is diachta dhó a dhul ag coiriúint uirthi siúd agus gurb í an cleite is fearr ina sciathán í. Murach a fheabhas agus a chaith sí siúd leis féin agus lena theach, caillte leis an amhgar agus leis an ocras a bheidís. Ach ní bhíonn aon chuimhne ar an arán a hitear arsa tusa

→ diaidh

Go deimhin tá sé in ann béadán agus cúlchaint agus bréaga a chur i ndiaidh a chéile. Ní mé an bhfuil sé in ann a phaidreacha a chur i ndiaidh a chéile leath chomh maith. Ní beo é mura mbeidh sé ag coiriúint ar dhuine eicínt

→ dligh

Níor dhligh mise a cuid cúlchainte di chor ar bith. Duine mise nach dtéann ag coiriúint ar aon duine ach mo ghnaithe féin a dhéanamh, ach nach maith nach bhféadfadh sí ligint dom ina dhiaidh sin gan mé a tharraingt thrína teanga

→ drandailín

A dhrandailín dhona, d'éireoinn in do phutógaí mura gcaithe tú thart an chaint sin. Tá mé ag éisteacht leat chuile oíche ó tháinig an bhliain ag coiriúint ar chuile dhuine, agus nach fearr an oidhe ar aon duine coiriúint ná ort féin. M'anamsa ná raibh ag an diabhal go mbrisfinn do dhrandal ar a chéile má chloisim dur uait aríst anocht

+

→ duine

Níor cheart dhuit a dhul ag coiriúint mar sin air. Nach é do dhuine féin é

TUILLEADH (1) ▼

Diabhal gar ag caint ach is duine uasal thú nuair a luaitear thú. Dhá mbeadh muid ag coiriúint ort ar chaoi ar bith, chloisfeá é. Diabhal bréag nach gcloisfeá

→ díogha

Is mór is fiú dhuit a bheith dealaithe amach uileag ó dhíogha na L. Sin iad an t-uisce faoi thalamh. Is leat uileag iad nuair a bheas tú ag caint leo, ach chomh luath agus a iontós tú do dhroim, tosóidh siad ag ithe agus ag gearradh ort. Sin é a mbéasa. Bhídís ag coiriúint ortsa freisin. B'fhéidir nár chuala tú féin é, ach chuala tuilleadh é. Is maith a rinne tú é agus a bhfágáil ansin

→ dúradán

Nach teann uait a dhul ag coiriúint ar chuile dhuine sa tír agus gan duine ar bith ann is mó a dteastódh coiriúint uaidh ná uait féin. Chonaic muid do leithidí go minic: d'fheicfeá go maith an dúradán i súil duine eile ach ní fheicfeá an tsail mhór in do shúil féin. Ó bhain tú asam anois é gheobhaidh tú é — agus go binn

coiriúint (31)