Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

fraoch (23)

 
cora
Níl cinneadh ar bith leob le faltanas agus aicis. Meas tú nár thóg siad an chora orainn an tseachtain seo caite, faitíos an ndéanfadh sí éascaíocht ná aicearra ar bith dhúinn anoir ar chuid (talamh) C. Uí Ch., an áit a mbíodh muid ag baint fhraoigh ann.
 
Éan cuideáin í sin cheapfainn, ach go deimhin, tá boladh an fhraoigh ar an gcuid eile — tá sí sin strainséara, ach ón bhfraoch nó ón sliabh an dream eile atá ina buil. Is furasta a aithinte orthu é.
 
beart
Chuaigh sé i gcoinne beart fraoigh.
 
Tá tinneas droma orm de bharr an chur amach fhada a bhí orm ó mhaidin leis an bhfraoch
 
"B'aoibhinn aerach ár dtriall le chéile, ar ghleanntáin sléibhe agus ar thulaigh fraoigh."
 
Bhí asarlaíocht eicínt aige go ndearna sé coileachín den bheairtín fraoigh (rud é seo atá i gceist i seanscéal)
 
fearg
Tá fraoch agus fearg air (fc. fraoch)
 
Tabhair leat an fhiontarnach sin freisin. Tá sé chomh maith leis an bhfraoch
 
folt
"Folt gruaige agus go scuabfadh na gleannta fraoigh: sé mo thrua ghéar nár luadh liom i gcleamhnas í" (amhrán Róisín Dubh)
 
Cá bhfuair tú an chearc fhraoigh? Is ait thú ag fiagaíocht. Diabhal bréag muise nach ait
+
An-leaba beithíoch é an dearglaoch sin, ach an fraoch a bheith thríd. Is minic a chuir mé easair dhe isteach faoi bheithígh
TUILLEADH (2) ▼
Sin é anois an dearglaoch. Ní fhásfaidh sé thairis sin. Is beag an baol go bhfásfadh sé chomh hard leis an bhfraoch. Ní mórán den inchinn shléibhe atá ar na portaigh s'againne chor ar bith
Dhá bhféadthá gabháil dearglaoich a fháil, agus gan faice fraoigh a bheith thríd, bheadh sé mín bog aici le luí air. Is gearr suas ansin chor ar bith is call duit a dhul le fuílleach dhó a fháil
 
dlaoi
Is diabhlaí an loscadh sléibhe é sin a bhí ar chuid T. an oíche cheana. Ní bheidh dlaoi fhraoigh i mbliana ann
+
M'anam muise gurb in é an áit a bhfuil an mearbhall ortsa. Ní cailín Domhnaigh chor ar bith í, ach togha oibrí. Dhá bhfeictheá í sin amuigh ag scaradh aoiligh nó ag tarraingt fhraoigh nó ag scaradh móna, is fada go n-abrófá é sin léithe
TUILLEADH (1) ▼
"Impím ar an Domhnach, muran beo mé ach mí; Seal fada a bheith ag gabháil leat ar chóstaí Ard Fhraoigh" (as amhrán a thosaíos Déanfaidh mé caisleán ar chnocáinín ard) — teagann Domhnach isteach mar seo in amhráin scaití, agus Dia a bhíos i gceist
 
doras
Bhíodh C. a bhí ansin thuas i mballa Ch. ag sirtheoireacht ó theach go teach agus ag ól an uachtair den bhainne nuair a bhí muintir an tí ina gcodladh … Cén stró a bhíodh air a dhul isteach agus gan de dhoirse ar na tithe ach birt shlat, nó fhraoigh. Nach bhféadfadh a rogha duine a dhul isteach agus cén aireachtáil a bheadh air
+
dosán
Ní bheidh aon dosán fraoigh ar an droim siúd go ceann achair aríst de bharr an loscadh sléibhe sin an oíche cheana. Nár dhiabhaltaí mí-ásach an dream a chuaigh dhá chur sin thrí lasadh, agus a fhiosacht dóibh go mba é an bhráid fhraoigh ab fhearr sna bólaí seo é. Beidh na daoine in anchaoi anois
TUILLEADH (1) ▼
Thug mé drochghearradh do mo láimh inniu ag tarraingt dosán fraoigh, an bhfeiceann tú?
 
dream
Cheal nach bhfuil dream an fhraoigh ar fáil fós?
+
dóigh 3
Cá'il an loscadh sléibhe … Deile céard é ach fraoch atá ag dó
TUILLEADH (1) ▼
Dhófadh an fraoch sin anois mar a bheadh barrach ann
 
Ar dhúisigh sibh mórán cearca fraoigh? Bhí an áit sin suas beo anuraidh leo ar aon nós