geall (50+)
+
Ní fear an-láidir mar sin é T. Dheamhan a fhios agam an bhfuil earasbarr (nirt) ar bith aige ar J. anseo thiar. Chuirfinn mo rogha geall dhá n-ionsaíodh sé J. nach mbeadh a dhath le reic aige
TUILLEADH (1) ▼
Chomh fada agus is léir domsa é, 'sé an chaoi a bhfuil gach dream acu ag baint earasbarr donacht dhá chéile. Ab é anois? M'anam go feictear dhomsa gurb é. Geallfaidh siad ar fad duit, ach 'sé an dea-ghealladh agus an droch-chomhlíonadh é, mar adeir an ceann eile.
→
fear
Má phósann tú ní aireoidh tú go mbeidh na gasúir — má gheallann Dia dhuit iad — ag fearadh ort. Gheobhaidh tú do chuid leathchorónachaí, agus ní bhíonn achar ar bith orthu go mbíonn siad inchúntach. Ní aireoidh tú go mbeidh siad in ann cuid den obair a bhaint dhíot
→
fiar
Cuirfidh mé geall leat go dtabharfaidh sé fiar dó fhéin soir anois, agus gurb ón taobh thoir a ghabhfas sé isteach ann. Ar bhoird mar sin a theagas sé i chuile theach. Is dóigh gur briotais é atá aige
→
focal
Tá láimh agus focal idir í fhéin agus S. Mo chreach mhaidne an láimh agus focal sin muis. "Gheall tú dhom agus rinne tú bréag liom go mbeifeá romham ag cró na gcaorach". Sin é a fhearacht aici sin é. Ní fhanfadh sí dhá mhionóid leis dhá bhfaigheadh sí a mhalrait
→
freagair
Feictear domsa go bhfuil rud eicínt ag freagairt amach ansin ón gclochairín. Níl aon mhullán ansin? An bhfeiceann tú anois é. Is geall le bairille é. Fuisce! Rum b'fhéidir!
Is geall le caora sheachráin nó le reithe fuaidrimh é. Tá sé de gheis air gan an darna béilí a ithe ar aon bhord, ná an darna hoíche a chodladh ar aon leaba, ach ag imeacht i ndiaidh a chinn roimhe mar sin.
→
fág
Ba dona an teach a bhí ansin nó go ndeachaigh inín S. Th. isteach ann. Má tá brá gill orthu inniu dise is cóir dóibh a bheith buíoch. Más thíos a fuair sí é (an teach) is thuas a d'fhága sí é.
→
fáideog
Ba gheall le solas fáideoige a chonaic mé ag teacht aniar an tamhnaigh ar ball. Ní féidir gurb iad muintir Bh. a bheadh ag tóraíocht duine eicínt, nó b'fhéidir gur beathach a chuaigh amú
Ná raibh Dia leis anois mura bhfuil na físeachaí agus na pínneachaí corra aige de bharr a aistir! A theacht aniar anseo ag ropaireacht i ngeall ar uan a dhul thar claí air! Agus a chuid beathach féin i bhfoghail orainne chuile ré solais!
Nach mór an cam srón birín orm go gcaithfidh mé a dhul faoi dhó sa ló chuig an bpump ag iarraidh bairillí uisce, agus neart uisce ar mo chuid talúna fhéin ach nach leagfaidís (na beithígh) smut air i ngeall ar an gcailimhineoig. Ach is beag an locht a bheas acu air ar ball, nuair a theangmhós an tart tuilleadh leofa.
Go dtuga Dia ciall duit! Ní fhéadfá aon pháipéar a léamh ansiúd le a mbíonn de chantaireacht chainte ann. Dar mo leabhar, is geall leis an Dáil scaití é. Ach ní bhíonn aon chuideachta ann mura dtosaí P. fhéin. Sin é atá in ann brabach a fháil ar chuile dhuine.
Chuaigh fear thart anseo an bhliain cheana agus é gléasta mar a bheadh tincéara ann. Ar a chaomhúint a bhí sé i ngeall ar bhean bhocht eicínt a robáil agus a mharú thart síos. Dheamhan duine beo nach gcuirfeadh sé dalladh púicín air. Siar faoi Chonamara in áit eicínt a rugthas air as a dheireadh agus cuireadh príosúntacht lena ló air. Má cuireadh fhéin, ba mhaith an oidhe sin air, ná ar aon duine eile a dhéanfadh a leithide de chleas.
+
→
ceal 1
Ní bhíonn déanamh ar bith cheal poitín aige, ó éireos aon bhlas leis chor ar bith. Tá sé chomh dúlaí ann, agus go gcuirfeadh sé an léine a bheadh ar a chraiceann i ngeall lena luach a dhéanamh amach.
TUILLEADH (1) ▼
Mura bhfuil brá gill agus bruithshléacht air, ní cheal a shaothraithe é. Ach níl tada ag éirí leis an duine bocht. Tá an díleá ar a chuid.
→
cinceach
Dheamhan fód san eanach sin thíos ach an díogha críochnaithe. Is geall le cinceach í fré chéile.
Má tá sé ag fáil cinnireachta chomh maith sin, is mór an t-ionadh nach mbeadh slacht a chodach air. Ina leaba sin, is geall le leath deiridh cait an giall atá air.
+
→
claibín
Is geall le claibín muilinn é lena n-abraíonn sé, agus 'sé an dá mhar a chéile aige an fhírinne agus an bhréag.
TUILLEADH (1) ▼
Éist do bhéal agus ná bí in do chlaibín muilinn i gcónaí. Shílfeá nár gheall Dia teanga d'aon duine ach dhuitse, a shacáin!
Nár thuga Dia dhi níos fhearr é muis, má d'eitigh sí é i ngeall ar an méidín sin claonfhéachainte a bheith ann! Dheamhan a sásódh an saol cuid de na daoine.
Cuirfidh mé mo rogha geall leat, má théann muid ag caitheamh cloiche neart go scoithe mé d'urcharsa gan stró ar bith. Céard a chuirfeas tú?
Is geall le dhul ar an gcláirseach d'fhiacail siúd aige do sceallóigín tobac. Ní dhéanfadh sé cangailt amháin dó (duine a mbíodh cangailt thobac thuas go síoraí aige)
+
Bheadh coimhthíos orm a dhul ina ghaire i ngeall ar an drochthinneas a bhí sa teach — drogall, doicheall nó consaeit
TUILLEADH (1) ▼
Is diabhaltaí an coimhthíos atá san uair an tráth seo bhliain. Ar ndóigh, is geall leis an ngeimhreadh é.
+
→
comaoin
Dheamhan firnéad an bhéil bheo istigh in do phobal nach bhfuil faoi chomaoin dó sin, i ngeall ar é a bheith ina dhochtúr beithíoch.
TUILLEADH (1) ▼
Meas tú murach é bheith faoi chomaoin dom i ngeall ar an uair ar thug mé mo chapall dó, an ndéanfadh sé an méid sin gar dom. Baol air go deimhin! Sin é an buachaill céanna gur deacair leis soilíos a dhéanamh d'aon duine.
+
→
cora
D'imigh na cosa uaithi sa gcora agus rinne sí cleas an tradhaill síos san abhainn. Ba gheall le madadh báite í nuair a rinne mé an tarrtháil.
TUILLEADH (1) ▼
Is mór is fiú nach bhfuil aon chíos ar an gcaint nó dheamhan mórán duine a gcuirfeadh an creagaire sin cara chainte air muis. Cuirfidh mé geall leat nach mórán cara chainte a chuirfeas sé ar aon duine ag doirse tithe ósta lá aonaigh má bhíonn sé ag dul isteach ag ól béiréiste!
→
cosacán
Bhí sí ar siúl ariamh ariamh, go ndeachaigh sí i ndiaidh a mullaigh síos i gclaise an tsrutha,agus ní raibh aon ghair aici a theacht aníos i ngeall ar na cosacáin.
→
cuideáin
hÁiríodh cuideáin muid i ngeall ar an nGaeilge. Murach sin ní thabharfaí aon tsuntas dúinn ach an oiread le aon duine.
→
céileog
Chaith M. Mh. Uí É. an lá ag stangaireacht liom faoin gcéileoig sin, agus d'fhága sé ina dhiaidh í faoi dheireadh i ngeall ar choróin — ag déanamh margaidh
+
→
cíos
Meas tú an bhfuil cuimhne ar bith ag lucht an chíosa aon lascainí a thabhairt do na daoine. Is fadó an lá a gheall siad é, ach sin é fhéin an dea-ghealladh agus an droch-chomhlíonadh
TUILLEADH (2) ▼
Gheallfadh sé an saol mór duit, ach ní bhíonn aon chíos ar an gcaint.
Dea-ghealladh agus droch-chomhlíonadh — sin é a bhealach sin. Ní bhíonn aon chíos ar an gcaint tá a fhios agat.
→
cóipís
Murach an éisteacht a gheall Dia dhom, is fadó an lá a mharóinn thú. B'fhéidir go n-éireofá as do chuid cóipíse ansin!
+
→
baile
Is geall le bligeaird baile móir ag imeacht anois é.
TUILLEADH (1) ▼
B'éigean dúinn é a choinneáil sa mbaile ón scoil inniu i ngeall ar an gcruóig.
→
bannaí 1
Mise i mbannaí go bhfuil a chuid coirce istigh aige sin i dtosach ar aon duine ar an mbaile. Sin é nach bhfágfaidh a ghnaithí ar lár i ngeall ar aon duine, agus 'sí a leasmháthair a thógfadh air é ach an oiread.
+
→
bealach
Gheall sí a bheith anoir leis an Luan dar gcionn, ach mo chreach mhaidne thú, ní fhaca mé amharc uirthi i mbealach ná i ndearmad ó shin.
TUILLEADH (1) ▼
Is beag dhá chuid bealaí an méid sin a rá leatsa; ach cuirfidh mé geall nach ndéanfaidh sé ina dhiaidh sin an rud adúirt sé.
→
bealaigh
Fágadh de bheith ar an gcine daoine go gcaithfidís a gcuid aráin a bhealú in allas a malaí i ngeall gur ith Ádhamh agus Éabha úll na haithne i bParthas.
+
→
beann
Is geall le binn shléibhe é, ní bhainfeá filleadh ná feacadh as dá mbeadh gró agat ina éadan.
TUILLEADH (1) ▼
Tá brá gill air sin, agus an té a bhfuil, níl beann aige ar aon duine.
+
→
coiric
Tá coiricín eicínt suas ar an gcaipín atá uirthi, agus go deimhin ní slachtmhar é. Is geall le 'gyspy' í.
TUILLEADH (1) ▼
Is aon chás amháin dhó gloine a ól le lán daibhche. Éireoidh an ghloine fhéin sa gcoiricín air agus tosóidh sé ag dul i ngeallta.
+
→
crinn
B'fhiú dhuit an churach thiar agus curach an bhaile seo a fheiceáil ag crinneadh a chéile sna geallta. Dheamhan ionga ná orlach a bhí ag ceachtar acub ar a chéile nó go raibh siad fhoisceacht dhá bhuille iomramha de cheann cúrsa. Sin é an uair a chuaigh na maidí in ascar ar an dream thiar, agus chailleadar an geall.
TUILLEADH (1) ▼
Bhí an dá phúcán tosaigh ag crinneadh a chéile chomhuain is a mhair fleaim ar bith as aer, ach nuair a chuaigh sé ar lagar críochnaithe, bhuail púcán Ch. S. púcán na n-oileán sa tornáil. Mar sin fhéin, ní fhaca mé aon gheallta ó tháinig cuimhne dhom a chinnfeadh orthub.