Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: maitheas

→ fearacht

Níl sé siúd t'fhearacht fhéin chor ar bith. Chuaigh fír na maitheasa annsiúd, agus tá a shliocht air: ní fhágfaidh sé a ghnaithí ar lár

→ framsáil

Ní iarrfadh sí aon-bhuille maitheasa a dhéanamh go héag ach cead framsáil a fháil ar bhóithrí

→ froigisí

Ní dhéanann sé buille maitheasa ach ag cur caoi ar an "mbicycle" atá aige, ag cur iongáis agus freigisí air. Agus ní túisce thuas aige iad ná anuas aríst

→ frídeoir

Is beag é do mheas ar an bhfrídeóir, ach deirimse leat gurb shin é an gnaithíoch. Marach é sin is fadó ariamh an lá a bheidís de dhruim tí. Maidir le bheith i gcleithiúnas an mhac is sine! Bheidís ar deireadh muis! Dheamhan déantús maitheasa ar bith annsin!

→ fág le

Fágaim le m'uacht gur maith liom sin muis. 'Chonách maitheasa ort!

→ fágálachaí

Sén chaoi ar shá mé na síolta ann, agus nuair a shá, chuir mé mám diúain síos sna fágálachaí ag cur fearasbar maitheasa orra má b'fhíor dom fhéin. 'Ar ndó' mo chreach mhaidne! Mharaigh mé le leasú iad. Ro-leasaithe a bhí siad roimhe sin fhéin

→ fálróid

Tá sé ag déanamh na fálróide, ach is beag é a chuid maitheasa ina dheidh sin. Dheamhan dhá chléibhín fátaí de bhláth bliana aige

→ fánaíocht

Eirigh as an bhfánaíocht agus déan buille eicínt maitheasa, feasta choíchin. Ach níl fír na maitheasa ionad

→ fóir

Níl buille maitheasa déanta agaibh ó mhaidin. Go bhfoire Dia ar an té atá in ur gcleithiúnas!

→ caidhfte

Tá caidhfte mná aige, nach n-iarrfadh aon-bhuille maitheasa a dheanamh dhá lá a saoghail, a's faghadh sí duine a choinneochadh comhrádh léithe.

→ carn

Ó bhuail an méid sin ghiorranála mé, bíonn mo phíobán cárnuighthe leath na gcuarta. Fuair mé buidéal ó'n dochtúr air, ach dheamhan lá maitheasa a rinne sé dhom, aindeoin gur íoc mé mo leath-ghine bhuidhe air.

→ cipiléara

Cipiléirín crónta é. Níor cuireadh fír na maitheasa ann, agus is furasta 'aithinte air fhéin nar cuireadh.

→ cipiléireacht

Cé'n mhaith dhomsa do chuid cipiléarachta. Mara bhfuil aon-déantús maitheasa ionnad, eirigh as an obair ar fad.

→ ciseadóireacht

Ní ghnídís sin buille maitheasa a' bith eile fadó, ach a' caoladóireacht a's a' ciseadóireacht, a's díol chléibh a's ciseáin inGaillimh.

→ cliar

Tá sé tinn criotánach a's cliar ann i gcomhnuidhe. 'Sé mo mheas, go bhfuil a chuid maitheasa ar iarraidh, an duine bocht.

→ clifeartach

Clifeartach gan déantús maitheasa a' bith é sin — seadh sin.

→ cosúlacht

'Sé is lugha cosamhlacht maitheasa dhá bhfaca mé ariamh. = níl cuma oibre ar bith air.

→ cíosáinín

Tá'n cíosáinín sin thuas ag M. Bh. istigh aghainn chuile ré soluis. Meastú a ndéanann sé buille maitheasa 'bith, ach chreidim gurb é cuid a' bheagáin atá sé indon a dhéanamh th'éis a dhichill. Dheamhan brigh ann.

→ bannaí 1

Is díthcéillidhe an mhaise dhuit é, má ghlac tú bannaidhe béil ar scéal de'n [tsórt] sin. Níl a dhath maitheasa ann, gan scríobhainn a bheith tarraingthe air

+

→ bealach

Níl a dhath maitheasa dhuit a bheith a' saimhseáil mar sin leis. Scaoil bealach leis.

TUILLEADH (3) ▼

Ní fhaca mé ariamh é nach imbéal a' bhealaigh a bheadh sé. Meastú 'ndéanann sé buille 'bith maitheasa?

Má bhí tú as bealach thú fhéin, céard 'fhéadfas tú a dhéanamh air. Níl a dhath maitheasa dhuit a' dhul 'un dlighe leis.

Ní uireasbha bealaigh atá air, ach níl aon-déantús maitheasa ann fhéin.

→ beart

Níl beart a' bith ab fhearr a dhéanfadh do leitheid-sa anois, idtús do shaoghail a's do mhaitheasa, ná gearr-chaile mná a fhághail, a's pósadh as láimh. B'fhearr dhuit go mór é, ná 'bheith dhá chuir ar a' méir is fuide.

→ creachlaois

Déan 'chuile shórt a shamhlú leis sin, ach creachlaoiseachaí oibre. Ach breagh nar cuireadh fír na maitheasa in am ann!

→ cráisiléad

Is beag a' dochar dhó a bheith in a chráisiléad fhéin, a's laghad a chuid maitheasa. (D)ar ndóigh, ní dhéanann sé smeach ó mhaidin go faoithin, ach gróigthe istigh ar a' teallach.

→ críoch

Is beag a' mhaith a dhéanfadh talamh Chríghe Fódla dhó anois. Tá a chuid maitheasa ar iarraidh.

→ seanbhaile

Shílfeá go mbeadh déantús maitheasa eicínt ionnaibh thairis sin, nó go n-eireochadh sib in am. Nach bhfuil fhios agaibh nach áit buaile ná sean-bhaile do thalmhuidhe an leaba, an tráth seo 'ló, i leaba dhaoib a bheith amuigh 'na gcuid oibre le uair a' chluig.

→ beo 1

D'iagcóir (d'éagcóir Dé?) dhuit nach dteidheann amach in do gharrdha go beo, deifreach as sin, ach is cosamhail gur beag a' fonn maitheasa atá ort.

→ binse

Dheamhan a chos a chorruigh de'n bhinnse sin ó mhaidin, ach a' breacadh a luirgní le teine. Is géar a theastóchadh fír na maitheasa a chuir ann.

→ boideoide

Is mairg dhuit, nach ndéanann buille eicínt maitheasa, fharras a bheith in do bhoideoide mar tá tú.

+

→ aer

Má chaith sé an saothrú sin in aer, níl aon-mhaith a bheith ag iarraidh maitheasa air.

TUILLEADH (1) ▼

'Sí cuid a' bheagán a chuid maitheasa siúd, mara bhfagha sé a dhul a' déanamh aeir.

→ buail síos

Buaileadh síos ar fad é, ó tháinic an uair ghlas. Sílim go bhfuil a chuid maitheasa ar iarraidh. Ach tá Dia láidir in a dheidh sin!

→ buil

Ní buil leis buille maitheasa 'dhéanamh annseo, a's ní buil leis fanacht ag a' scoil, a's níl fhios agham beirthe ná beo, céard a dhéanfas muid leis, arae támuid sáruighthe reicthe aige.

+

→ buille

B'fhurasta aithinte go raibh a chuid maitheasa ar iarraidh, a's nach mbuailfeadh sé aon-bhuille sa mbéim tí (ní) budh mhó.

TUILLEADH (14) ▼

Dheamhan buille maitheasa a rinne mé le gabhail 'un seachtmhaine ná buille maitheasa a d'fhéad mé a dhéanamh ag doightheachaí

Dheamhan buille maitheasa a rinne sé le coicís, ach ag imtheacht a' fálróid, a's a' seiteamus le na comhursanaí.

Dheamhan buille maitheasa a fhéadaim a dhéanamh ag iarraidh beithidhigh a fhaireadh gan a dhul imbradghail.

Dheamhan buille maitheasa a' bith is mian leis a dhéanamh, ach cead-scuir a fhaghail.

Dhá dhream nach bhfuil call dóib buille maitheasa 'bith a dheanamh — máighistirí scoile a's póilíos — a's dhá laghad, dhá ndéanann na maighistirí scoile, dheamhan buille 'bith ar na póilíos.

Tabhair cead dhom buille eicínt maitheasa a dhéanamh, a's ná bí do mo mheárú mar sin igcomhnuidhe.

Ta macnas air, cheal aon-bhuille maitheasa a dhéanamh.

Má's leat aon-bhuille maitheasa a dhéanamh, ní fhéadfa tú an oiread cion a bheith agad ar a' leaba a's atá.

Cé'n chaoi 'bhféadfadh sé aon-bhuille maitheasa a dheanamh. Níor cuireadh fír na maitheasa ann, nuair a bhí í 'chuir ann.

Tá saoghal na bhfuigheall aige, gan buille maitheasa a' bith.

Dheamhan buille maitheasa a' bith a bhí air annsiúd, ach in a dheidh sin, níor leig an leisce dhó aire a thabhairt dhá cheann-posta.

'Bhfaca tú dream a' bith ariamh nach bhfuil buille maitheasa a' bith orra(b), ach maighistirí scoile? Cupla uair sa ló, a's leath na bliadhna in a gcomhnuidhe. Is olc a' tír atá dhá n-íoc, leabharsa.

Tá'n saothrú beag, ach dheamhan a' fiú dhuit a rádh go mbeidh buille maitheasa ar bith ort ann.

Níl deantús maitheasa a' bith ann. Is annamh a ghníonn sé aon-bhuille oibre.

maitheas (50+)