Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

iompar (50+)

 
fág
Sin ní fhágfainn le mo ló murach go raibh lón ar iompar agam. Sliabh gortach a tháinig orm. Ní hé a athrú a bhí ann. B'fhurasta a aithinte dhom é
 
cab
'Sé ar líon sé é (an cliabh) cab ar chab leis an bhfiacail. Níor chuir sé maoil ar bith air. Baol ar an leadaí siúd aon anró a chur air fhéin ag iompar chléibh.
 
Dheamhan deichniúr fear in ann an charcair siúd a thabhairt abhaile. Caithfear í a scoilteadh san áit a bhfuil sí agus í iompar ina cuideannaí.
 
Dheamhan cos aon charraera a bhíodh sa mbaile an tráth sin go mbíodh an oíche caite thar droim go minic. D'fhanaidís ag ól agus ag ragairne faoi bhealach dhá n-éiríodh leob aon phínn airgid a bheith ar iompar acub.
 
ceal 1
Is beag an baol a bheadh ormsa na gnaithí sin a chur ar an méir is faide, murach cheal gan aon deis iompair agam le dhul chomh fada le S. Sh. Ph., agus is mór liom a dhul dhá shiúl.
 
Ba é a chlochneart é an máilín a iompar. Tharraingeodh sé ba bodhra as coillte leis an gcneáíl a bhí air faoi.
 
Deir siad gur iompar sé folach arbhar a bhí corradh ar fhiche cloch mheáchain abhaile ón S. thrí chíocraí agus thrí bhograchaí, gur leag sé istigh sa gclúid aige fhéin i bhF. é. Bhí féith ó na Fianna ann ceart go leor, ach má bhí fhéin, ní maith go gcreidim go ndearna sé gníomh mar sin.
 
D'iompair sé siar mé agus thug sé cead dom bóthar agus bonnaíochaí a bhualadh aniar ar ais. Marcaíocht go Gaillimh agus cead siúl abhaile.
 
baile
Níl sé ar iompar agam: d'fhága mé in mo dhiaidh ag baile é.
+
beart
Ag déanamh sealaíochta ar a chéile ag iompar an bhirt a bhí siad.
TUILLEADH (8) ▼
Ní thabharfadh sé le rá go gclisfeadh sé faoin mbeart féir, ainneoin go raibh a sceadamán amuigh aige dhá iompar.
Iompair do bheart fhéin; déan do ghnaithe fhéin; cuir dhíot, nó freastail do do chúram fhéin; ná bí ag fás suas ar aon duine eile; déan do bhealach
Is maith an rud do chuile dhuine a bheart fhéin a iompar — is maith an rud do chuile chapall a carr fhéin a tharraingt; is maith an rud do chuile dhuine freastal dá ghnaithe féin.
Mura mbí tú in ann do bheart fhéin a iompar, beidh tú ar deireadh.
Duine ar bith nach bhfuil ag iompar a bheart fhéin ann, ar an saol seo, sa ngearradh dhíobh a bheas sé.
Siúd í an tír (.i. Meiriceá) a gcaithfidh chuile dhuine a bheart fhéin a iompar. Mura mbí rud agat ansiúd, beidh tú dhá uireasa.
Tá a cheart le déanamh ag chuile dhuine anois a bheart fhéin a iompar, agus gan a dhul ag cuidiú le duine ar bith eile.
Chonaic mise an saol a raibh soilíos sna daoine agus nár mhiste le comharsa lá nó dhá lá a thabhairt isteach do dhuine aonraic nuair a bheadh an chruóg ann. Ach an té nach bhfuil in ann a bheart fhéin a iompar anois, beidh sé ar deireadh.
 
coiric
Is minic a bhí braon sa gcoiricín againn fhéin agus b'éigean dúinn é a iompar. I nDomhnach is dathúil an scéal é má fhéadann duine tosaí ag briseadh agus ag réabadh chuile uair a n-ólfaidh sé cupla pionta pórtair!
 
crinn
Dar brí an leabhair, thug sé cnámh le crinneadh dhom é a iompar chor ar bith as a dheireadh, théis go sílfeá gur suarach an maingín é. Seacht scíth ab éigean dom a ligean leis ó bhéal an bhóthair go dtí seo. Is trom cearc i bhfad, adeir siad.
 
cuntas
"Nuair a osclós Dia leabhar an chuntais, agus scáthán an chirt atá dhá hiompar" (Raiftearaí)
 
Is mór a chruthaigh sé agus a leithide sin de bhleánach poitín a iompar chor ar bith.
 
Má thiteann an bhornóig sin ar meisce orainn, ar gceann fine ní bheidh in ann é a iompar abhaile.
 
Fuair tú amach an té atá in ann cliabh a iompar. Sách rite a ghabhfadh sé leis boscaeidín a iompar, ní áirím cliabh. Ar ndóigh, níl lúd ná láthar sa luisneachán siúd.
 
breá
Tá sé breá láidir lena iompar.
+
buail
"An darna lá fichead d'fhómhar, sea a chuir mé mo Chríonach chun seoil; Níor iompair sí leath a cuid éadaí, agus bhuaileamar Árainn ó ló" (sliocht as An Chríonach, amhrán de chuid Chonamara)
TUILLEADH (2) ▼
Teacht isteach ag C. Th. a bhuail an sliabh gortach mé, agus níor fhan éirí i mo sheasamh ionam ar an toirt boise. Murach gur éirigh Dia liom lón a bheith ar iompar agam, bhí mo chnaipe déanta.
Bhuail donacht eicínt í i dteach an phobail inniu agus b'éigean í a iompar amach.
+
buille
Nuair a fuair sé caite ar meisce é, ba ghearr an mhoill air an buille feill a thabhairt dó agus a raibh ar iompar aige a bhaint di.
TUILLEADH (1) ▼
Tá an mála sin buille trom dhuitse lena iompar.
 
buta
Fuair sé a sháith go binn le déanamh agus an buta a iompar go teach.
 
aire
Is maith an dícheall dó a bhfuil de bhalcaisí air a iompar, tá sé chomh haireach sin air fhéin.
+
aire
Má bhíonn aon phínneachaí airgid ar iompar agat, tabhair aire mhaith dhóibh mar tá cneámhairí ansiúd a ghoidfeadh an chrois den asal.
TUILLEADH (1) ▼
Ní chuirfinn amach taobh leis an méid sin é (.i. thabharfainn tuilleadh airgid dó) ach nach bhfuil a fhios aige le aon aire a thabhairt d'aon phínn dhá mbeidh ar iompar aige.
+
airigh
Is beag a aireos an bus (an capall, an rothar srl.) muid a iompar, ní hé sin is fadó nuair a chaithfeá é a thabhairt do na bonnaíocha i ndeireadh oíche (ag dul ar aistir)
TUILLEADH (1) ▼
Ní mórán a d'aireodh do dhroim an máilín sin a iompar go dtí an carr dom.
 
anó
Rinne sé anó air fhéin ag iompar ualaí — bhain sé stangadh as fhéin nó ghortaigh sé é fhéin.
 
Níl sé in ann leathchéad meáchain a ardú den talamh, ní áirím é a iompar.
 
Ná taobhaíodh sí mise níos mó mura n-athraí sí béasa agus í fhéin a iompar go caoithiúil
 
Chuaigh sé amach an lá sin ag fiach agus ag fionnscaradh: "a sheabhac ar a bhois, a ghadhar lena chois, agus a chapall breá donn dhá iompar"
+
Is beag atá sé in ann a iompar — is beag meáchain a dhíol
TUILLEADH (9) ▼
Níl sé in ann punt meáchain a iompar, ní áirím cliabh
Tá sé iompartha agam (úm, iompraí)
Chuaigh sé rite liom é a iompar — chuaigh sé crua liom (ba ar a chruachúis dom, ba ar ín ar éigean srl.) é a iompar
Shílfeá gur bró mhuilinn a bhí sé a iompar leis an saothar a bhí ann (air) — ní raibh puth dhá anáil aige leis an ualach
Níl sé in ann a chuid éadaí a iompar, ní áirím tada eile — tá sé chomh cloíte agus gur ar éigean atá sé in ann siúl
Fhóbair gur chuir sé a lúth amach ag iompar cléibh — is beag nár chuir sé ball dá chuid putóg amach le teann stangtha ag iompar cléibh
Tiocfaidh iompar na gcléibh romhat leis an aimsir — tiocfaidh tinneas nó buailfear suas thú amach anseo de bharr a bheith ag iompar cléibh
Is breá an clár droma atá aici le cliabh a iompar; is leathan an droim atá aici le cliabh a iompar; nach ar a droim atá áit an chléibh!
D'iompair mé mo chion féin de na hualaí, agus is ag mo dhroim atá a fhios sin, ní ag ceasacht ar Dhia é — d'iompair mé an oiread de na hualaí (cléibh, máilíní srl.) agus a d'iompair mo leithide ar bith, agus tá a shliocht ar mo dhroim anois