fascadh (50+)
→
cadhail
Is beag a' dochar dhó a bheith sínte fhéin, má bhí sé dhá chaidhleadh le sneachta ar feadh an lae mar sin, a's gan fascadh ná dídean aige, ach mar bheadh lorg coise na bó ar a' gcneagaire (Féach "cneagaire")
→
carcair
Má tá carcair ghiumhasaighe ann, coinnigh fascadh air, nó ní leat féin í = goidfidhear uait í, má labhrann tú air.
→
bannaí 1
Is beag a' mhaith dhuit bannaidhe béil a chur uirre sin, arae níl fascadh a' bith innte. Is dona na gnaithí a bhí ort é innseacht di chor a' bith.
→
coiric
Marach a raibh sa gcoirricín agham an uair chéadna, ní móide go n-abróchainn tada, ach níl fascadh 'bith ionnam ar mo chuid óil.
Dheamhan fascadh ná dídean a bhí agam thuas ar leiceann na sceirde a's buaileadh chuile dheoir ariamh de'n chraobh-mhúr sin orm. 'Séard a bhí do mo speidhreadh ar fad, go raibh sí tuitim mar bheithí dhá dóirteadh as criathar, a's bhí sé 'na scalladh gréine síos uaim ag an bhFh. B. Níor fhága M. Ph. an portach, a's bhí sé chomh tirm a's dá mba amach ar leaba chlúmhaighe a d'eireochadh sé, a's mise in mo líbín.
+
→
crámhar
Sé'n scéal é, níl fascadh in aon-áit ó'n gcramhar báistighe sin, mar sé'n chaoi 'bhfuil sé dhá caitheamh anuas díreach. Is mó an bhrath atá agham leigean liom fhéin abhaile, a's an giota fataí sin a fhágáil go ndéana sé aithdeal: meastú nar mhaith an beart é?
TUILLEADH (1) ▼
Dheamhan a chos a chuaidh ar fascadh fhéin, an uair ba mheasa a bhí an cramhar báistighe indiu. Sin é atá sanntach ag an obair!
Bréinleach as éadan é an cúl thiar, arae bhí fascadh ag na gamhna ann i lúibinn a' chlaidhe
Tá buinneán mór de chrann fuinnseoige a' fás ag tóin na binne aige. Ceapaim gur mór a' fascadh dhó é, mara bhfuagruigheann sé an iomarca gála.
→
amach
Níl fascadh 'bith sa gceann sin, má d'innis sé amach é, th'éis gur chuir mé pearbhúl air gan é 'innseacht.
+
→
foscadh
"Bhí bratóigín shuarach aniar ar a druim, agus gan fascadh ná díon uirre ón mbáisteach" (as amhrán: "Na Ba Cíora agus Bána") = ní raibh teach ná áras as a cionn; ní raibh teálta ar bith aice
TUILLEADH (25) ▼
Níl fascadh ar bith annsiúd agaibh = áit le múr a leigean thart etc.
Rinne muid fascadh ann le na ráigeanna deannachtach seo a leigean tharainn = teálta mar a bheadh craobhachaí a chur suas nó a leithide
Dheamhan ceo ar bith san mbráicín atá aige ach go ndéanfadh sé fascadh ar an ngaoith. Níl díon deoir ann
Bhí fátall fascadh againn (fc. fámhall)
Teigheadh muid ar fascadh. Lá san gclaidhe é sílim = a dhul isteach faoi thuim, nó faoi chlaidhe, nó faoi bhalla tí nó a leithide le droch-shíon a leigean thart
Breá nach ndeachaidh sib ar fascadh agus gan a bheith dhá gcailleadh féin
Níl fascadh ná dídean aige = teach ná áras; (bíonn teach, cró, seid nó teálta foirginte, i gceist le "dídean" igcomhnaí, ach ní bhíonn igceist le fascadh ach lúibinn claidhe nó sceiche nó a leithide
Níl aon-áit faoi bhéal an aeir aige anois a bhfuighidh sé fascadh ná dídean ann. Is beag an truaighe é a leig a bhráicín fhéin í léig
Níl fascadh na fionnóige annseo; níl d'fhascadh annseo ach lorg cois na bó ar an gcrangaire (ar an gcneagaire) = fascadh ar bith; áit lom sceirdiúil
Dheamhan a raibh fascadh na fionnóige aca ann. Is beag an dochar dóibh a bheith cho fuar leis an éag fhéin
Sheasfadh sé sin ag obair san áit nach mbeadh fascadh na fionnóige
"Ní airíthear fascadh na tuime nó go mbaintear í" = is fhearr fascadh fánach féin ná a bheith dhá uireasa uiliog; dhá laghad agus dhá shuaraí an teannadh atá ar do chúl, is fhearr é ná a bheith gan tada
Deir tú leis an gcailín a d'imigh uaim. Tá mé in mo bhambairne ceart na laetheanntaí seo. Níorbh fhiú trumpa gan teanga í, agus in a dheidh sin féin b'fhearr ann ná as í. Ní airíthear fascadh na tuime nó go mbaintear í, adeir siad
Nuair a cuireadh isteach san bpríosún é an uair sin faoi dhíol an phlúir, baineadh an pinsean dó. Ba chuma dhó aige ná uaidh é scáth chúig phunt san mbliain, agus in a dheidh sin féin dhá bhfágadh duine bliain gan tarraint é, thiocfadh sé 'un suime. Ní airíonn duine fascadh na tuime nó go mbaintear í
Rinne sé seol fascadh (nó fascadh) = dhá mbeadh duine ag cáthadh arúir lá gaofar níor mhór dhó málaí nó bráithlín nó doras a chur suas ar dhoras na gaoithe (le hais an dorais) le spreacadh na gaoithe a lagann, i riocht agus nach bhfuadódh sí an t-arúr air
Caithfidh tú seol fascadh a dhéanamh nó ní fhágfaidh an ropadh seo gráinne ariamh agad. Fagh cupla sean-mhála. (Cuireann gasúir a bhíos ag fosaíocht, nó in a suí amuigh, seól fascadh suas freisin scaití)
Tá sé ar fascadh in áit eicínt. Is beag an néal ar an mbithiúnach siúd hébrí cá bhfuil sé (sionnach) = tá sé ar chaladh shábhála imbrocach nó i gcoinicéar eicínt
Nuair a rinne sé an chreach sin, ghread sé leis ar fascadh = sionnach
Níl mórán fascadh ionad = caomhúint; níl tú rúnmhar; tá tú béalráidheach, ráiteach nó scéiteach
Shílfeá go mbeadh fascadh ionad thairis sin. An rud nach dtóigfeá as an lathach cuireann tú cosa faoi, agus innsíonn tú don tír é. Ní den chuibhiúlacht a bheith ar an gceird sin
Fuair tú amach muise an té a mbeadh fascadh ann. 'Ar ndú' dhá gcuirtheá slat ar pharáiste, ní bhfuightheá fear is cabaí ná é sin
Tuilleadh diabhail aige. Breá nach raibh fascadh ann agus a bhéal a choinneál ar a chéile. Ní scéal rúin é ó a bheidh a fhios ag triúr é. Má bhíonn aon-chás ag duine in a scéal, ná leigeadh sé len a dheasláimh é. Is fada le daoine go bhfagha siad slí chainte
Sin é fhéin muis an béal gan fascadh, a bhéal sin; an clab gan fascadh = duine a scéitheas gach uile shórt.
M'anam muise má tá a fhios aige sin é, go bhfuil a fhios ag béal gan fascadh é. Tá sé sin ag imeacht mar a bheadh firéad ann, ag smúracht is 'chuile áit, agus níl claibín muilinn ar bith a chinnfeadh air, má fhaghann sé leigean ar scéal
Dún do bhéal anois a chlab gan fascadh. Is gann atá an saol ag dul ort, mara bhfuil aon-údar cainte agad ach an méid sin
→
fraigh
Ní fhéadfá a dhul isteach go dtí béal na brocaí dhá bhfaightheá Éire bronnta ort. Tá frogh dhriseachaí ar an aill, agus níor mhór dhuit seachtain dhá mbaint di. Nach maith a bhí a fhios aige (sionnach) cá ngabhfadh sé "ar fascadh"
Seo níl aon-ghnatha agad fruch frach a theacht ort ar aon-chor. Tá an mhísc déanta anois. Buail isteach go dtí é, agus abair narbh é do chionn tsiocair é, ach go ndeasóidh tú dhó é. Is fhearr sin ná a dhul dhá cheilt air. Gheobhaidh sé amach ar aon-chor gur briseadh é. Níl an oiread fascadh san té a bhris é, agus go bhféadfadh sé a bhéal a choinneál ar a chéile. Innseóidh sé sin don tír é. Is claibín muilinn ceart é
Fuar-sceird chríochnaithe í an roinn talúna sin thiar aige. Breaclach bhradach gan fascadh ná dídean. Ó diabhal fód ag gabhail léithi ach leic. Dhá gcuirtheá slat ar an tír déarfainn nach bhfuightheá aon-ghiodán eile is maolscreamhaí ná é sin. An bhfuil a fhios agad cén t-ainm a thugadh N. Th. go ndéanadh Dia grásta air uirri: garrantaí dóite na míola críonna. B'fhíor dhó
Níl múr ar bith is deannachtaighe ná an múirín gréine 'ar ndú. "An múirín gréine an múirín is déine" adeir siad. Caitheann sé an bháisteach an-leathtromach amach ins an samhradh. Bheadh ráig dheannachtach annseo, agus dheamhan agus móide deoir ar bith b'fhéidir a bheadh thiar ar an gC. Bhí mé ag teacht anuas le fánaidh Cnoc Bh. lá. Tháinig sé in a bháistigh orm. Tabhair báisteach uirre: ní leigfeadh sí luch as poll na diabhal as Ifreann. Chuaidh mé ag tóruigheacht fascadh. Mo chreach an fascadh annsiúd. Ach mar sin féin shugh mé mé féin isteach in áit eicínt go leiginn tharm é. Bhí mé ag breathnú síos ar mhuintir Bh. ag obair ar na portaigh inG. na B. Leathnuigh m'amharc orm. An uair ba déine a bhí sé ag cur ins an áit a raibh mise, bhí siadsan ag obair thíos ar na portaigh. Dheamhan an sileadh a chaith sé ann ach in a scaladh gréine, th'éis gur gearr ó'n a chéile an dá áit. Ní fhaca mé ariamh in mo shaoghal sílim báisteach tí (ní) ba deannachtaighe ná a chonnaic mé an lá sin
→
deoraí
Ná bíodh a fhios ag deoruidhe an bhéil bheo anois cá'il tú ag gabhail. Má bhíonn a fhios, déanfaidhear scéala ort agus gabhfaidh sé daor ort. Fainic a gcainteochthá air le B. Sh. Sin fear gan fascadh.
→
dioc
Nach dona na gnaithí atá air, ag gabhail amach ag obair a leithide de lá. Tá sé ar fascadh i lúibinn an chlaidhe anois agus gioc air leis an bhfuacht agus leis an donacht
→
dochar
Is beag an dochar do Ph. fuacht féin a bheith air, thuas annsin ar aghaidh na rithteachta ó mhaidin ins na bárrannaí garbha sin, agus an gála dhá chriathrú. Áit gan fascadh ar bith é. Is maith an clúdadh nar mhór do dhuine a bheith air agus an aimsir atá ann — aimsir choimhigheach críochnuighthe
→
dorcha
Bíonn sí an-dorcha liom, th'éis a bhfuil de theantás aice orm. Ach dheamhan maith ann. Fascadh ar fad í. Níor chaintigh sí amháin liom faoi'n inghin, ná go raibh cuimhne ar bith aice imeacht
→
drad
Dubhradh leis an méid sin a choinneál taobh thiar dhá dhrad, agus dar brigh an leabhair, bhí sé ag gasúir an bhaile trathnóna lár na bháireach. Sin é an fear a bhfuil an fascadh ann!
→
droim
Tá an teach soir amach ar dhruim an chnuic. Tá a fhios ag an lá gur righte an áit a bhfuil sé. Níl fascadh aige ar aon-tsinneán dhá séidfidh as aer
→
dáil
Bhí mé thiar indáil le tigh Sh. an Gh. (nó indáil le ag) nuair a tháinic an múr orm. Chuaidh mé isteach ann ar fascadh