arann
—
éitir, brí, spreacadh, teacht aniar, mothú, tapa (tapaíocht).
+–
Níl mothú ná arann ann (Conamara; cuirtear an dá fhocal le chéile ansin, mothú agus arann, ach má deirtear ceann acu as fhéin, 'sé mothú é .i. níl aon mhothú ann. 'Sé a mhalrait ar an Achréidh é. Ní chloistear mothú ná arann ná níl aon mhothú ann ansin. Níl aon arann ann adeir muintir an Achréidh agus tá ciall níos ligthe leis ná faoi Chonamara)
Níl mothú ná arann ann — tá a mheabhair caillte aige, mar a bheadh duine a mbeadh meirfean air, duine a bheadh ar meisce, duine a bheadh in achar an anama nó a shamhail
TUILLEADH (8) ▼
Níor fhan mothú ná arann ann ar an toirt
Bhí sé caite ar an mbóthar gan mothú gan arann.
Níor fhága an t-ól mothú ná arann ann.
Tabharfaidh mé iarraidh dhuit nach bhfágfaidh mothú ná arann ionat.
Is fada a chaith sé gan mothú gan arann.
Ba beag an dochar dó a bheith gan mothú gan arann agus an gleadhradh buailte a fuair sé.
Níl mothú ná arann ann inniu agus tá an aithne imithe uaidh.
Bhuail míobhán sa gceann mé agus shíl mé nach bhfanfadh mothú ná arann ionam. (mothú = a bheith in araíocht rudaí a thabhairt faoi deara agus a thuiscint. arann = mar atá thuas.)
+–
Níl aon arann ann (Achréidh) — níl aon bhrí, spreachadh, éitir ann
Níor fhan arann ar bith ann le gairid.
TUILLEADH (7) ▼
Níl an t-arann ionamsa saothar mar sin a dhéanamh anois.
Chomh fada is a bhí arann ar bith ionam, théinn i gcoinne an phinsean.
Chomh fada is a bhí éitir ná arann ar bith sa duine bocht, tharraingíodh sé ar an teach ósta agus ba é an trumpa é
Tá a chuid arann ar iarraidh anois — níl, agus ní bheidh, aon spreacadh ann
Tá sé as arann uileag le gairid — níl aon arann ann
Níl arann ar bith fanta ann le scaitheamh
Is mór a d'imigh an t-arann as le bliain anuas
arann in iontrálacha eile (3)
→
driog
Rug sé ansin orm in aice an ailt. 'Sé a raibh ann go bhfeicfeá lorg ann agus níor tháinig deoir fhola. Ach mura dtáinig, bhí pian ann. Timpeall is leathuair ina dhiaidh sin d'airigh mé na driogannaí cráite ag snámh suas thrí mo láimh — suas go gualainn, agus níor fhan mothú ná arann i gcrobh mo láimhe. Chuir mé fios ar an dochtúr de léim. Níor mhór dhom féin gur chuir. Dhá bhfágainn leathuair eile í adeir sé, bhí mo chnaipe déanta. Chaithfí an láimh a bhaint anuas ón ngualainn díom
→
déan 1
Shílfeá théis a bheith ina luí gan cor ná car sa bplástar sin (othar eitinne) ar feadh dhá bhliain, go mba mhaith an scaitheamh go mbeadh a cosa déanta aríst aici, agus bíodh arann fhéin iontu. Ach deir siad go raibh siúl aici an lá ar baineadh as an bplástar í. Moladh go deo le Dia, is mór a bhíos ag cuid de na daoine le dhul thríd
→
dúchas
Ní fhaca tú madadh le dúchas ariamh. Well ní fearr duit a fheiceáilt. D'fheicfeá go minic fadó iad. Bhí madadh againn anseo uair: madadh mór gliobach rua. Chonaic mé féin thuas ar an teallach lá é agus é ag líochán a chuid uisce féin. Bhuail mé cnap air. Ba mhínádúrtha an rud é. Ba ghearr go raibh a chuid súile chomh glórach lena bhfaca tú ariamh, agus claonfhéachaint i gceann acu. Faoi cheann cupla lá, bhí sé ag creathadh ar fad, agus banlámh dhá theanga amuigh agus gan mothú ná arann ina ghiall déarfá. Dheamhan easna dhó nach n-éiríodh ar a chosa deiridh agus thugadh sé farra san aer. Bhí tart céatach air, agus sian chráite aige, agus é ag cur chúir amach. Dhá bhfeictheá na creaití a bhí air. Agus bhíodh sé caite anuas ina phleibistín chuile phointe. Cailleadh é théis cúig nó sé de laethantaí. Dúchas a bhí air. Is fada go mbeifí dhá bhuachailleacht anois. Chaithfí é