→
imní
luath (50+)
+
→
fearacht
Ní dhéanfaidh sé fearacht an dearthár ar chaoi ar bith: crapadh leis abhaile chomh luath agus a íocfar a chuid airgid leis
TUILLEADH (1) ▼
Deir siad go bhfuil sé leis an leoraí a dhíol aríst. A fhearacht siúd, ba bheag an ghnaithe a bhí aige dhó luath ná mall
→
feiste
Ní ansin a théim ag an aifreann dubh ná dath. Rug sé orm maidin Domhnaigh amháin ag teacht deireanach agus thug sé aghaidh mar a thabharfá ar mhadadh orm. Tabhair glafairt air a dhuine chóir! 'Dheamhan mé,' arsa mise liom péin, 'má scagaim mé fhéin uait an babhta seo nach go luath a fheicfeas tú aríst mé!' Agus ní fhaca. Ní raibh mé ina fheiste ná ina fhínne ó shin. Téim suas go dtí an fear nach mbíonn doicheall aige roimh aon duine
+
→
fios
Ní bhfuair mise fios rúin ná soiscéil ar an troid luath ná mall. Tusa an chéad duine a chaintigh liom uirthi
TUILLEADH (1) ▼
Seol leat. Roinn amach orthu é. Beidh mise luath go leor. Níl a fhios cé is fhearr a thús ná a dheireadh
→
focal
Níl aon phíopa ag gabháil leis an siopa, ach chuir mé ceann i bhfocal duit ar an dá luath is a bhfaighidh sé iad. Ar ndóigh is fada é sin. Tá aon mhí amháin orthu ar chaoi ar bith!
→
foilsigh
Nár lige Dia go bhfearfadh sé a chionta air. Tá an rud thart anois, agus níl muid ag guí an oilc dó, théis a ndearna sé orainn. Ach foilseeoidh Dia an chréatúlacht luath nó mall
→
frídeoir
Ní dhéanann an frídeoirín eile siúd ann ach siobáil bheag timpeall an tí: rud a thabhairt do chearca agus dolaontaí, agus an luaith a chur amach. Ar ndóigh ní in ann a dhul i ngarraí atá sé! Is fada uaidh é
Thosaigh an capall ag foléimneach agus ag fiodrince ar fud an gharraí chomh luath agus a chuir mé isteach an bhearna í. Dheamhan a leithide de mhacnas! Shílfeá nach bhfaca sí an áit amuigh cheana le mí. Neart dhíomhaointis!
→
fáinne
Ar an dá luath is a raibh an fáinne bán le n-aithneachtáil chor ar bith, d'imigh muid. Níor tháinig sé ina lá orainn nó go raibh muid i nGleann Bh.
→
fána
Chomh luath agus a bhí an ceann le fána caite againn, thuirling muid agus shiúil muid scaitheamh
→
fánach
Siúd áit nach bhfuil ag duine ar bith a dhul nó go gcinne air. Shílfeá gur cac agus salachar duine acu faoi rá is go ngabhfaidh sé ag iarraidh na cupla scillingín dole sin orthu … Iontóidh cléireach anall chugat go fánach, agus an tsíoraíocht caite agat ag fanacht. 'Ar ndóigh ní ag iarraidh dole atá fear luath láidir mar thusa,' adéarfas sé de ghlanBhéarla … Go bhfóire Dia ort fhéin agus ar do "bhail ó Dhia"! Níl aon bhail ó Dhia ansiúd
+
→
caidhfte
Tarraingeoidh sí an carr folamh maith go leor, ach chomh luath agus chuirfeas tú ualach ar bith uirthi, seasfaidh sí suas ansin ina caidhfte agus Goll Mac Móirne ní bhainfeadh feanc aisti, go dtograí sí fhéin é (capall).
TUILLEADH (1) ▼
Ar an dá luath agus ar fhuagair mé air, sheas sé suas ina chaidhfte agus níor fhan smid aige. Bhí sé ag gabháil na huaire móire air, déarfainn, ach i nDomhnach, ba bheag sin agamsa.
+
Tá gairfean air. An bhfeiceann tú an camán luatha atá sa ngríosaigh?
TUILLEADH (12) ▼
Ní fhaca mé ariamh an camán luatha sin sa tine nach drochuair a bheadh air. Tá dalladh dhe ann anocht muis.
'D'fhága an chearc cleite ina diaidh agus tá an camán luatha sin sa tine.' Sin é adeireadh S., go ndéana Dia grásta air, i gcónaí nuair a bhíodh drochuair air.
Cothú na huaire móire an camán luatha sin a fheiceáil sa tine muis. Má thagann mórán eile mar an aimsir seo go bhfóire Dia ar an saol. Ní bheidh duine ná beithíoch ann.
Tá na riascannaí gorma sin sa tine anocht. Le neart uaire bhriste a bhíonns an camán luatha sin inti i gcónaí.
Níor facthas a leithide d'aimsir ó rugadh an chéad fhear. Agus mura bhfuil ag Dia, ní tús ná deireadh dhi. Tá an camán luatha chomh gártha sa tine anocht agus a bhí sé oíche ar bith le seachtain.
Is olc an chosúlacht an camán luatha sin muis. Tuilleadh den uair mhóir. Ach grásta Dé, ní éireoidh sé as an ngairfean chor ar bith.
Is furasta a aithinte ar an tine anocht gur tuilleadh doininne atá air. Bhí an camán luatha thríd an lasair.
'Íosfaidh an camán luatha orainn iad,' adeireadh muid fadó agus muid ag cur síos bruithneogaí. Chlúdaíodh muid le luatha iad, mar dhóigh dhe nach bhfeicfí iad.
Mura gclúdaí tú an bhruithneog sin, íosfaidh an camán luatha ort í.
Tabhair aire do na bairnigh sin nó íosfaidh an camán luatha ort iad. Itheann sé bairnigh ar ghasúir bheaga.
Clúdóidh mé iad agus ní thabharfaidh mé cead don chamán luatha iad a ithe orm.
Nach beag an chiall a bhíodh againn nuair a shíleadh muid go n-íosfadh an camán luatha na fataí a bhíodh muid a róstadh sa tine.
→
cinceach
Tá an breathas ar an gcinceach sin le scaradh. Déanann sí sprus fré chéile ar an dá luath agus a mbeireann duine uirthi.
→
cleite
Tuilleadh ghéar den mhí-ádh aige! Is beag a hiarradh air a chleite a chur ann, luath ná mall, murach é a bheith cunórach é fhéin.
→
colg
Ar an dá luath is a chonaic an madadh é, chuir sé colg air fhéin agus thug sé abhóg lena fhostú. Ach níor leisean (cat) ab fhaillí é, chuaigh sé de léim ghlanoscartha sa gcrann, agus anuas as sin ní thiocfadh sé dhá gcaiteá leis go maidin.
→
cora
Ní cora atá ann ach leithscéal — cloch anseo agus cloch ansiúd. Dheamhan an mó ná dá mbeadh duine luath láidir ann, agus é sách scolbánta, go mb'fhéidir go dtiocfadh sé thairti tirim.
Tá sé luath agat imeacht cosnochtaithe agus nach dtáinig Máirtín na nGág chor ar bith fós.
Thosaigh sí ag réabadh, agus ag gabháil le buile, ar an dá luath is a raibh sí faoin gcarr, agus níor fhága sí mion mullóg den ghléas nár bhris sí ina chíréabachaí.
+
→
bannaí 1
Is mór an chontúirt d'aon duine a dhul i mbannaí air siúd, mar cá bhfios nach éard a dhéanfadh sé glanadh leis ar an dá luath agus a bhfaigheadh sé an t-airgead.
TUILLEADH (1) ▼
'Sé an rud is luath (luar) liom beo, duine a iarraidh orm a dhul i mbannaí air faoi airgead. Ní bheadh a fhios agat nach thú fhéin a chaithfeadh díol (íoc) a dhéanamh i ndeireadh na cúise.
+
→
bealach
Ar an dá luath is a dtabharfar cead an bhealaigh dhuit ón scoil inniu, teara abhaile ar an bpointe boise go dté tú ag gortghlanadh fataí ansin thiar. Ar chraiceann do chluas, ná déan aon fhánaíocht ar an mbealach.
TUILLEADH (3) ▼
Sin é suas an bealach agat, agus nár fhille tú go luath, gan dochar gan díobháil dúinne!
'Sé an rud is luath (luar) liom beo, duine a bheith i mbéal an bhealaigh romham ag súil le tuairisc.
Is beag an baol atá air sin nach mbeadh in ann an bealach a dhéanamh. Nach bhfuil sé chomh luath láidir leat fhéin fós.
→
críoch
Is olc an chríoch a bheas air sin fós, tús na breithe ag Mac Dé. Dheamhan duine dhá ndéanfaidh an éagóir nach bhfoilseoidh Dia é fhéin air, luath nó mall — is olc an deireadh a bheas aige sin fós (gheobha sé anbhás, bás le drochthinneas, déanfaidh sé dubhní air fhéin, tabharfaidh sé droch-chor dó fhéin, beidh an anachain ar a thí, go ngiorraí sí leis srl.), ach níl muide ag dul i mbarr a bhreithiúnas ar Dhia. Nár lige Dia go rachadh! An té a ghníos éagóir, titeann díoltas Dé air más fad gearr go dtí é.
→
cuach
Oibríodh sé leis anois ar a rogha caoi. Tá mo theanga caite agam ag cur chomhairle air, agus ag iarraidh air fanacht as sin, agus is aon chás amháin dom é. Ar an dá luath agus a gcasfaidh duine acub leis aríst, cuachfaidh sin suas é agus meallfaidh siad isteach é.
As na cuaifeachaí a thagas an múr. Chomh luath is a bhíonns an ráig sin caite, déanann sé aitealla go neartaí an gála aríst.
Ar an dá luath agus ar samhlaíodh an pósadh, dúirt sé liom fhéin de chogar nach mba áit buaile ná seanbhaile d'aon duine an áit seo. Ní luar leis an sioc, ná cúrsaí pósta a tharraingt anuas chuige beag ná mór.
+
→
beo 1
Ar an dá luath agus ar dhúirt mé fhéin an méid sin, d'éirigh sí aniar beo bíogúil sa leaba chugam, agus chuir sí na súile thríom.
TUILLEADH (2) ▼
Chomh luath agus a tháinig siad isteach ó shnámh, tháinig siad aníos i mbun na duirlinge agus thosaigh dhá n-únfairt fhéin sa ngaineamh beo. Dheamhan snáth a bhí orthub ach an oiread leis an oíche a (ar) rugadh iad.
Ar an dá luath agus ar bhain an bheirt amach chun achrainn, bánaíodh an teach. Ginealach an bhéil beo fhéin níor fhan istigh, cé is moite den chúpla acub fhéin.