geall (50+)
+
Ní fear an-láidir mar sin é T. Dheamhan a fhios agam a bhfuil earasbar (nirt) ar bith aige ar J. annseo thiar. Chuirfinn mo rogha geall dhá n-ionnsaíodh sé J. nach mbeadh a dhath le reic aige
TUILLEADH (1) ▼
Cho fada agus is léar domsa é, sén chaoi a bhfuil gach dream aca ag baint earasbár donacht dhá chéile. Ab é anois? M'anam go feicthear dhomsa gurb é. Geallfaidh siad ar fad duit, ach sén deá-ghealladh agus an droch-choimhlíonadh é, mar adeir an ceann eile.
→
fear
Má phósann tú ní aireóidh tú go mbeidh na gasúir — má gheallann Dia dhuit iad — ag fearadh ort. Gheobhaidh tú do chuid leathchorónachaí, agus ní bhíonn achar ar bith orra go mbíonn siad ionchúntach. Ní aireóidh tú go mbeidh siad indon cuid den obair a bhaint dhíot
→
fiar
Cuirfidh mé geall leat go dtiúrfaidh sé fiar dó fhéin soir anois, agus gurb ón taobh thoir a ghabhfas sé isteach ann. Ar bhoird mar sin a theagas sé is chuile theach. Is dóigh gur briotais é atá aige
→
focal
Tá láimh agus focal idir í fhéin agus S. Mo chreach mhaidne an láimh agus focal sin muis. "Gheall tú dhom agus rinne tú bréag liom go mbeitheá rómham ag cró na gcaerach". Sin é a fhearacht aice sin é. Ní fhanfadh sí dhá mhionóid leis dhá bhfaghadh sí a mhalrait
→
freagair
Feicthear domsa go bhfuil rud eicínt ag freagairt amach annsin ón gclochairín. Níl aon-mhulán annsin? An bhfeiceann tú anois é. Is geall le bairille é. Fuisce! Rum b'fhéidir!
Is geall le caora sheachráin nó le réithe fuaidreamh é. Tá sé de gheis air gan an dárna béilí a ithe ar aon-bhord, ná an darna hoíche a chodladh ar aon-leabaidh, ach ag imeacht indiaidh a chinn roimhe mar sin.
→
fáideog
Ba gheall le solas fáideóige a chonnaic mé ag teacht aniar an tamhnaigh ar ball. Ní féidir gurb iad muinntir Bh. a bheadh ag tóraíocht duine eicínt, nó b'fhéidir gur beitheach a chuaigh amú
Go dtuga Dia ciall duit! Ní fhéadfá aon-pháipéar a léigheamh annsiúd le 'mbíonn de chantaireacht chainnte ann. Dar mo leabhar, is geall leis a' Dáil scaithtí é. Ach ní bhíonn aon-chuideachta ann mara dtoisighe P. fhéin. Sin é atá indon brabach a fhaghail ar 'chuile dhuine.
→
cinceach
Dheamhan fód 'san eanach sin thíos, ach an díogha críochnuighthe. Is geall le cinnceach í fré chéile.
Má tá sé a' faghail cinnireacht' chomh maith sin, is mór a' t-iongnadh, nach mbeadh slacht a chodach air. In a leaba sin, is geall le leath-deire cait an giall atá air.
+
→
claibín
Is geall le claibín muilinn é le na n-abruigheann sé, agus sé'n dá mhara 'chéile aige an fhírinne a's an bhréag.
TUILLEADH (1) ▼
Éist do bhéal, a's ná bí in do chlaibín muilinn i gcomhnuidhe. Shílfeá nar gheall Dia teanga d'aon-duine ach dhuitse, a shacáin!
Is geall le dhul ar a' gclársach d'fhiacail siúd aige, do sceallóigín tobac. Ní dhéanfadh sé cangailt amháin dó. (duine a mbíodh cangailt thobac thuas go síorruidhe aige).
Is diabhaltaidhe an coimhightheas atá 'san uair, an tráth seo 'bhliadhain. (D)ar ndóigh, is geall leis an ngeimhreadh é.
+
→
cora
D'imthigh na cosa uaithe sa gcarra, a's rinne sí cleas a' tradhaill síos 'san abhainn. Ba gheall le madadh báithte í, nuair a rinne mé an tárrtháil.
TUILLEADH (1) ▼
Is mór is fiú nach bhfuil aon-chíos ar a' gcainnt, nó dheamhan mórán duine a gcuirfeadh an cneagaire sin carra chainnte air, muis. Cuirfe mé geall leat nach mórán carra chainnte a chuirfeas sé ar aonduine ag doirse tighthe ósta, lá aonaigh, má bhíonn sé ag (d)ul isteach ag ól béiréiste!
+
→
cíos
Meastú 'bhfuil cuímne 'bith ag lucht a' chíosa aon-lascainidhe a thabhairt do na daoine. Is fadó an lá a gheall siad é, ach sin é fhéin 'an deagh-ghealladh a's an droch-choimhlíonadh'.
TUILLEADH (1) ▼
'Deagh-ghealladh a's droch-choimhlíonadh' — sin é a bhealach sin. Ní bhíonn aon-chíos ar a' gcainnt tá fhios aghad.
→
cóipís
Marach an éisteacht a gheall Dia dhom, is fadó an lá a mharbhóchainn thú. B'fhéidir go n-eireochthá as do chuid cóipís' annsin!
+
→
bealach
Gheall sí, a bheith anoir leis, an Luan dar gcionn, ach mo chreach mhaidne, thú, ní fhaca mé amharc uirre imbealach ná indearmad ó shoin.
TUILLEADH (1) ▼
Is beag dhá chuid bealaighe an méid sin a rádh leatsa; ach cuirfe mé geall nach ndéanfa sé in a dheidh sin, an rud adubhairt sé.
→
beann
Is geall le binn shléibhe é, ní bhainfeá filleadh ná feacadh as dá mbeadh gró agad in' éadan.
+
→
coiric
Tá coirricín eicínt suas ar a' gcaipín atá uirre, a's go deimhin ní slachtmhar é. Is geall le 'gyspy' í.
TUILLEADH (1) ▼
Sé'n chás amháin dhó gloine 'ól le lán daibhche. Eireocha an ghloine fhéin sa gcoirricín air, a's tosócha sé ag (d)ul in geallta.
+
→
crinn
B'fhiú dhuit an churrach thiar a's currach a' bhaile seo a fheiceál a' crinneadh a chéile 'sna geallta. Dheamhan ionga ná ordlach a bhí ag ceachtar aca(b)ar a chéile, nó go raibh siad fhoisceacht dhá bhuille iomramha de cheann cúrsa. Sin é an uair a chuaidh na maidí in ascar ar a' dream thiar, a's chailleadar an geall.
TUILLEADH (3) ▼
Bhí an dá phúcán tosuigh a' crinneadh a chéile, chomh uain's mhair flaim a' bith as aer, ach nuair a chuaidh sé ar lagar críochnuighthe, bhuail púcán Ch. S. púcán na n-oileán sa tornáil. Mar sin fhéin, ní fhaca mé aon-gheallta ó tháinic cuimne dhom, a chinnfeadh orra(b).
Marach gur bhris an croga buaic orainne an uair sin a raibh muid fhéin a's currachthóirí na T. B. a' crinneadh a chéile, dheamhan fhios agam, cé'n chaoi a ngabhfadh an geall. Ach is mór a chuir an méid sin dhá'r mbuille muid.
Is fada a chaith an dá chapall a' crinneadh a chéile, ach rug an capall donn a' geall sa deire.
→
cuilín
Tá rud eicínt thríd an arán seo, maran thríd a' bplúr a bhí siad. Is geall le cuilíní coirce iad ach go bhfuil siad dorcha. Ag iarraidh na daoine a chailleadh leis a' bplúr sin atá siad?
'Sé a leithide sin de chimleachán is measa a bheadh. Cuirfe mise geall leat gur beag a' chailicéaracht ná'n ghaisce a chuala tú ariamh ag an bhfear maith.
→
beo 1
Is fada an capall a' fanacht beo, a's tá sí chomh fada ó'n bhféar anois, a's bhí sí an chéad uair ar gealladh dhi é.
→
beo 2
Is geall le tairnge imbeo ann, tada a rádh chor a' bith faoi'n oidhche sin. Ghoill sé an-mhór air.
→
biathú
Chaith sé biadhú beag sneachta i dtús oidhche, a's shioc sé thar cíonn annsin. Ba gheall le gloine an bóthar ar maidin. Ní shiubhailfeadh na cuit (cait) é, bhí sé chomh sleamhain sin.
→
binse
Gheall tú gine a's punt dom, a's bhí dúil agham cur in a cheann; Culaith ó bhonn go h-uachtar, a's gúna de'n síoda bán; Sin a's a theacht ar cuairt agham, gach neoin a's gach maidin bhreagh; Le luach mo bheinsín luachra a's a bhfuair mé dhá easonóir. ("An Bheinnsin Luachra").
+
→
bior
Ba gheall le bior bioráin a sháithfí in mo thaobh leis an arraing a bhuail mé.
TUILLEADH (2) ▼
Is geall le bior próiste é — clifeartach (cleithbheart-ach?) mór árd caol.
Níl bior-eanga ar a' mbean bhocht, ach is suarach a' t-iongnadh sin, a's lán a' tighe aice ar aon-chéill. Níor bhris cearc an áil a h-iogán (a h-eagán) ariamh, a's sin é 'fhearacht aice-se é. Is geall le dhul ar a muirghín, an saothrú beag sin atá aigéan a fear.
→
bocht 1
Chuirfinn geall gur beag a' mheas a bheadh aige anois, ar bheatha an duine bhoicht. Is cam a bhreathnóchadh sé ort déarfainn dá dtairgtheá 'scadán caoch', a's fataí tura dhó.
→
bocht 2
Cuirfe mise geall go mbadh buidhe bocht leis, an cannda aráin fhéin a fhaghail, a's é a phlacadh suas tur.
Ara dheamhan blas (foghluime) a thóigfeas an bodhránach sin go bráth. Is geall le duine é, nach mbeadh gus a' bith ann.
+
→
breá
Fan ó'n scoil má's breagh leat fhéin é, ach cuirfe mise geall go gcaoinfe tú fós é.
TUILLEADH (1) ▼
Cuirfe mé geall gur breagh tuirseach atá tú anois, de bharr do lae.
D'ól mé mo chion de chúig bhéiléiste indiu. Chuirfinn geall gurab shin rud nach ndearna tusa.