síos (50+)
An dtarraingeoidh tú amach ina gceannfhearann iad anseo? Bheadh sé chomh maith na hiomrachaí a ligean síos ina ladhrógaí go dtí claise an tsrutha. Déanfaidh muid crúbáin ann
+
→
faitíos
Tá faitíos éirí orm mar b'fhéidir gur mé a bhualadh síos aríst a dhéanfaí
TUILLEADH (3) ▼
Beidh tú amuigh nó go gcuirtear faitíos ort! Nach bhfuil a fhios agat go bhfuil an bóithrín sin síos síúil, fuagraí muid dea-chomharsanacht orthu, agus síocháin barainneach inniu Dé Máirt!
Tá sé ina fhaitíos síos an baile inniu, nach dtiocfaidh aon ghráinne plúir níos mó
Má thugann tú an tabhairt ort fhéin, agus an snáth feamainne a éirí leat, scoilt go maith í faitíos na heirimisce. Tá fir istigh ar an mbaile seo agus ghabhfaidís síos in do dhiaidh ann, agus dheamhan a dhath carghais a bheadh orthu a tógáil ort. Shéanfaidís go raibh sí scoilte chor ar bith
→
faoisc
Séard atá agat a dhéanamh an t-iasc sin a chaitheamh síos i gcúr na bhfataí agus bainfidh sin an goirteamas uileag as. Níl ag an iasc sin ach faoisceadh beag. Ólfaidh sibh an abhainn má bhruitheann sibh ar a aghaidh féin é
+
Caith síos iad. Ní dochar ar bith neart fataí a chur síos. Is fhearr ina earasbarr ná ina easpa iad — bruitear neart fataí le haghaidh an bhéilí, mar is fhearr cuid a bheith le cois ná gan ár ndóthain a bheith againn
TUILLEADH (1) ▼
An gcuimhníonn tú ar an Lá Nollag a raibh muid ag ól thoir tigh Ph. Sh.? Tháinig M. P. Th. isteach agus d'ól sé buidéal pórtair. Chuaigh an láimh síos sa mbrollach, agus go deimhin tháinig sí aníos (le) sparán a raibh ceangal air! D'iontaigh sé a chúl linn gur thug sé an t-airgead aníos as agus gur chuir sé taisce aríst ar an sparán faoin gcích. An dara buidéal a d'ól sé, chuaigh sé siar sa sáinn siúd ar chúla an tsiopa leis an sparán a bhaint aníos aríst. Le earasbarr a chur ar an gcuibhiúlacht. Deile? — chuaigh sé ar cúlráid i riocht is go mbeadh cuibhiúlacht ní b'fhearr aige le luach na dí a fháil
→
fearacht
Chonaic mé ag dul síos an bóithrín ar ball é a fhearacht is dhá mba ag dul abhaile a bheadh sé. Más ea fhéin, tá sé in am sin aige, agus gan a bheith ag leadrán anseo níos faide.
→
fear
Dar príosta, tá an imirce ag fearadh ar Bh. ar chaoi ar bith. An bhfeiceann tú an cloigeann feola a tháinig air ó d'imigh sé. Ní ghabhfadh a cheann síos i gcliabh portaigh anois
→
fiar
Cén diabhal ná deamhan a d'fhága an carr sin amuigh ar fiar ar an mbóithrín? An bhfeiceann sibh nach féidir le duine a dhul síos ná aníos aige?
→
fios
Shílfeá go mbeadh sagart ní b'fhearr a fhios ná a dhul ag scríobh síos scéalta gáirsiúla mar sin
→
foirm
Bhí "Gaeilgeoirí" — brat acu — timpeall air seo thíos tráthnóna agus é ag inseacht dóibh. Go deimhin má bhí fhéin, ní raibh an rud a bhí sé a inseacht i gclár ná i bhfoirm. Ach cuireadh síos ar na leabhairíní é. Tiocfaidh siad leis!
→
folach 1
Dheamhan mála ag gabháil liom ach folachín. Ceannaíodh cupla mála anuraidh, ach níl snáth dhíobh i ndiaidh a chéile anois. Chuaigh siad síos sa dá theach sin thíos agus chuir siad sin a gcaoi fhéin orthu
Tá sé chomh giorraisc lena bhfaca tú ariamh. Chreidim dheamhan neart aige air. Bhí sé ag obair in éindí linne nó gur buaileadh síos é. An tinneas a rinne chomh friochanta é sílim (cantalach, mífhoighdeach). Tá sé as a shláinte
+
→
froigisí
Tá frogaisí ar na stocaí aici síos sna colpaí — gan iad a bheith déanta sleamhain; lúba corracha, agus lúba iontaithe srl. a bheith iontu; slacht a bheith ar an gcniotáil
TUILLEADH (2) ▼
Ní iarrfadh sé go deo ach ag deismínteacht timpeall tí mar sin. Tá sé an-stuama ceart go leor, ach caitheann sé a shaol ag cipiléireacht agus ag déanamh rudaí nach mbíonn call ar bith leo. Rinne sé teach nua cupla bliain ó shin agus chuir sé an oiread freigisí istigh ann agus nach raibh an oiread áite fágtha aige ann sa deireadh agus go suífeadh sé síos! B'éigean dó tosaí dhá mbriseadh agus dhá gcaitheamh amach aríst ar ais
Sin é an ciseadóir! Rinne sé ciseán domsa anseo fadó agus chuir sé an oiread frogaisí air agus nach ngabhfadh mo láimh síos ann! B'fhada a chaith sé thiar ansin sa seomra. Bhí sé ródheas le dhul ag streachailleacht leis
'Sé an chaoi ar sháigh mé na síolta ann, agus nuair a sháigh, chuir mé mám diúain síos sna fágálachaí ag cur farasbarr maitheasa orthu má b'fhíor dom fhéin. Ar ndóigh mo chreach mhaidne! Mharaigh mé le leasú iad. Róleasaithe a bhí siad roimhe sin fhéin
→
fáinne
Thit an breac den duán orm síos sa bpoll aríst. Ní raibh an oiread carghais ariamh orm lena raibh orm ag breathnú air ag déanamh fáinní ar bharr an uisce
+
→
fálach
Ní chuirfidh mé mórán móna síos faitíos na fálach. Bíonn an simléar sin ag puthaíl i gcónaí ar an ngaoith anoir seo — bhí faitíos air nach dtarraingeodh an simléar mar ba cheart dhá gcuireadh sé mórán móna ar an tine
TUILLEADH (1) ▼
Breathnaigh amach faitíos na fálach thuas. Tá an cneámhaire d'asal sin, agus a cheann síos thar chlaí gharraí T. Mh. aige ar feadh an lae. Má théann sé ina chuid síol féir siúd, is measa duit é a tharraingt ort ná an tÁibhirseoir
+
→
fána
Bhí sé ag dul síos le fána an aird (an chnoic)
TUILLEADH (2) ▼
Téann na hailleadóirí síos le fána na haille in Árainn ag coilleadh neadrachaí éan
Chaith sé síos le fána na habhann é de shlat an droichid
Tá sé ag fánaíocht síos ansin le seachtain, gan punta a dhéanamh — ag imeacht gan aon bhuille maitheasa; ní mar a chéile é agus fánóireacht nó fánadóireacht amach is amach; fálróid, siúl, fuaidreamh is mó atá i gceist le fánóireacht nó fánadóireacht, ach díomhaointeas agus beagán oibre nó seachaint na hoibre le fánaíocht
+
→
fán
Tá fán síos agus suas ar fud an tsaoil air ón lá sin ar thug an sagart a mhallacht dó
TUILLEADH (1) ▼
Is mór an chéim síos dó é go gcaithfidh sé a dhul le fán. Chonaic sé an dá shaol a mhaisce. Cuimhnímse ar an uair nach mbeadh call dó sin cois a chorraí den chois eile ach neart buachaillí agus cailíní aige le chuile shórt a dhéanamh dhó. Ach tá na caisleáin ag titim agus na carn aoileachaí ag éirí
→
féar
Diabhal a dhath síos in íochtar an chlochair ach féar gliomach. Tá sé sin go fairsing ann. Ní bhfaightheá boirdín asail d'fheamainn dubh ar an roinn ar fad
→
féarlach
Is gearr go dtéitear síos anois ag leagan binne ar na turlaigh sin síos. Tá greadadh féarlaigh orthu … Gheobhadh beithígh tiomsacht orthu ar feadh an tsamhraidh
→
fíóg
Síos leat agus tabhair aníos fíóigín agam ón tine. Tá an diabhlánach de phíopa seo as aríst. Múchadh agus báthadh air. Ní choinneodh do cheann fine dearg é
→
fóir
Ag baint seansceacha síos ansin atá sé anois an áit nach bhfuil fód móna ag gabháil leis le cur ar an teallach. D'fhóirfeadh rud ar bith d'fhear nochtaithe, adeir siad
→
caidhl
Tá an cat mara ar na gasúir sin síos ag cur caidhleannaí cloch ar an mbóthar. Dheamhan a n-aireofá iad go mbuailtheá fúthub
Is deas an áit a rachfá i gcoinne uisce te — síos go dtí an tobar brocach sin atá faoi chailimhineoig as éadan.
'Íosfaidh an camán luatha orainn iad,' adeireadh muid fadó agus muid ag cur síos bruithneogaí. Chlúdaíodh muid le luatha iad, mar dhóigh dhe nach bhfeicfí iad.
+
Tháinig fear isteach anseo fadó, agus chaith sé oíche ann — oíche dheannachtach freisin! — fear a bhí ar a chaomhúint. Tiarna nó stíobhard a mharaigh sé thart síos agus b'éigean dó greadadh leis ar an toirt, nó dhá bhfaightí greim air, bhí a chosa nite. Soir i mbarr an chriathraigh go dtí L. a bhris sé as seo.
TUILLEADH (1) ▼
Chuaigh fear thart anseo an bhliain cheana agus é gléasta mar a bheadh tincéara ann. Ar a chaomhúint a bhí sé i ngeall ar bhean bhocht eicínt a robáil agus a mharú thart síos. Dheamhan duine beo nach gcuirfeadh sé dalladh púicín air. Siar faoi Chonamara in áit eicínt a rugthas air as a dheireadh agus cuireadh príosúntacht lena ló air. Má cuireadh fhéin, ba mhaith an oidhe sin air, ná ar aon duine eile a dhéanfadh a leithide de chleas.
+
→
caothach
Fhóbair mé dhul síos go píobán sa gcaoth siúd atá ar an tsraith.
TUILLEADH (1) ▼
Tá gacha le caothach ann agus thiocfá síos go seiriúchaí i chuile cheann acub.
+
→
carcair
Chreidfinn go raibh coill le bruach na farraige fadó. Is minic a d'fheicfeá mioncharcaireacha agus maidí giúsaí i mbarr na trá, ach a dhul síos buille domhain.
TUILLEADH (1) ▼
An bhfuil a fhios agat an charcair mhór de bhean a d'fheicfeá ag dul síos teach an phobail ag an darna haifreann chuile Dhomhnach? Sin í í.
→
carracán
Nach diabhaltaí an ruagán toirní a chaith sé an bhliain cheana agus go ndearna sí dhá leith droimscoilte síos go talamh íochtair den charracán sin. Tá sé le feiceáil ansiúd ag feara Fáil.
→
ceal 1
Ní dhéanfaidh tú aon dul ar aghaidh leis, cheal deis. Breá nach gcuireann tú fios ar oirnis síos tigh J.?
Níl cló stiúrtha ar bith ar na scoláirí atá ag gabháil chuig an scoil seo thíos, ó tháinig an philibín de mháistir nua seo ann. Neart bata nár mhór dófa sin lena gceansú. Tá an domhnaíocht slat síos sna rosáin sin thíos, dá mbeadh fonn air iad a bhaint. Níorbh fhearr sa mbealach iad.
B'fhearr dhuit coinicéar mná a fháil in áit eicínt a chuirfeadh an t-earrach thart duit, agus gan thú fhéin a chur síos sa talamh le obair an t-earrach seo aríst.