Nualitriú
Bunlitriú
Luan
—fc. dia
Luan in iontrálacha eile (50+)
→
fág ag
Fágfaidh mé an Luan ag an gcladach. Is beag eile a bheas déanta agam ach a mbeidh mé réidh leis an trá — ag obair sa gcladach a bheas mé Dé Luain
→
fág
D'imigh sé uaim Dé Luain agus d'fhága sé ag obair ar anchaoi mé. Is beag é foghail duine aonraic le coirce atá ag titim dhá cheann
→
cíosaigh
Tá a chuid asal ligthe amach faoi scoir aige agus gan breathnú ina ndiaidh ó Luan go Satharn, ach dar mo choinsias, má théann siad i mbradaíl ar mo chuidse, cíosóidh sé liom a ndéanfaidh siad de mhillteanas, feicfidh sé fhéin air.
+
→
bealach
"Murach an taoille sa mbealach, dhéanfainn eolas an bhaile a mbíonn tú; Rachainn do d'fhéachaint chaon Satharn, a stóirín, agus ar maidin Dé Luain" (as Neilí)
TUILLEADH (1) ▼
Gheall sí a bheith anoir leis an Luan dar gcionn, ach mo chreach mhaidne thú, ní fhaca mé amharc uirthi i mbealach ná i ndearmad ó shin.
Bhí biseach aige Dé Domhnaigh agus d'éirigh sé. Ach bhí sé buailte síos Dé Luain aríst.
→
buille
Tá sé fánach ag créatúr bocht, nach bhfuil ag gabháil ar a bhéal ó mhaidin go faoithin, ná ó Luan go Satharn, ach arán agus uisce, aon bhuille sa mbéim a theacht ann. Ba scéal in aghaidh nádúir é dhá dteagadh.
→
bunús
Cá bhfaigheadh sé bunús a bheith aige, fear nach ndéanann buille maitheasa ó Luan go Satharn
→
ainm
Bhí sé in ainm is a bheith ag sleádóireacht Dia Luain, ach níl an oiread móna i ndiaidh a láimhe agus a bhruithfeadh pota fataí dhuit.
→
antlás
Murach a chuid antláis, ní bheadh sé ar an táirm chéanna ó mhaidin go faoithin agus ó Luan go Satharn — murach é bheith fíorshantach, ní bheadh sé ag obair síoraí.
→
failic
Is diabhlaí an fhailic a rinne sibh ar an móin le cupla lá. Dheamhan dhá chaorán ann anois, théis gur Dé Luain a bhí mé i gcoinne aistir. Is suarach an t-ionadh nach ndíolann sibh aon fhód agus a bhfuil sibh a dhó
→
foighid
Tá foighid aici agus a bheith in ann éisteacht leis an ruibhseach de sheanbhean siúd ag ithe agus ag gearradh uirthi ó mhaidin go faoithin agus ó Luan go Satharn
An giocachín bocht, is gearr an bás uaidh. Tá sé dhá chailleadh fhéin ag obair agus ag luain drochlaethanta. Nach in forchruit ar fad air
→
deatach
Ní hé boladh na deataí a bhí air maidin Dé Luain … bhuel ní móide gurb é. B'fhéidir gur boladh airgead luachra nó boladh eicínt eile mar sin a bhí air
+
→
deilbh 1
"Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin, níor dearnadh ariamh gan osna nó éagaoin" (pisreog faoi gheis oibre atá ar laethantaí áiride den tseachtain)
TUILLEADH (2) ▼
Ní dheilbheoidh muid é Dé Céadaoin. Tá geis ar an gCéadaoin a dheirfiúr mo chroí. "Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin, ní raibh ariamh gan osna nó éagaoin"
Diabhal a ndéanfaidís aon deilbh Dé Céadaoin fadó, dhá bhfaighidís Éire bronnta orthu. Bhídís ag ceapadh dhá ndéanadh, nach mbeadh aon lá den ádh orthu. Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin adeiridís
→
deisiúil
Dhá mbeadh chuile dhuine chomh deisiúil le chéile, ní bheadh fear mór ná fear beag ann, agus bheadh an saol ar deil. Ach níl sé mar sin, ná ní bheidh sé mar sin go lá an Luain
+
→
dia 2
Nuair a thugas sí cuairt anseo, fanann sí ó Luan go Luan i gcónaí. Ar thug tú faoi deara é?
TUILLEADH (30) ▼
Titfidh Lá Nollag ar an Luan i mbliana agus Déardaoin Dearg a bheas i lá na leanbh
Bainfidh tú go Luan as (tobac)
Thug sé an Luan dom leis an bhféar ─ ag obair a chúnamh dhom
Tháinig an Luan ach níor tháinig Seán, ná an Luan a bhí chugat, ná an Luan ina dhiaidh sin aríst, ná aon Luan ó shin. Ach níorbh é ba mheasa ach mise fhéin a ghéill dó
Ó chaith sé an Luan, bheadh meas maith agam air. Shíl mé go raibh sé ag saothrú báis chuile mhionóid an lá sin
An bhfeiceann tú í sin thuas nach ligfeadh aon luaith amach Dé Luain. Deir sí nach bhfuil sé sonaí. Sin í an chailleach a bhfuil na pisreogaí aici
Ní dhéanann sé aon bhuille ó Luan go Satharn ─ ar feadh na seachtaine
Níl aon cheo ag cur imní air ó Luan go Satharn ach ag guairdeall ar na coirnéil sin
Dheamhan smeach a ghníos sé ó Luan go Satharn ach mar a fheiceas tú é
Níl ag dul síos leis ó Luan go Satharn ach an cheird sin
Obair! Dheamhan buille a ghníos T. ó mhaidin go faoithin ná ó Luan go Satharn, ach istigh sa gclúid ag léamh nuaíochtaí
Níor choinnigh sé ach ó Luan go Satharn é go dtug sé bóthar dhó aríst (seachtain)
Tá tú réidh leis anois go Luan an Bhrátha ─ Lá Philipe an Chleite; lá an Luain
Dheamhan a chos sin a fhillfeas go Luan an Bhrátha. Tá baol air. Ó dhealaigh sé uathu aon uair amháin, ní thaobhóidh sé aríst iad
Dheamhan amharc a gheobhas tú ar do shluasaid aríst go Luan an Bhrátha. Ná bac le rud ar bith a bhfaighidh siad sin greim air. Caith sneachta ar a lorg
Go Luan an Bhrátha aríst, ní chuirfidh mise mo chois ná mo chnáimh isteach ina dteach. Tá mo chomhairleachan faighte agam anois
Tá mise réidh leis an ngrifisc sin aríst go lá an Luain, agus a údar agam faraor
Má fhaigheann na tincéaraí sin ligean ar t'asal, go lá an Luain aríst, ní bhfaighidh tú aon dé air. Do chumhachta cinn ní aithneoidh é
Lomadh Luain agus deilbh Chéadaoin agus marú salach Sathairn ─ tá geis ar na ceann oibreachaí sin na laethantaí sin
"Lomadh Luain agus deilbh Chéadaoin: ní raibh ariamh gan osna nó éagaoin"
Mo lomadh Luain ort!
Lomadh Luain ort le cleas a dhéanamh!
Lomadh Luain air le am a theacht, i lár a (ár) gcruóige!
Mo lomadh Luain agus mo sheacht ndóláis, nár fhan mé mar a bhí mé agus gan an tabhairt seo a chur orm féin, scáth a bhfuil ar a shon agam
Lomadh Luain agus marbhfháisc ar an asal sin, mura bhfuil lasctha aríst dó. Caithfear a dhul ar a thóir anois muis, faitíos na fálach thuas
Lomadh Luain ar an bpiodarlán sin nach dteagann isteach agus gan é fhéin a chailleadh ag déanamh spraoi amach ansin. Meas tú an bhfuil spíonán ag gabháil linn nach bhfuil bainte aige aríst!
Luan soir agus Máirt siar, agus tá an Déardaoin sonaí soir nó siar ─ duine a bheadh dhá pósadh, ní ceart di a dhul soir ach Dé Luain srl.
Pósadh inné iad. Huga leat anois! Leanann siad na seanghnásannaí i gcónaí. Luan soir, adeiridís
Luan (/ʟūn/ Conamara, /ʟūən/ Achréidh) Cásca (an lá tar éis Domhnach Cásca)
Luan Cincíse (an lá tar éis Domhnach Cincíse; bíonn breacshaoire ar an dá Luan sin nó bhíodh go dtí gairid ó shin)