thart (50+)
→
fara
Diabhal maith sna bróga sin níos mó. Caith ar an bhfara iad. Beidh duine ar bith thart muise cheal bróg a ghabhfas dhá gcur sin air fhéin
→
farúch
Thart soir, cuireann siad farúch faoi na cruacha nó na stácaí, mar adeir siad fhéin. Fráma adhmad é. Bíonn an chruach ardaithe den talamh uileag acu. Ní theagann fúthu nuair a bhíos siad ar fharúch. Is deacair do na luchain a dhul suas iontu ach oiread
→
fearadh
Is fearadh do ghasúir an cócó seo. Bheidís thart dhá uireasa agus chomh deireanach agus a choinnítear ag an scoil anois iad. Ligtí amach ar bhuille an trí fadó iad — is maith nó is áirge do ghasúir é; it will have a good effect on children; it will benefit them; it is a great asset to them
→
foilsigh
Nár lige Dia go bhfearfadh sé a chionta air. Tá an rud thart anois, agus níl muid ag guí an oilc dó, théis a ndearna sé orainn. Ach foilseeoidh Dia an chréatúlacht luath nó mall
Tá seanT. sách friochanta fós, théis an aois atá aige. Ní théann duine ar bith thart i ngan fhios dó. Ach níl grinneadas ar bith fanta ann ina dhiaidh sin
+
Tháinig fear isteach anseo fadó, agus chaith sé oíche ann — oíche dheannachtach freisin! — fear a bhí ar a chaomhúint. Tiarna nó stíobhard a mharaigh sé thart síos agus b'éigean dó greadadh leis ar an toirt, nó dhá bhfaightí greim air, bhí a chosa nite. Soir i mbarr an chriathraigh go dtí L. a bhris sé as seo.
TUILLEADH (1) ▼
Chuaigh fear thart anseo an bhliain cheana agus é gléasta mar a bheadh tincéara ann. Ar a chaomhúint a bhí sé i ngeall ar bhean bhocht eicínt a robáil agus a mharú thart síos. Dheamhan duine beo nach gcuirfeadh sé dalladh púicín air. Siar faoi Chonamara in áit eicínt a rugthas air as a dheireadh agus cuireadh príosúntacht lena ló air. Má cuireadh fhéin, ba mhaith an oidhe sin air, ná ar aon duine eile a dhéanfadh a leithide de chleas.
→
carraera
Chuala mé go raibh na carraeraí atá ar na bóithrí ag ceasacht páí an tseachtain seo ghabh thart, agus go raibh siad ag brath ar tabhairt suas mura bhfaighidís ardú. Tá siad réidh leis déarfainn. Séard a dhéanfar, na bóithrí a chaitheamh suas ar fad.
+
→
ceal 1
Nach thú atá thart cheal páipéir nuaíocht'! — nach mór atá sé ag goilliúint ort gan páipéir nuaíochta a bheith agat!
TUILLEADH (2) ▼
Tá tú thart anois, cheal duine eicínt a mbeifeá ag spochadh leis agus ag séideadh faoi!
Is le bheith cheal leasaithe do dhuine a bheith ag faire ar an gcladach sin. Dheamhan sop feamainne a tháinig isteach ó Lá Samhna seo ghabh thart.
→
ceas
Fuair mise daba mairteola an tseachtain seo caite agus bhí sí ag fíniú. Níor chaith mé amach fós í fhéint a dtiocfadh aon cheannaí thart go gcuirinn ceas air léithe.
→
cinnire
Murach an taoscán bláthaí sin, bheinn thart leis an tart, go méadaí Dia a mháithreach agus a chinnire!
+
B'fhéidir dhá ndúntaí súile na gcoinicéar sin go n-éireodh cupla coinín linn atá ag taithiú thart sna crígheannaí seo le gairid.
TUILLEADH (1) ▼
B'fhearr dhuit coinicéar mná a fháil in áit eicínt a chuirfeadh an t-earrach thart duit, agus gan thú fhéin a chur síos sa talamh le obair an t-earrach seo aríst.
"Teach mór mór é, coinnleoir óir é, tomhais go tapa é, nó scaoil thart é" (tomhais = na flaithis)
→
coirigh
Bheadh sí sin thart mura bhféadadh sí a bheith ag coiriúint ar dhuine eicínt. Sin é a bia is a beatha.
+
→
cora
Tá mé thart ag fiacail atá agam a bhfuil poll inti. Dheamhan uair dhá n-ithim aon cheo nach dtéann cora den rud chrua isteach inti, agus nach gcránn sí go hanam mé.
TUILLEADH (1) ▼
Diabhal mé gur mór an scéal é, an duine bocht! Má bhí sé beagmhaitheasach fhéin, dheamhan duine cuideáin ná aitheantais a lig sé thart an bóthar sin thíos ariamh gan cara chainte a bhualadh air, agus mura ndéanadh sé tada eile, chuirfeadh sé chuile dhuine faoi choimrí Dé.
+
→
cuideáin
Ní fhaca tú aon ghamhain cuideáin thart sna bólaí seo le cupla lá, a dhuine chóir. Fuair mé tuairisc i S. Ú. gur facthas ag teacht aniar é.
TUILLEADH (2) ▼
Chuir mé an madadh sa gcaora chuideáin sin a bhí thuas i mbarr Sh. an lá faoi dheireadh, ach feicim thiar ar chuid (talamh) Mh. inniu í. Tá sí ag loiceadóireacht thart ansin le seachtain, agus is diabhlaí mór an t-ionadh nach dtagann aon tóir uirthi feasta.
Bhí fámaire thart anseo sa samhradh agus go deimhin ba éan cuideáin críochnaithe é. Dhá bhfeictheá chomh buí chomh bealaithe agus a bhí sé, agus na bruachannaí a bhí amach ar a chuid liopaí. Dar liom fhéin gur ó réigiún coimhthíoch eicínt é. Bhí an-chanúint air freisin.
Tá tú ar an gcéithireacht aríst. Dheamhan easna dhíot nó tá sé ort. Ach ní fhéadfá é (an slaghdán) a ligean thart, gan poc dhe a fháil.
Dar mo choinsias, is dochreidte an scéal é, scorach chomh cúirialta leis sin a bheith ag gabháil thart ar an gceird sin. Ach d'íosfadh na muca ciúine fhéin an triosc arsa tusa.
+
→
baile
Tá go leor tamhnóga agus mionbhailteachaí thart ansin nach bhfuil a fhios agamsa chor ar bith.
TUILLEADH (2) ▼
Tá sé in áit eicínt ar fud an bhaile; tá sé áit eicínt thart faoin mbaile.
Bheinn thart d'uireaspa fir muis, lá a bpósfainn fear as baile na gortan s'agaibhse.
→
bannaí 1
Cuireadh bannaí trom air agus is géar a theastaigh sin uaidh, tharas é bheith ag dul thart ag sclamhaireacht agus ag sceaimhínteacht chuile lá sa mbliain.
→
bealach
Má bhíonn do bhealach isteach tigh W. A., tabhair abhaile chugam an cléibhín a d'fhága mé ann i ndearmad Dé Sathairn seo chuaigh thart.
Breá nár scaoil tú an craobhmhúirín sin thart agus gan a dhul i gcleithiúnas thú fhéin a fhliuchadh. Diabhal rud a bhuail ariamh thú is measa ná slaghdán samhraidh. Fhóbair gur fhága sé sínte mise anseo an bhliain cheana.
+
→
crinn
Bail ó Dhia ort! Nach bhfuil Garraí an Bhóthair crinnte go leic cheana, agus dhá cholpa ann ó Shamhain seo chuaigh thart. Deile cén chaoi a mbeadh sé.
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh ciall ar bith agaibh a dhul ar chúrsaí, agus sibh fhéin agus an bád eile ag crinneadh a chéile. Séard a bhí agaibh a dhéanamh an uair sin, scód a thabhairt di. Ní raibh baol ar bith go gcaithfí thart an seol. Tá bádóireacht mhaith agaibh chois teallaigh, go dté sibh ar chlár na himeartha. Ní fhanann fuis nó fais oraibh ansin.
Tháinig cuaifeach orainn de ghorta gharta agus caitheadh thart an seol. Thapaigh muid é, agus níorbh fholáir dhúinn fhéin gur thapaigh.
→
beo 1
Naoi lá a sheasfas an cogadh adeir an tairngreacht. Ní mór do chuile dhuine trí mhaingín min choirce a thabhairt leis agus a dhul síos in uamhain thalúna go mbeidh sé thart. Ach is aoibhinn don té a bheas beo. Beidh saol na bhfuíoll aige.
→
bioraím
Dhá mbioraíteá an claí céanna chuile lá a d'éireodh ort, 'sé an cás céanna é. Bheadh sé curtha in aer aríst ag daoine atá ag gabháil thart an bóthar.
→
bior
Nach thú atá thart gan tobac. Dhá gcuirtheá do shúile ar bhior anois, dheamhan an gráinne a gheobhas tú go dtí amárach.
+
→
bocht 1
Ó bhean bhocht a bhíodh ag dul thart anseo fadó a thóg mé na seanphaidreachaí sin.
TUILLEADH (3) ▼
Fear bocht a bhí ann ag dul thart ag iarraidh a chodach.
Is mór an mhaith a tháinig ar an saol ón am a mbíodh fir bochta agus mná bochta ag dul thart ag iarraidh a gcodach chuile lá, agus chuile phointe sa ló amantaí.
Dheamhan ceird fhiúntach ar bith a bhí ann fadó ach fir bhochta ag dul thart ó theach go teach, pailitéaraí agus botháin bheaga chois an bhóthair acub, agus rógairí reatha agus tóraithe ag imeacht ag robáil agus ag sladadh. Níl tada den obair sin anois ann.
→
bruach
Nach diabhaltaí an tuile a bhí thíos i gCill Dara an geimhreadh seo chuaigh thart. Dúirt ceannaitheoir ar an aonach liom gur líon sí isteach sa teach aige agus go raibh sí bruach ar bhruach le posta na leabthan sa seomra a bhí le talamh. Déanann sí mínós i gcónaí sna taltaí íseala sin.
Ag streilleachas thart ag súdaireacht le béiréistí atá sé — duine a bheadh ag fánaíocht nó ag loiceadóireacht thart ar aonach nó margadh ag forcamhás ar ól
→
adhartha
Tá saithe (cluiche daoine) thart anseo anois agus d'imigh an cleabhar críochnaithe orthu! Má fhaigheann siad duine adhartha chor ar bith, 'sé a mbuac é.
+
→
aer
Níl aon mhaidin san aer, nach dtéann sé thart agus is mór an t-ionadh nach ndeachaigh sé thart inniu.
TUILLEADH (1) ▼
Tá an saol bruíonach fámairí ag dul thart ag déanamh aeir i mbliana.