→
dubh- 5
fíor (50+)
Ná bain roghain ná díogha as an dream sin. Níl ann ach gach uile dhuine acu ag baint earasbarr dhá chéile. Nach fíor dhom é?
→
fearacht
Níl sé siúd t'fhearacht fhéin chor ar bith. Chuaigh fír na maitheasa ansiúd agus tá a shliocht air: ní fhágfaidh sé a ghnaithí ar lár
→
feáin
Níl fí ná feáin air ó mhaidin ach ag dul Gaillimh bog te más fíor dó fhéin. 'Sé an chloch is faide siar ar a phaidrín é muis! Ní chorródh fear agus píce as an gclúid siúd anois é. Tá a chuid Gaillimh ar iarraidh
'Sé an chaoi ar sháigh mé na síolta ann, agus nuair a sháigh, chuir mé mám diúain síos sna fágálachaí ag cur farasbarr maitheasa orthu má b'fhíor dom fhéin. Ar ndóigh mo chreach mhaidne! Mharaigh mé le leasú iad. Róleasaithe a bhí siad roimhe sin fhéin
Éirigh as an bhfánaíocht agus déan buille eicínt maitheasa feasta choíchin. Ach níl fír na maitheasa ionat
Cipiléirín corónta é. Níor cuireadh fír na maitheasa ann, agus is furasta a aithinte air fhéin nár cuireadh.
→
cleite
Dheamhan luach leithphínne de mhaith a rinne a deartháir ariamh di, agus más fíor di fhéin ina dhiaidh sin, 'sé an cleite is fhearr ina hata é.
Tá sí in aon choinicéar amháin ansiúd ar an teallach agus is uirthi atá chuile anó más fíor di fhéin, ach is beag an chlóic atá uirthi ina dhiaidh sin.
→
comaoin
Chuaigh comaoin air ann, má b'fhíor dhó fhéin, ach áibhéil a bhíonns aige leath na gcuarta.
→
cora
Dheamhan ceapadh ar bith a bhí agam go mbeannódh sé fhéin dom, agus meas tú nár chuir sé cara chainte orm. 'Sé a bhí suáilceach má b'fhíor dó fhéin.
→
bealach
Tuige nach bhfuil de bhealach aige ach mar sin. Má b'fhíor go raibh an-phosta den tsaol aige sin i mBaile Átha Cliath!
+
→
beann
Sin é an fear nach raibh aon bheann aige ar aon duine má b'fhíor!
TUILLEADH (1) ▼
Níl binn aige siúd ar an rí más fíor dhó fhéin — tá sé neamhspleách neamhuireasach ar chuile dhuine.
+
→
beart
Níl aon lá ariamh nach in í a gcuid aisiléireachta sin — ag cur beart ina shuí agus ag imeartas ar chuile duine más fíor dhóibh fhéin. Ach feictear dhomsa gurb iad fhéin a bhíonns siar leis i gcónaí.
TUILLEADH (2) ▼
Le teann críonnachta, má b'fhíor dhó fhéin, a d'fhan sé sa mbaile ach an bhfeiceann tú fhéin nach mbíonn duine dhá chríonna nach dtéann beart ina aghaidh.
Tá sí chomh críonna le na heasógaí más fíor dhi fhéin, agus is iomaí beart a théanns ina haghaidh ina dhiaidh sin.
+
Tá sé ag déanamh creachlaoiseacha síos faoin gcladach más fíor dhó fhéin, ach sílim gurb é cuid an bheagáin a dhéanfas an ceann céanna in aon áit.
TUILLEADH (1) ▼
Déan chuile shórt a shamhlú leis sin ach creachlaoiseachaí oibre. Ach breá nár cuireadh fír na maitheasa in am ann!
Chaith sé amach baintreach ansin thiar a bhí taobh le páiste amháin. Bhí sagart óg ar an gC. an t-am céanna, agus dúirt sé go bhfeicfí na B. fós agus gan ina gcuid tithe móra ach na carógaí. Tháinig an tairngreacht ansin isteach fíor. Dheamhan teach mór dá raibh ag gabháil leob nach bhfuil bánaithe anois, agus tá leá chúr na habhann orthub fhéin. Ba bheag an scéal iad. Is iomaí créatúlacht a rinne siad ar dhílleachtaí agus ar dhaoine bochta.
→
cúl
Is mór an tromaíocht atá ag sagairt ar ól, más fíor dhóibh fhéin, agus fios maith ag chuile dhuine nach gcuirfidís fhéin suas dhó dhá bhfaighidís ar chúla téarmaí é.
→
binse
Dheamhan a chos a chorraigh den bhinse sin ó mhaidin ach ag breacadh a loirgní le tine. Is géar a theastódh fír na maitheasa a chur ann.
+
→
bocht 2
Má b'fhíor gur fhága sí sin leath a cuid airgid le roinnt ar na boicht! — dúradh gur fhága sí sin leath a cuid airgid le roinnt amach ar dhaoine bochta, ach chaithfeadh sé gur bréag é.
TUILLEADH (1) ▼
Ní fearrde na boicht é, ainneoin, más fíor dhó fhéin, nach mbeidís beo murach é.
→
bruach
Nuair a leagann siad sin na bruachannaí, leagann siad an iomaire as éadan: ní fhágann siad caolóid ar bith ina ndiaidh. Is fusa an ithir a spré mar sin, más fíor dóibh fhéin.
→
aiféala
Dhá mhéid aiféala é, má b'fhíor dó féin, is maith nár thairg sé roth nua a cheannacht dhuit — duine a bhris roth rothair ar dhuine eile
→
buadán
Is ort atá chuile anó más fíor dhuit fhéin. Caithfear buadán a chur ar do chois, agus méaróg ar do láimh. Céard eile a theastaíonns uait? — gasúr goilliúnach
+
→
buail ar
Ba himeartha an mac é, má b'fhíor dhó fhéin, agus breá gur buaileadh an agóid air ina dhiaidh sin
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh a sárú sin faoi rothaí na gréine má b'fhíor dhó fhéin, ach tá a fhios aige anois gur buaileadh air ceart í.
Séiplíneach óg a bhuail faoi agus é ar an gceird sin, ag bánú tithe agus ag déanamh créatúlachta ar bhaintreachaí. Níor chuir an séiplíneach aon araoid air gur ionsaigh sé fhéin é i dtosach. Ansin dúirt an séiplíneach leis go mbeadh an féar fós ag fás ar urlár a pharlúis. Tháinig an méid sin isteach fíor. Níl cloch ar fhuaid an tí mhóir inniu (scéal faoi thiarna talúna a ndearna séiplíneach eascainí air más fíor)
→
buail
Bhí bualadh an naoi agam, chomh deas agus adéarfá liom é, agus lig mé tharam é ina dhiaidh sin ag cur an fhir seo thall ina chúig má b'fhíor dhom fhéin. B'éigean dom é a chaitheamh i dtraipisí sa deireadh gan tada dhá bharr.
+
→
buille
Breá nár fhan sé uathub agus ní fhéadfaidís an buille feill a thabhairt dó, ach níor bheo é gan a bheith ag brú orthub agus ag déanamh teanntáis leob má b'fhíor dhó fhéin. Is olc a chuaigh an teanntás dó as a dheireadh.
TUILLEADH (1) ▼
Cén chaoi a bhféadfadh sé aon bhuille maitheasa a dhéanamh. Níor cuireadh fír na maitheasa ann nuair a bhí í a chur ann.
+
→
ainm
Ainm ón díle é sin i gConamara, más fíor do na húdair — ainm fiannach: ainm atá i bhfad ann
TUILLEADH (1) ▼
Le gleacaíocht má b'fhíor dhó fhéin, a thug sé an t-ainm contráilte uaidh, ach sílim go dtiocfaidh an ghleacaíocht daor air feadh is na póilíos dhá fháil amach air (fc. gleacaíocht)
+
→
aire
Níl ann ach réchosán aistreánach agus níor mhór do dhuine a bheith fíor-aireach dhá shiúl — cosán-ar éigean é agus é an-dócúil, agus chaithfeadh duine a bheith airdeallach dhá siúl nó bainfí leagan as
TUILLEADH (1) ▼
Ní mór dhuit a bheith fíor-aireach ag ardú an strapa sin, mar tá boghlaeir mhóra ar forbhás ann — caithfidh tú a bheith airdeallach ag dul suas in aghaidh an strapa sin (fc. strapa) mar tá daigéid mhóra cloch ann agus is furasta leo sciorradh le fána
→
anó
Is air atá chuile anó más fíor dó fhéin — tá creatán agus cithréim agus éalang agus chaon tsórt air, agus bíonn sé i gcónaí ag casaoid agus ag fuasaoid
→
ardaigh
"Dhá bhfeictheá Máirtín agus é ag ardú an Mháma; agus a phílí mná leis, má b'fhíor dhó fhéin!" (Amhráin Chlainne Gael — lch 47)
Is fada iad ag teacht anuas uirthi, más fíor dóib fhéin, ach níor tháinig siad anuas uirthi fós.
+
→
fearg
Níor dhúirt fearg fíor (nó fírinne) ariamh — má theagann fearg ar dhuine déarfaidh sé a dtiocfaidh ina bhéal
TUILLEADH (1) ▼
Ná teagadh aon fhearg oraibh ar chaoi ar bith. An té a bheas faoina mhionna, ní mór dhó a bheith san airdeall ar a theanga. Deir siad nár dhúirt fearg fíor ariamh.
Níl a fhios ag aon duine cáide go stopa an rationáil seo. Beidh fiannaíocht air. Dheamhan é nó go bhfairsingí rudaí thar cionn aríst. Más fíor go bhfuil muintir ná dtíreannaí amach ag fáil bháis leis an ocras … Ní cás dúinn é anseo, agus greim ar bith a fháil
→
fás 2
Dhá phunt! An rún atá agat a bheith ag magadh fúm? Ag ceapadh go scarfainn leis ar dhá phunt! Nach bog a d'fhás an craiceann orm más fíor dhuit fhéin!
→
féith 1
Is fíor dhuit é. Dúirt sé go dtiocfadh sé aniar anocht agus muid a bheith roimhe ag ceann an bhóithrín. Ní raibh féith de mo chroí air. Dheamhan é muis.