tosach (50+)
+
→
faitíos
Bhí faitíos aige roimh an deartháir, ach chuaigh ag an bhfonn ar an bhfaitíos air ina dhiaidh sin, agus thosaigh sé ag spochadh léithe. Diabhal easna den deartháir nach dteagann isteach agus nach mbeireann air …
TUILLEADH (2) ▼
B'fhada a chaith sí idir fonn agus faitíos, ach chuaigh ag an bhfonn ar an bhfaitíos uirthi sa deireadh, agus m'anam ón diabhal go ndeachaigh sí ag an damhsa. Tháinig an t-athair i lár an mheán oíche thall agus fás fuinseoige aige, agus thosaigh sé ag gleadhradh an dorais leis …
Thosaigh sé ag rith le faitíos
→
farúch
Bhí an t-urlár chomh fliuch sin aige agus go mb'éigean dó a bhaint cúig nó sé de chuarta. Chuir sé líméar faoi, ach dheamhan maith a bhí ann. Bhí an ceann le fána ag an uisce anuas ansiúd air. Thosaigh P. N. ag flithmhagadh faoi agus ag rá go mba cheart dó a chrochadh agus farúch a chur faoi mar a chuireas muintir an Achréidh faoi na cruacha. Ba bheag nár speir sé é.
→
fearacht
Chuala mé go raibh sé leis an gcailín aimsire a dhíbirt ach a bhfaigheadh na gasúir scoile scíth. A fhearacht siúd, ba bheag a theastaigh sí uaidh ó thús deireadh go tosaigh murach a chuid ealaíne. Nach raibh a ndóthain acu fhéin ann, má bhí fonn oibre orthu
→
fearadh
Ba fearadh do sheandaoine an pinsean ar chaoi ar bith. Is iomaí seanduine a gheobhadh anó agus amhgar dhá uireasa. Ach ó thosaigh siad dhá fháil tá cion orthu deirimse leat
Bhí sé fhéin ar an teile ag gabháil an bháid agus an fear fobhairne chun tosaigh ag crapadh an tseoil chinn. Sin é an uair a tháinig an chuaifeach. Scuab sí an fear fobhairne i bhfarraige. B'fhada a chaith sé os cionn uisce i sruth na stiúrach. Chaith an fear eile ceann téide chuige, ach níor éirigh leis a tapú
+
→
focal
Deir tú leis an lá faoi dheireadh a thosaigh ag tabhairt cor na bhfocal don mháistir. Nach mór an éisteacht a bhí ag an máistir leis nár thosaigh dhá ghreasáil. Dheamhan greasáil muis. 'Sé an chaoi ar thosaigh sé ag gáirí
TUILLEADH (1) ▼
M'anam muise gur thug sé cneámhaire air i dtosach, ach nuair a ceisníodh faoi é, chuaigh sé ar ghabháil an fhocail. Ba mhian leis a rá ansin, nach raibh sé ach ag magadh, agus nach raibh sé ag samhailt cneámhaireacht 'ar bith leis
Tháinig an bullán mór sin aige isteach an bhearna chugam tráthnóna agus thosaigh sé ag bualadh na mbeathach orm. Dheamhan a leithide d'fhudairnéis a chonaic tú ó chuaigh tú in ord Mhuire agus a bhí ann. Shíl mé nach bhféadfainn a chur amach chor ar bith
+
Thosaigh sé ag foléimneach ar fud an tí, le teann taighd. Is uaidh a theastódh an iarraidh!
TUILLEADH (1) ▼
Thosaigh an capall ag foléimneach agus ag fiodrince ar fud an gharraí chomh luath agus a chuir mé isteach an bhearna í. Dheamhan a leithide de mhacnas! Shílfeá nach bhfaca sí an áit amuigh cheana le mí. Neart dhíomhaointis!
→
fáinne
Rinne muid fhéin fáinne féir don bheirt agus thosaigh siad ag plancadh a chéile. Tabhair plancadh air! Más ea fhéin, ní raibh gair ná gaobhar ag an mbleitheach mór ar Th.
→
fána
Tá an chú sin caite le fána ar fad. Shílfeá go mbeadh sí níos teangmháilte ná sin as a tosach. Meas tú an gortú a d'éireodh di. Baineadh cupla treascairt aisti agus í ag coráil an ghiorria an lá cheana, ach shílfeá nach raibh tada uirthi ach go raibh sí buille beag cróilithe go ceann dhá lá.
→
fíóg
Chaithfeá na fíógaí a bhaint i dtosach. Nuair a bheifeá dhá ndlaoithiú níorbh fholáir duit stríoc den dlaoinín a fhágáil uirthi nó thitfeadh a mbeadh istigh inti amach ina mionbhas. Chrochfá suas ar stálú sa simléar ansin iad nó go mbeidís tirim. Nuair a bheidís tirim sheasfaidís suas i lár an ruda, bheidís chomh láidir sin. Ansin bheidís faoi réir lena lasadh
→
cab
Rug sé i ngreim caib air agus thosaigh sé dhá streachailt. Murar ob sé an tseanfhéasóg fhíonnach a tharraingt amach as a ghéill as cosa i dtaca!
→
caidhfte
Cuir crú ina thosach agus déan smeach eicínt oibre, nó an leat fanacht ansin i do chaidhfte mar a d'fhan tú inné.
→
caidéis
Thosaigh sí ag fiafraí le neart caidéise cá bhfuair P. an cóta nua atá aige. Shílfeá i nDomhnach, gurb é an chaoi ar ghoid sé é.
→
caolóid
Spréann sé an chlaise i dtosach agus an chaolóid ansin — an méid d'iomaire ithreach a d'fhágfaí ina seasamh nuair a leagtar bruachanna le haghaidh arbhair. Ní bhíonn sí ach troigh ar leithead
→
carcair
Bhí mé ag déanamh amach gur carcair ghiúsaí a bhí ann i dtosach, ach níorbh ea ach donn réidh.
→
carn
Is beag an dochar dhá mhuineál a bheith carnaithe fhéin agus an bhís chainte atá air ó thosaigh an election seo. Diabhal aithne air nach aige atá iad (na teachtaí Dála) a chur isteach ar fad. Tá sé ardaithe uileag!
Creidim gur chaith sé suas an charraeireacht (carraeireacht mhóna) ar fad. Is maith a rinne sé sin, arae dheamhan mórán iarmhaise uirthi ó thosaigh na lorries seo ag tarlú leob.
+
→
ceal 1
Is fadó an lá a chuirfinn tosaigh ar na bróga sin, murach cheal gan fad méire de cheap agam le tada a dhéanamh.
TUILLEADH (1) ▼
Déarfaidh mise suas leis an smut aige gurb é fhéin is ciontaí ó thús deireadh go tosaigh, agus déanadh sé a rogha ceal di más breá leis.
→
ceas
Bhí sé chomh dúlaí san iasc úr agus gur chuir sé ceas air fhéin leis. Thosaigh sé ag brúchtaíl ina dhiaidh. Uair annamh, tá mé ag ceapadh, a éiríonns aon bhreac úr le lucht an tsléibhe sin.
Cheannaigh mé capall aniar as Conamara anseo an bhliain cheana, agus níor mhór duine dhá cinnireacht leis an treabhadh i dtosach. Ach tá sí taithithe leis anois, agus níl go dona chor ar bith dhi.
Cáide eile a bheas tú ar an gcipiléireacht seo. Cuir crú ina thosach, agus bíodh sé críochnaithe tráthnóna amárach ar a fhad. Shílfeá go mba chóra dhuit náire a bheith ort, agus an t-achar atá tú in ainm is a bheith ina éadan, agus gan déanamh ná leathdhéanamh fós air.
→
claibín
Ní raibh smid ar bith aige i dtosach, le coimhthíos tá mé ag ceapadh, ach san am ar bhain sé amach, tháinig an díle cainte air in éindí. Dheamhan a leithide de chlaibín muilinn a chuala tú ariamh i gcaitheamh do shaoil.
+
→
cleite
Nach í an eireoigín sin atá cuileach ó thosaigh na cleitiúchaí ag titim di
TUILLEADH (1) ▼
Níor iarr duine ar bith ort do chleite a chur sa gcaint. Eadrainn fhéin a bhí sé ó thús deireadh go tosaigh.
Mura gcuire tú tosach ar an gcláirseach de bhróig sin agat, is gearr go mbí do chois ar an talamh.
Rinne sí an-teanntás orm i dtosach, ach shílfeá go bhfuil sí ag gabháil chun coimhthís liom le gairid pé ar bith cén fáth é.
→
cóirséad
Cáid ó thosaigh sé ag imeacht ina cheannaí leis an gcóirséad dearg siúd? (Is minic le ceannaí mála a leithide de bhall a bheith air)
→
colgach
Tháinig sé isteach chomh colgach lena bhfaca tú go hiomaí, agus thosaigh sé ag ullmhúchan achrainn ar an toirt.
→
comaoin
Nach gceapfása go mba olc an chomaoin orm é, tosaí ag díbliú orm mar sin, agus ar chuir mé ann dó ó thosaigh a chlann ag obair.
→
cora
Tá cora shalachair ar chaon láimh liom ó thosaigh mé ag scaradh an aoiligh agus dheamhan gair agam ina dhiaidh sin, drannadh leob ná iad a níochán le teann gága.
→
cosacán
An bhfuil a fhios céard atá le déanamh leis an asal sin, cosacáin a chur air, agus a smut a bhualadh ar a chois tosaigh ina aice sin. Mura múine sin é, caith le gunna é. Níl aon gharraí ar an mbaile nach bhfuil ina bhéal in airde aige.
Thosaigh sí ag réabadh, agus ag gabháil le buile, ar an dá luath is a raibh sí faoin gcarr, agus níor fhága sí mion mullóg den ghléas nár bhris sí ina chíréabachaí.
→
cóisir
Ba mhór an chóisir bainse í. Bhí carrannaí ó Mhullach an Aird go dtí Gleann an Fhóidín, agus ar ndóigh mo léan, bhí J. i dtosach cóisireach. Dheamhan gnaithe a dhéanfaí dhá uireasa.
+
→
baile
'Tosach buin is téagair agus an baile mar a chéile' — leagan i gcártaí, agus cluiche nó bun dhá thionscailt as an nua.
TUILLEADH (3) ▼
Tosach buin é — tosach buin is téagair, adeir sé, is an baile mar a chéile.
Tosach buin is téagair, aríst é, agus an baile mar a chéile.
Chreidim go bhfuil sé ina thosach buin is téagair agus an baile mar a chéile aríst.
+
→
bannaí 1
Fuair sé fear an tí seo, mar a bhí sé ina phleota, ar sheol na braiche le dhul i mbannaí air faoi dheich bpunt sa mbainc, trí bliana sa taca seo. Meas tú ar íoc sé leithphínn rua ariamh dhe gur thosaigh an bainc ag cur litreachaí chuig an gceann seo, agus ag strócántacht leis faoin íoc? Ní mórán dá fhonn a bhí air a íoc an uair sin fhéin.
TUILLEADH (2) ▼
Meas tú an mbeidh air díol a dhéanamh anois faoi gur bhris Micil an bannaí? Ar ndóigh, cuirfear cúirt air i dtosach ar chuma ar bith.
Mise i mbannaí go bhfuil a chuid coirce istigh aige sin i dtosach ar aon duine ar an mbaile. Sin é nach bhfágfaidh a ghnaithí ar lár i ngeall ar aon duine, agus 'sí a leasmháthair a thógfadh air é ach an oiread.
→
bannaí 2
Tá bannaí ar an scolb sin nach gclisfidh go gclise caolach an tí chun tosaigh — tá an-bhannaí air.