go (100+)
+
→
abair
Is mór adúirt sé ariamh go ndéana Dia grásta air, ach tá a shraith ar lár faoi dheireadh
TUILLEADH (50) ▼
Shéanfadh sé go raibh sé ina chiontsiocair leis an achrann! Sea a mh'anam! Níor dhúirt mise tada, adeir an fear a chuir an baile ag troid! (sórt seanfhocal) — an fear a rinne an mhístaid, shaor sé é féin
Ó dúirt tú agus gur dhúirt tú é anois, cruthaigh é. Caith dhíot do sheaicéad go bhfeice mé an bhfuil tú chomh maith agus atá do ligean amach
An eascainí chéanna ort! Is tú adúirt agus ní hé Dia! Go mba túisce agat fhéin é ná againne!
Dúirt sí nach mbeadh duine acu sa gcomhaireamh ceann bliain ó inniu: go raibh siad tolgtha fré chéile. Ach dheamhan a fhios aici. 'Sí adúirt agus ní hé Dia
Bhí sé rá go ndéanfadh sé scioból mór eile le haghaidh coirce agus fataí agus chaon tsórt ó thuaidh den teach, ach 'sé adúirt agus ní hé Dia. Ní bhfuair sé saol lena dhéanamh
Nár lige Dia go n-abróinn bréag
Níorbh ait liom go n-abróinn tada ach lomchlár na fírinne
Céard atá tú a rá? Go dtabharfainnse an capall sin ar chúig phunt fhichead!
Céard atá tú a rá? Go mba é S. ba chiontaí!
Abair ar chuma ar bith, go bhfuil saibhreas ansin amuigh fhoisceacht urchar méaróige don chladach, an té a ghabhfadh ag gliomadóireacht
Abair go mba drochaonach é!
Abair más ag dul Gaillimh atá sé, gur fada go mbeidh sé ann ar an righníocht sin!
Abair más leis sprae a chur amach, go bhfuil sé thar am
M'anam go bhféadfá a rá gur beag an néal atá air sin
Abair gur cheannaigh tusa leota feola agus go dtáinig tú aniar abhaile agus gur chaith tú trí nó ceathair de laethantaí dhá slamairt, nár shomhaoiní dhuit é sin, ná sceimhil a chur ar do bholg ansin thiar le piontaí pórtair
Chreidim nach ndeachaigh, ach abraíodh muid go ndeachaigh. 'Sé an chaoi is réchúisí do chuile dhuine é
Céard adeir tú leis anois a chuaigh síos de mhaoil a mhainge go dtug sé aníos é — nach mbeadh iontas ort go ndearna sé sin; nach mór an t-ionadh srl.
Tá sé réidh agam anois. Céard adéarfá faoi sin? An gceapfá go bhfuil sé maith go leor?
Céard adéarfá le fear a tháinig isteach aréir chugam ag iarraidh ualach fataí orm nó go dteaga fataí nua — nach dalba an rud é!
Rug sé i ngreim chúl cinn ar Mh. Mh. agus thug sé Bóthar na Muice Báine amach dó. Anois céard adeir tú le Gaillimh. Is beag a cheapfadh go mbeadh an méid sin guis ann chor ar bith!
Ag stróiceadh go dtéadh sí ag damhsaí! A leithide de ghiostairín! Anois céard adeir tú le Gaillimh agus gan ann ach baile beag!
Diabhal a chois ná a chnáimh a ghabhfadh ann, dhá mbeinn leis nó go gcaithfinn mo theanga. Anois céard adeir tú le Gaillimh agus gan ann ach baile beag! Nach maith luath atá sé ag dul ó smacht
Déarfainn go bhfuil olc dhá bhualadh — ceapaim; ach tá sé an-choitianta mar seo sa modh coinníollach
Déarfainn go raibh diomdha ag teacht air an uair sin nach ndeachaigh sé féin ann freisin
Déarfainn go bhfuil an cogadh ionann is thart
Déarfainn gur dona na gnaithí atá air a bheith ag imeacht ar a shláinte go fánach mar sin, agus a fhusacht dó a dhul go Sasana, agus saothrú maith ann
Deir siad go bhfuil
Deir siad anois gur gearr go bhfairsingí an tae
Deir siad go bhfuil dlí le theacht amach go gcaithfear íoc ar an gcat chomh maith leis an madadh
Deir siad nach ligfear duine ar bith go Sasana, dhá mbeadh an bhliain seo caite
Tá ráite go bhfuil sé le theacht abhaile go gairid — tá sé ráite; deir siad; deirtear; tá le rá
Déarfaidís freisin go bhfuil leigheas sa bhflith — deir siad; deirtear
Déarfaidís go raibh sé ann
Deirimse leatsa go n-íocfaidh sé ann — rachaidh mé faoi dhuit; mise i mbannaí dhuit
Deirimse leat go gcuirfidh mise rud eicínt eile ar a aire
Deirimse leatsa go gcuirfidh mise taobhach air dhá fhada go dtí é
Deirimse leatsa go raibh smideannaí beaga aige théis an méid sin
Nach ndeirimse leatsa anois, go raibh sé i Meiriceá!
Tá sé sin go holc, deirimse leat
Thug mise faoi go binn é, deirimse leat
Deirimse go dtug sé éitheach!
Deirimse go dtug tú fhéin agus é féin éitheach
Deirimse go dtug P. Mh. Uí Fh. éitheach má chaith sé an chaint sin
Deirimse go bhfuil tú ag rá na mbréag — nach raibh mé ann beag ná mór.
Deirimse go bhfuil tú ag déanamh na mbréag — gur tú féin a thóg leat é
Bean anglánta go maith í, déarfá
Déarfá go bhfuil an oíche ag ligean fúithi
Déarfá anois dhá seadaíodh an uair seo, gur gearr go mbeadh a seaneire (dasachaí) ar fhataí
Dhá dtéiteá ag an gcéad aifreann mar adéarfá, agus a dhul ann ansin gan méir a bhaint de do shrón, diabhal mé go mbeifeá ann in ucht an lae
Bhí sé dhá fheiceáil dom mar adéarfá, go n-éireodh rud eicínt dom
Ní raibh sé sásta a bheith ina dhochtúr nó go mbeadh sé ina ard-dhochtúr, ach 'sé an chaoi a raibh sé aige faoi dheireadh, bhí sé gan Murchadh gan Mánas
+
→
céadéaga
Chuaigh S. Bh. a bhí anseo thoir sna céadéaga. Sílimse go raibh sé os cionn cláir nuair a shuigh sé aniar aríst agus a rinne sé caint eicínt. Ar an dá luath is ar tugadh deoch dó, shéalaigh sé
TUILLEADH (2) ▼
Chuaigh do sheanathair — go ndéana Dia trócaire air! — sna céadéaga. Bhí siad ar hob a leagan amach nuair a tháinig mothú ann in athuair, agus ghlaoigh sé ar do sheanmháthair agus ar t'athair. Chaith sé caint eicínt leo. 'Gheobhaidh mé bás suaimhneach anois,' adeir sé. Thit sé siar agus níor fhan deoir ann níos mó
Chuaigh sé sin, nuair a bhí sé ina pháiste bheag, sna céadéaga le convaidhlsiuns (convulsions). Ba mhinic nach raibh a fhios a imeacht nó a theacht dó. Chuir mé trí thuras air ag tobar Cholm Cille dhá dtugadh Dia biseach dó. Thug, míle buíochas leis féin. Shrian sé as théis liostachais fhada. Sílim dheamhan aird ar na turais aige ina dhiaidh sin, ainneoin go mbíonn muid ag stróiceadh leis ag iarraidh air a gcur dó (dhe)
+
Faigh ruainne pháipéar dom a bheas dubhdhearg agus cródhearg nó go ndearga mé mo phíopa
TUILLEADH (1) ▼
Chuir an gabha an t-iarann sa teallach agus ba ghairid go raibh sé dubhdhearg agus ansin cródhearg aige. Thosaigh sé dhá lascadh ar an inneoin ansin agus murar bhain sé dreas as ní lá go maidin é
+
→
dá
Deir siad go bhfuil an dá leathpharóiste sin le cur ina chéile agus paróiste nua le déanamh astu
TUILLEADH (6) ▼
Níl an dá chluais go dona agam, ach leathchluais
Tá dhá spreangaide de dhá chois air agus iad chomh scaipthe agus go bhfuil ceann acu i chaon leathbhaile den dá leathbhaile
Tá sé deacair go leor cailín ar bith a fháil ach tá a dhá dheacracht cailín ar fónamh a fháil
Tá an ceann (rothar) sin agat sciobtha go maith, ach tá sé seo a dhá éascaíocht. Cuirfidh mé geall leat
Ní dheachaigh mé dhá choisméig nó go bhfaca mé romham é — achar ar bith
Dheamhan dhá chor go raibh sé déanta aige — dhá mheandar
+
→
daba
Bhí an-tóir aige ariamh fhéin ar an daba, ach ba bheag nár chuir sé a shúil thar a chuid inniu. Bhí a dhá shúil iontaithe ina cheann. Murach gur éirigh Dia leis an cnáimh a chur aniar, ní raibh an nóiméad féin moille air go mbeadh sé tachta
TUILLEADH (4) ▼
Ar an dá luath is ar thosaigh an tsiúite, dheamhan easna dhíom nach sciobann an daba den phláta agus haway liom. Déarfainn go mba diomdhach an bheirt a bhí iontu nuair ab éigean dóibh a mbéilí a ithe tur tar
Déan réiteach leis an im. Nach bhfuil a fhios agat go bhfuil sé ar a ghainne anois. Is gearr a mhairfeas punt má chuireann tú daba mar sin ar chuile stiallóig
Ná bac le tuiscint a bheith ag muintir na háite seo a dheartháir. Ní athróidh siad go brách fhad is choinneos an government daba leo
Díogha ceart é sin agus chuile fhear ar a bhaile. Mhair siad sin ariamh ar dhabaí an tiarna sin a bhí i mbéal an dorais acu, agus tá a shliocht orthu: tá béasaí Shasana bealaithe isteach iontu, agus ní scarfaidh siad leo go luath
→
dádach
Más ag tnúthán le seandádach mar í sin atá sé, beidh sé as pósadh déarfainn. Ach diabhal mé go n-éireoidh suaróigín eicínt leis as a dheireadh ina dhiaidh sin fhéin
→
daibéad
Ní mhionaíonn sé an fód ar na fataí chor ar bith, ach a fhágáil ina dhaibéid mhóra liopastacha. Dheamhan das a thiocfas thrí thalamh go brách ann. Baol orthu muis
+
→
daidhce
Siúd í a raibh an daidhce uirthi. Dheamhan corraí dhá cois a dhéanfadh sí, théis gur iarr an mháthair uirthi a dhul amach agus na beithígh a bhleán. Agus chuala mé gurb éard a chuir uirthi é an áit nach ligfidís ag céilí i nD. Ch. í an oíche roimhe sin. Í a ligean chuig céilí go D. Ch. deich míle bealaigh, má tá sé taobh leis
TUILLEADH (6) ▼
Má théann tú di ar an mbealach sin ní chuirfidh tú uirthi ach daidhce, agus beidh muid gan Murchadh gan Mánas ansin. Abair mar seo léithe gur tháinig muid fiche míle bealaigh chuig sochraide agus go bhfuil fiche míle eile le dhul ar ais againn agus go bhfuil bicycle briste orainn. Tosaigh ag dilleoireacht. Maistín maith í. Tá na seacht n-aithne agamsa uirthi, agus sin é an fáth go mb'fhearr dhuitse a dhul chun cainte léithe. Ní móide go n-eiteodh sí thusa faoi dheoch, ach má chaitheann sí ina ceann é, ní thabharfadh sí deoir do Dhia shúlach
Daidhce a bhí uirthi anocht faoi gur fhága C. ansin aréir í … Cé nár chuala tú é sin. I nDomhnach rinne sé malrait mná aréir … í seo thiar. Spéir na gréine Sh. Ch. Tá faitíos orm muise gurb olc an mhalrait aige í: a dhul ó ghiolla na sliogán go dtí giolla na mbairneach mar adeir fear Ch. Ach mo choinsias, is deacair í seo istigh a bhearradh anocht
Tá daidhce eicínt ar an sáirsint agus é a bheith chomh luaineach ar a chois anocht. Níor chónaigh sé ar feadh na hoíche ach ag dul ó chloigeann an R. go dtí ceann an bhóthair. B'fhéidir gur san airdeall ar M. atá sé. Más ea, béarfaidh sé air go siúráilte. Tuilleadh ghéar den chlampar aige — nach bhfaireann é agus aire a thabhairt dhá ghnaithe, agus fios aige nach bhfuil an ceann eile ach ag iarraidh breith thall air go dtuga sé chun cúirte é. Diabhal blas eile
Beidh daidhce air nó go bhfaighe sé daite é; agus gheobhaidh as a dheireadh. B'fhearr dhuit ag gabháil de chlocha ar do cheirteacha ná a bheith i gcleithiúnas a dhul ag baint aon cheart dó. Is fada atá sé ag rith leis, ach nuair a gheobhas sé é, gheobhaidh sé in éineacht é, agus is fada dhá thuaradh dó féin é
Ní raibh an ceann céanna ariamh gan an daidhce agus an stodam a bheith air. Is fadó cheana nach raibh sé ar siúl (ag troid). Sin é an suaimhneas is faide a chonaic mé é a dhéanamh ariamh. Ach b'fhurasta a aithinte dom an oíche cheana agus an chaint a bhí air, go mba ghearr uaidh (go dtosaíodh sé ag troid)
Ní thiocfadh sé chuig an darna bainis le daidhce nár hiarradh ag an gcéad bhainis é. Diabhal blas den cheart nach raibh aige. Fear gan fuil a thiocfadh go dtí iad théis droichead a dhéanamh dhínn cheana (a dhul tharainn agus daoine eile a iarraidh). Bhí a shliocht orthu. M'anam nár thaobhaigh cuid againn iad ná cuid de thaobhachtáil
+
Ní daidhciúil go dtí é. Chonaic mé na gearrbhodaigh anseo thíos oíche. Bhí siad ag caitheamh cloch neart. Chaith seisean í chomh maith le duine. Bhí timpeall is troigh ag C. ar chuile dhuine eile dhá raibh ann. Chaith seisean trí nó ceathair de chuarta aríst, ach, má chaith féin, dar diagaí chinn air marc C. a chrinnt. D'fháisc sé air a sheaicéad a mhic ó agus seo leis suas an bóithrín le teann daidhce faoi gur bhuail C. é
TUILLEADH (2) ▼
Measaim go bhfuil an capall sin aige sách daidhciúil. Bhí siad thíos ansin an lá faoi dheireadh agus chaith siad uair an chloig léithe, ach dheamhan isteach ná amach a bhí aici, ach ina staic i lár an gheata. Seacht gcatha na Féinne ní bhainfeadh feanc aisti gur thogair sí fhéin corraí. Is diabhlaí contráilte thar a chéile a bhíos cuid de na capaill
Ná cuir araoid ar bith anois air go mbeidh an coca déanta aige. Bíodh a fhios agat gur liomsa an coca. Is daidhciúla é sin ná an diabhal. Dá gcaitheadh sé ina cheann é, d'fhágfadh sé an coca agus a bhfuil ann ansin. 'Sé atá deas air
Sin é a chuid daidhciúlachta. Bíonn sé sin mar a bheadh múille scaití. Do dhúshlán drannadh leis an uair sin. Má dhrannann, mo leabhar dhuit go mbeidh rud ar a shon agat
+
→
daigéad
Cár éirigh an daigéad de bhallach sin leat. Dar príosta tá béilí maith éisc uirthi ar chuma ar bith. Is iontas go raibh freagairt ar bith sa bpoll inniu agus chomh geal agus atá an lá. Níorbh fhiú liomsa mo shlat a thabhairt síos beag ná mór
TUILLEADH (2) ▼
Leag sí anuas daigéad de cháca ina láthair, agus go deimhin agus go dearfa duit a Mhic Uí Fh., dá n-iteá ceathrú dhe, bheifeá sách go ceann trí lá. Ó dheamhan an oiread is a bhuailfeá ar shúil dreoilín a d'fhan d'fhuílleach uaidh. Agus déarfaidh an craosánach sin ina dhiaidh sin nach bhfuil sé ag caitheamh tada
Tá sé ag baint daigéid mhóra de Dates na laethanta seo. Diabhal mé go riarfadh chuile cheann acu muirín ar fad ar an dinnéar
+
→
daigh
Bhuail daigh mé isteach i m'imleacán agus shíl mé go raibh mé caillte. Céard a bheadh orm ach an tsnaidhm eile sin. Bhain sí trí lá asam. Chuirfeá amach thrí chró snáthaide mé nuair a lig sí dhom
TUILLEADH (8) ▼
Tháinig daigh eicínt isteach faoi bhun m'easnacha anseo anuraidh agus mé ag feamnú, agus sheadaigh sí mé go dtí sé seachtainí ó shin. Nuair ab fhada liom go raibh sí ag imeacht, shoir liom go dtí an dochtúr, agus thug sé buidéal dom. Ó chaith mé an buidéal, níor airigh mé ó shin di
Ní fhaca tú aon fhear ariamh ab fhearr a bhíodh ná é go mbuaileadh an daigh é, ach ó bhuailfeadh, mhaithfeá do Dhia gan a bheith ag éisteacht leis go n-imíodh sí aríst. Ach ba bheag réidh an achair a thug sí dhó chor ar bith san aimsir dheiridh. Chothaíodh sí i gcónaí é
Tá mé go dona le daigh faoin bhfiacail
Tabhair daigh bhoilg uirthi! Chaith sí cupla uair an chloig orm, agus shíl mé go dtiocfadh snaidhm ar mo phutógaí léithe
Chaith mé an lá inné agus snaidhm reatha ar mo phutógaí ag dó bhoilg. Fhóbair nár chniog sí mé. Is minic a bhí sí orm cheana; ach ní raibh sí chomh gártha siúd ariamh orm. Sílim go mbogfaidh mé soir ag an dochtúr an chéad lá eile, ach is beag a mhaith sin. Gheobhaidh mé an buidéal buí! Sin é an méid!
Ara tá an oiread banráin aici anocht agus nach bhféadfadh duine fanacht ina gaire chor ar bith. Tá an daigh ghoile sin léithe aríst; agus deir sí féin go bhfuil coiliceam agus altraid chroí agus chuile anó uirthi ina aice sin
Daigh ghoile a theacht air siúd go deimhin! Tá coimpléasc aige siúd a leáfadh an chloch ghlas dhá dtugtaí dhó ina bhrúitín í. Is air, mo léan, nach mbeadh an mhairg. Chonaic mise ag ithe fataí fuar beithíoch cheana é
Deir siad go bhfuil an píopa go maith ag na daitheachaí. Bodhraíonn sé an phian
+
→
dáil
Bhí sé ag teannadh i ndáil liom ariamh ariamh nó go raibh sé le m'ais (Achréidh, iarthar na Gaillimhe)
TUILLEADH (3) ▼
Dhíol sé a chuid talúna anseo agus chuaigh sé suas i ndáil le Baile Átha Cliath. Deir siad go bhfuil feilm mhór aige ansiúd
Bhí mise san áit a bhfuil sí pósta: thoir i ndáil le tórainn Ros Comáin. Má tá fhéin, tá sí ina suí go te ann
Tá a chuid portaigh i ndáil leis an easca. Go deimhin is drochphortaigh iad. Ní tada eile iad