Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: maitheas

→ daba

Má tá sé in ann an daba sin (feoil) a choinneáil leis féin i gcónaí, dheamhan cailleadh air. Amadán a bheadh ann dhá ndéanadh sé aon bhuille maitheasa agus fuíoll na bhfuíoll aige mar atá sé

→ daighean 1

Daighean mé gur mór an feall é. Fear óg i dtús a shaoil agus a mhaitheasa

→ dáimh

Sin í an dáimh ghaoil nach fearrde mise mórán í. Deirimse leat má théimse ag iarraidh cloch mhine ar trust air ar maidin amárach, nach mórán maitheasa dhom a rá go bhfuil dáimh ghaoil agam leis

+

→ dairt

Tá a shúil sa meath chéanna anois le trí bliana ó buaileadh dairt air thuas ar an bportach. Ceann crua a bhí ann. Níor lig an té a chaith é, ná aon dhuine dhá chineál, tada as a láimh ariamh ach le gangaide. Dhún súil Ph. d'aon iarraidh. Chuaigh sí chun othrais. Chaith sé scaitheamh san easpaicil (ospidéal) léithe, ach dheamhan mórán maitheasa a rinne siad dó ansin ach gur fhuaraigh siad an phian air. Tá clúdach aige uirthi i gcónaí. Is maith an t-ádh atá air má bhíonn aon amharc aige aríst go brách inti. Dá leanadh sé amach mac Mh. fúithi thiocfadh sí daor air. Ach ní leanfadh. Tá sé ró-réchúiseach an duine bocht

TUILLEADH (1) ▼

Is túisce a ghabhfainn ag caitheamh dairteachaí le Árainn ná a bhuailfinn faoin obair gan tabhairt sin, agus gan a fhios agam cá'il mo luach saothair, mar adeir an ceann eile. Meas tusa an dtiocfainnse do mo mheath féin agus ag cur mo chuid allais ag iarraidh seanmhóinteáin atá ansin suas a shaothrú — scáth chúig phunt airgid. Nach mé atá adhartha, mar adeir fear an Achréidh. Is deacair a dhul ag iarraidh maitheasa ar dhream ar bith a shíleas go mbeidh aon tabhairt go brách sa moing chaca sin

→ dallarán 1

Ní bheadh lá maitheasa dhuit ag caint faoi rudaí mar sin le muintir na tíre seo. Dallaráin chearta iad. Éistfidh siad leat, beidh siad dhá ligean isteach i gcluais, agus amach sa gcluais eile. Sin é an chaoi a bhfuil siad

→ damnaigh

Níl a dhath maitheasa dhuit a bheith in éadan an chloig sin. Dhamnófá thú féin leis, agus ba aon mhaith amháin duit é. Tá a chuid deasú ar iarraidh sílim. Bain an tsreang den sparán agus faigh ceann nua. Caithfidh tú é a fháil ar a shon sin

+

→ dán

Dá mbeadh i ndán maitheasa di, bheadh sí ina suí feasta — ní dhéanfaidh sí aon mhaith; gheobhaidh sí bás

TUILLEADH (3) ▼

'Sé a chosúlacht nach bhfuil i ndán maitheasa dó. Tá sé le bliain mhór fhada ansiúd anois ar chúl a chinn agus gan biseach ar bith ag teacht air

Níl aon dán maitheasa di tá faitíos orm. Duine ar bith a dteangmhóidh an eitinn sin leis, ní féidir í a chur as a chrioslaigh

Má tá aon dán maitheasa duit, siúd é an áit agat. Mura dteaga tú suas ar chomhairle na ndochtúirí, cén mhaith dhuit a dhul acu chor ar bith?

+

→ danra

Díthreabhach danra í le cur amach ag obair. Chaithfeadh sí lá fada samhraidh ansin ag faire na splaince gan iarraidh buille maitheasa a dhéanamh. 'Sí atá coilgneach freisin má fhaigheann duine ar bith aon chaidéis dhá cuid díomhaointis

TUILLEADH (1) ▼

Go gcuire Dia dílis an t-ádh ort! Tá iníon agamsa agus sháródh sí ceart críochnaithe thú. Tá gruaig mo chinn tite ag géaraíocht uirthi, ach b'fhearr dhom in mo chónaí, scáth a dtugann sí d'aird orm. 'Sí is danra dhá bhfaca mise ariamh le luach leithphínne mhaitheasa a dhéanamh. Ní cheal muis nár féachadh le fír na maitheasa a chur inti, ach is cosúil nár cuireadh ina dhiaidh sin

→ daol

Murach go bhfuair sé daol ó rud eicínt, ní bheadh sé ag imeacht ar an gcóir sin le seachtain: gan buille maitheasa a dhéanamh, ach soir agus anoir an bóthar agus síos go cladach. B'fhéidir gurb í an cailín atá aige i M. atá ag dul ag pósadh nó ag déanamh roghain ar fhear eicínt eile. Níl aon duine in Éirinn is fusa a shaighdeadh ná é ar ndóigh

→ deachma

Ó thiocfas deachma na sláinte ar dhuine tá a chuid maitheasa ar iarraidh. Sin é a fhearacht agamsa anois é. Caithfidh siad cúis a dhéanamh de m'uireasa. Ach tá neart acu fhéin ann anois go lige Dia slán na daoine

→ dealrachán

Deir siad go bhfuil a dhealrachán briste. Sin é a fuair an iarraidh. Má tá i ndán is go bhfuil, tá a chuid maitheasa ar iarraidh agus ní hé a d'fheilfeadh dhá áilín lag lúbach

+

→ déan 1

Nuair a ligeadh aici é, ní dhéanfadh sé a shlat chor ar bith. Thosaigh sé ag smúrthacht thart, ach shílfeá gur coimhthíos a ghlac sé léithe, nach ngabhfadh sé ina gaire. Tarbh gan mórán maitheasa é sílim; ainneoin lán laidhre a thabhairt air.

TUILLEADH (1) ▼

Tá sé ag déanamh go hóg. Deir tú leis a chaitheas an lá ó mhaidin go faoithin amuigh ar an talamh ag obair. 'Sé an gnaitheach é anois, agus daoine ag rá nach ndéanfadh sé sin aon bhuille maitheasa lena ló

→ déan do

Is fada a chaith sé ag déanamh maitheasa dhom

+

→ déantús

Scread chasta air agat! Ní ligfinn isteach in mo gharraí chor ar bith é. Níl aon déantús maitheasa ann, seachas aon duine a chonaic mé ariamh

TUILLEADH (8) ▼

Ba deacair dhó aon déantús maitheasa a bheith ann, mar sin é an tógáil a fuair sé. Bhí a athair féin amhlaidh. Ní dhéanfadh sé smeach ó mhaidin go faoithin dhá bhfaigheadh sé duine ar bith lena dhéanamh ar a shon. Ach d'imigh an saol sin a bhfaighfí daoine ina n-amadáin. An té a ghabhas ar a shláinte anois, ní mian leis gan a luach a fháil, agus tá an ceart aige

Ní fhágfaidh an dole sin déantús maitheasa ar bith san aos óg. Duine ar bith acu a bhfuil aon traidhfilín dó, níl aon tsástaíocht air a dhul ag obair. Is fearr leis an díomhaointeas fhad is a bheas luach tobac aige agus luach céilí san oíche Dé Domhnaigh. Sháraigh sé gach is a dtáinig amach ariamh, feictear dhomsa. Seo é an saol ar chuma ar bith a bhfuil na daoine ag fáil a mbeatha ó neamh

Cén chaoi a bhféadfadh aon déantús maitheasa a bheith ann, nuair nár cuireadh fír na maitheasa ann nuair a bhí a cur ann. Ach níor cuireadh. An iomarca trua. 'Sí an pheataíocht sin a d'fhága é sa gcruth a bhfuil sé, gan maith gan maoin

Níl aon déantús maitheasa ann (/d′īɴtəs/, Spidéal)

Togha fear oibre a bhí ann ach ní raibh aon déantas (/d′īɴtəs/) maitheasa ann ina ghnaithe féin — ní raibh aon mhaith ann san obair a bhí sé a dhéanamh; ní raibh aon ghus ná aon dul chun cinn ann lena chuid cúrsaí féin; ní raibh sé barainneach

Dhá mbeadh déanamh maitheasa ann, ní ag mháinneáil (fáinneáil?) thart ansin ar feadh an lae a bheadh sé agus a gharraí thart cheal glantacháin. Fuair sé an saol róleisciúil san am a chuaigh thart; gan call dó buille ar bith a dhéanamh nuair a bhí lán tí acu ann. Ach bainfear siar as é anois ó tá sé ina aonraic

An té nach bhfuil déanamh na maitheasa ann, is beag an ghnaithe atá aige ansiúd. Siúd é an áit a mbeidh a fhios cé hé searrach na dea-lárach. Dheamhan triúr ar do bhaile a sheasfadh ann uair an chloig

Dhá mbeadh déanta maitheasa ann, ní ag imeacht ina liúiste (leoiste) ar chnocáin a bheadh sé agus a athair bocht agus gan siúl an bhealaigh ann le neart sclábhaíochta

→ deara

Mura gcuire tú faoi ndeara dhó rud a dhéanamh anois, agus fír na maitheasa a chur ann in am, déanfaidh sé leadaí

+

→ dearg 1

Nach é atá craosach dearg. Tá a chuid ag dul chun maitheasa dhó sin ar chuma ar bith

TUILLEADH (1) ▼

Chuaigh sé ag cur ceaig poitín i bhfolach agus meas tú nach é an taobh dearg den scraith a d'fhága sé leis. Is deacair a bheith ag iarraidh maitheasa air sin déarfá

→ déidín

Ara a dheartháir mo chroí tú, tá déidín tite ag a bhfuil sa teach seo cheal fags, agus é ag cinnt orthu aon cheann a fháil. Ní cheal a shaothraithe é muis. Chuaigh duine acu soir chomh fada le tigh Bh. N. an oíche cheana, ach dheamhan ceann a d'éirigh leis ach an oiread. Reicfidís istigh sa teach thú nuair a bhíos siad dhá bhfuireasa. Ní mian leo buille maitheasa a dhéanamh. Tháinig mé isteach an lá cheana agus ubh agam a fuair mé beirthe. Hé brí cén chaoi ar sciorr an focal uaim féin gurb eo é seascach na gcearc — leathfhocal é atá agam — 'm'anam nach é,' adeir sé 'nach (ach) seascach na bhfags agus an tobac.' Tá a fhios ag mo chroí go mbeadh trua agat dóibh scaití nuair a bhíos siad lá nó dhó dhá bhfuireasa

→ deilbh 1

Níl chuile lá dhá bhfuil sé a chaitheamh anois ach dhá dheilbh amach le aghaidh an bháis. Tá sé fánach aige a theacht as. Is beag an baol air a mh'anam. Tá a chuid maitheasa ar iarraidh

+

→ deireadh 1

Is beag é m'fhoghailse anois. Tá mé i ndeireadh mo shaoil agus mo mhaitheasa — níl mé in ann faice oibre a dhéanamh. Tá mo chuid oibre ar iarraidh

TUILLEADH (3) ▼

Ar ndóigh ní ag faire ar an seanfhear bocht sin atá i ndeireadh a shaoil agus a mhaitheasa atá tú

Duine ar bith atá i ndeireadh a shaoil agus a mhaitheasa mar atá tusa anois, is gearr le dhul é

Ní fhéadfadh sé rud ar bith níos measa ná sin a dhéanamh i ndeireadh a shaoil agus a mhaitheasa

+

→ deis

Tá sé ag titim i ndeis mar a bheadh Dia dhá rá leis. Ba gheal an lá dhó an lá ar phós sé an bhean sin. Tá sruth is gaoth leis ó shin. Ach chonách maitheasa air. Is maith an oidhe sin air

TUILLEADH (1) ▼

Níl a fhios aige cén deis ar chóir don láí a bheith (deiseal nó tuaifeal). Nach deacair a bheith ag iarraidh maitheasa air sin!

→ diachta

Is diachta sin dom muis, a bheith láidir: fear nach ndeachaigh aon ghreim de bhia an tsaoil ar a bhéal le leathbhliain, cé is moite d'uibhín chirce agus de bhlogam bainne. Nach deacair duit a bheith ag iarraidh maitheasa ar a leithide sin. B'fhéidir nuair a thiocfadh an lá breá go scinnfinn amach thar mar atá mé

→ dícheallach

Tá sé an-dícheallach ag obair. Dhéanfadh sé an oiread le triúr nuair a thosaíos sé. Dheamhan tuirse ar bith a bhíos air. Ar ndóigh chuaigh fír na maitheasa ann in am

→ díocas

Sin é an chaoi a bhfuil sé. Buaileann daol é laethanta. Ní fhaca tú aon fhear oibre go hiomaí a chinnfeadh air. Ach chomh luath agus a chuireas sé an méid sin díocais thairis, ní fhanann maith ná maoin ann. Dheamhan is móide buille maitheasa a dhéanfadh sé aríst go ceann coicíse.

→ diogáil

Ní dhéanann sé a dhath ariamh anois ach ag giotamáil timpeall an tí agus ag giogáil na bhfálta siúd aige le deimheas. Níl a fhios agam an bhfuil an duine bocht in araíocht mórán thairis a dhéanamh. Tá a chuid maitheasa ar iarraidh sílim

+

→ díogarnach

Bíonn sí ag díogarnaíl mar sin ó oíche go maidin. Níl maith ná donacht ag teacht uirthi ach sa meath chéanna i gcónaí. Éiríonn sí laethantaí agus baineann sí scaithín amach ar an teallach, ach tá sí ag cothú na leabthan an-mhór le gairid. Is deacair a bheith ag iarraidh maitheasa ar aon duine ó bhaileos sé na cheithre scóir

TUILLEADH (1) ▼

Scrúdfadh sé duine ag éisteacht leis an díogarnaíl i gcónaí i gcónaí. Ach tá neamhshuim déanta ag na daoine anois dó. Shílfeá scaití anois go dtagann ardú air thar a chéile. Dheamhan i ndán maitheasa go deo dhó, ná cuid de i ndán maitheasa. Tá an liostachas rófhada anois air le maith a dhéanamh

→ díol 2

Níl aon díol trócaire ann go dtí é. Thíos ansin ar shlata na Gaillimhe agus muirín lag lúbach aige, agus gan buille maitheasa a dhéanamh le bliain mhóir fhada. An mbeadh a fhios ag aon duine ó Dhia anuas cén chaoi a bhfuil sé dhá bharraíocht chor ar bith agus gan slí ná fáltas ó neamh aige

→ díolaíocht

Bhí sé ag cur tuairisc Bh. liom an lá cheana. 'Is fadó an lá nach bhfaca mé isteach í,' adeir sé. Is cosúil nár thug sí aon díolaíocht dó le fada. Ní mórán maitheasa dhó muise, guth a bheith aige uirthi siúd. Beidh déidín tite aige ag fuiríocht leis shula dhéanfas sí siúd díolaíocht leis

→ díomhaoineach

Níor rugadh ariamh aon fheithideach is díomhaoiní ná is lú déantús maitheasa ná é. Chuirfeadh sé an ghráin chríochnaithe ort ag breathnú air sa ngarraí.

→ díomhaointeas

Is furasta a aithinte céard atá uirthi: díomhaoineas. Ní dheachaigh fír na maitheasa inti nuair a bhí aige a dhul inti

→ dírigh faoi

Dhá bhfaigheadh sé Éire bronnta air, ní raibh sé in ann díriú faoin gcéad mine. Nach bhfuil a fhios agatsa gur deacair a bheith ag iarraidh maitheasa air sin! Beidh a shliocht air: is maith an oidhe mná é an Inid seo! Beidh sé ar bóthar déarfainn (díriú faoi ualach: a dhul faoi ar an talamh agus éirí faoi agus é ar do dhroim, nó go mbeifeá i gcruth siúil faoi)

→ diúirinneach

Séard atá agatsa a dhéanamh, an clár sin a chaitheamh amuigh faoin gréin go ceann míosa. Má tá sé giúirinneach féin, tá an teas agus an aimsir bhreá acmhainneach ar a dhul chun maitheasa dhó

→ diúltú

Bhí diúltú aige roimh an aifreann ariamh fhéin, ní dhá roinnt leis é! Síos ag iascach, ná suas ag gróigeadh móna nó ag biorú claíochaí a bhuailfeadh sé ar uair an aifrinn, sé sin chomh uain is a bhí sé de rath air aon bhuille mhaitheasa a dhéanamh

→ diurnaigh

Ná bac lena cuid maitheasa sin! Istigh sa ngríosach ar feadh an lae ag breacadh a loirgní, agus ag diurnáil an chait ina hucht!

→ dochtúr

Dhá dtugtá dochtúirí na cruinne aige, ní dhéanfaidís a dhath maitheasa dhó má bhí an t-imeacht air

→ dóigh 3

Ara níl déantús maitheasa ar bith ina ioscadaí dóite siod. Céard a ghníos sé ach ag breacadh a loirgne chois na tine

→ doineann

Ní féidir buille maitheasa a dhéanamh ag doininn agus ag fuacht

→ dóirt

Tá déantús maitheasa ina bhean, ach cén mhaith sin, má imíonn sí óna cuid oibre le staiciúlacht, agus gan í leathdhéanta aici. Is beag an mhaith bó ar bith a dhóirteas a cuid bainne

→ Dónall

Tá ceann eile ag béal an dorais againne nach ndéanann buille maitheasa ó mhaidin go faoithin ach ag imeacht ag liúistíocht (leoistíocht) sa ngarraí ag chuile dhuine. Is deartháir do Thadhg Dónall mar adeireadh T.

→ dris

Níor shíl muid tada a dhéanamh ar an mbaile ariamh nach mbeadh sé sin ina dhris chosáin i gcónaí romhainn. Nuair a d'fhéach muid le na dá ghabháltas a thabhairt d'aon duine amháin anseo, ba mhór leis go mbeadh an méid sin maitheasa orainn, agus chuaigh sé d'aon uaim ag cur suas le P. a chuid féin a choinneáil. Anois aríst nuair a bhí an tseanbhean ag teacht againn, ba mhór leis na deich scilleacha dúinn agus chuaigh sé siar de mhaoil a mhainge le droch-cháil a thabhairt orainn di. Nár agraí Dia air é. Ní fhéadfadh muide a bheith buíoch dó ar chaoi ar bith

→ driúillín

Deir tú le griúillín súí a thit síos in mo chuid tae anseo ar ball, agus mé dhá ól chois an teallaigh. Shíl mé ar feadh i bhfad gurb é blas an tae é, mar níl a fhios ag na daoine cén blas atá ar tae anois. Ach is gearr gur thit griúillín eile ar mo láimh. Sin é an uair a bhraith mé gur súí a bhí mé a ól i leaba tae. Ach chreidim gurb aon chás amháin é. Níl mórán maitheasa ag an leithscéal tae atá muid a ól ar shúí

→ drochóirí

Ar na drochóirí dó nár imigh anonn go Sasana agus rud eicínt a shaothrú ann a thiocfadh chun sochair dó féin agus dá mháthair. Ach ba bheag an baol air. B'fhearr leis ina thaibhse istigh ansiúd ag breathnú sa straois uirthi agus ag leiciméireacht ón leaba go dtí an teallach. Nach deacair a bheith ag iarraidh maitheasa ar chuid de na daoine — tá an rud i gceist anseo nach mbeidh saothrú i Sasana i gcónaí agus go mba é leas duine a thapú an fhad is atá sé ann

→ droim

Tá siad thíos ansiúd chuile lá sa mbliain agus a ndroim le coirnéil acu, gan buille maitheasa a dhéanamh. Is furasta dhóibh agus an tír dhá dtógáil

→ droiminn 1

Fágfaidh an scaróireacht droiminn air, cuirfidh mise geall leat. Tá an diabhal sin ag imeacht ina ríste ariamh, gan buille maitheasa, nó go mb'éigean dó an méid sin a dhéanamh ar na portaigh

→ dromán

Is furasta a aithinte nach ndeachaigh fír na maitheasa in do dhromán agus an drogall atá ort thú féin a lúbadh. Feicfidh tú féin gurb eo é an áit a mbainfear an spreallaireacht asat. Isteach leat i ngabhal an bhara sin go bhfeicfidh muid cén gníomh atá ionat

→ duán

Splanctha i ndiaidh fir atá an chlann iníon sin uileag aige. Ó dheamhan buille maitheasa a ghníos siad ó mhaidin go faoithin, ach ag breathnú orthu féin i scátháin agus dhá ndéanamh féin suas. Buaileann siad amach ag spaisteoireacht, más fíor dóibh féin ansin tráthnóna, agus a gcuid eochraí ar an duán acu. Chuala mé nach bhfuil spré ag mac L. seo thiar i ndiaidh an scaoinn ard sin atá ann. Diabhal bréag nach mbeidh féirín aige muis

→ duántacht

Ná bac lena chuid maitheasa sin i ngarraí. Tá cat crochta roimhe shílfeá i chuile gharraí ag gabháil leis. Duántacht, cliabhántacht nó foghlaeireacht a bhuac sin. Ná hiarr aon mhaith eile air

+

→ dubh 2

Ní raibh a dhubh ná a dhath maitheasa ar a chuid muc thar mo chuidse, ach rinne sé a chríonnacht agus a ndíol de léim ar maidin. Sheas mise ó na ceannaitheoirí agus bhí a shliocht orm: dá liginn uaim ar an gcéad tairiscint iad, bhí agam. Ní dheachaigh mé fhoisceacht punt dó uaidh sin amach

TUILLEADH (1) ▼

Níl a dhubh ná a dhath maitheasa sa seanchlog sin. Nach in é stoptha chuile ré solais é!

→ dúchan

Is diabhaltaí an dúchan a rinne mé féin agus D. lá. Chuir muid an cúl thiar agus an cúl ó dheas de Bh. Bh. agus go deimhin bhí sé chomh maith dhom a rá nach raibh freastal ar bith againn scáth a ndearna J. Sh. G. Deirimse leatsa gur buan an cúl é cúl thiar Bh. Bh. Feicim anois go bhféachann sé é féin trí lá, ach ar ndóigh níl déantús maitheasa ar bith sa scairíneach siúd. Ní ag cur a bhíos sé ach ag cipiléireacht!

→ dúil

Níl a dhath maitheasa dhúinn a (ár) ndúil a bheith le Meiriceá an Nollaig seo. Tá Meiriceá réidh. Níl sciúrtóig ag teacht anois as

→ duine

Shílfeá go bhfuil tú ag cuimilt le na daoine móra ar an saol seo. Chonách maitheasa ort!

→ dúnáras

Sin é a gcuid dúnárais sin i gcónaí, chuile rud a dhéanamh ar chúla téarmaí agus i ngan fhios don chomharsa. D'fhiafraigh mé dhe inné cén chaoi a raibh P. 'Maith go leor,' adeir sé, agus ní bhainfeadh fear agus píce tí ba (ní ba) mhó as. An chéad rud eile, agus mé thuas sa ngarraí, chonaic mé an sagart ag dul tharam. Sin é an uair a chuala mé gur ag cur na hola ar Ph. a bhí sé. Chuaigh mé isteach ann ar mo bhealach suas. Níor labhair aon duine sa teach liom — dubh bán ná dubh buí. B'éigean dom féin a dhul agus an doras a bhrú siar sa seomra. Murach go ndearna mé féin é, ligfí amach aríst mé d'uireasa a feiceáil. D'fhiafraigh mé inniu dhe aríst cén chaoi a raibh sí. 'Maith go leor,' adeir sé, agus shílfeá go mba mhó an guth a bhí aige orm faoina fiafraí beag ná mór. Nach deacair a bheith ag iarraidh maitheasa ar a leithide sin

+

→ dúradán

Maidir lena bheith ag iarraidh maitheasa ar an dúradán sin, níl aon mhaith ina chionn. Céard atá sé in ann a dhéanamh ar aon chor agus déanadh sé a sheacht ndícheall. Ar ndóigh níl lán do ghlaice ann

TUILLEADH (2) ▼

Tá dúradáinín dona d'athair aige muis — ní dhá roinnt leis é, ach dhá fhágáil aige. Dheamhan carr móna a bheadh bainte aige bliain mhór fhada agus é a fhágáil faoi féin. Ach dhá dhonacht dhá bhfuil sé anois, ba mheasa go mór fadó é. Buille maitheasa ar bith ní dhéanadh sé ach fáiscthe síos ar bhóithrí agus ag súdaireacht soir anseo.

Ní raibh call di a dhul chomh fada ó bhaile chor ar bith má ba léithe a dhul ag cur milleáin ar aon duine. Bhí an seanscraiste siúd sa gclúid aici chomh mór a mhilleán le duine ar bith eile. Is maith mo léan, a d'fheicfeadh sí an dúradán faoi shúil na comharsan ach nach bhfeicfeadh sí an tsail mhór faoina súil féin. Bhí an tsail mhór aici muis ar an teallach — agus sail gan mórán maitheasa (a fear féin)

→ téigh amach

Gabhfaidh an chaint amach de t'ainneoin. Ní bheadh a dhath maitheasa dhuit a bheith ag iarraidh rud a cheilt. Faightear fios ar chuile shórt. Sin é a cheapaimse ar chaoi ar bith. Chuaigh seafóid eicínt amach anseo uair go raibh tithe nua le ligean amach ar phínn sa tseachtain, agus bhí tír is talamh ag an mbeairic ag cur boinn ar an scéal lá arna mhárach

→ téigh as

Ní cheannóinn an capall sin chor ar bith. Cuimhnigh go bhfuil mise dhá rá leat: is gearr a bheas déantús maitheasa ar bith sa gcapall sin, agus sin é an fáth go bhfuil sé ag iarraidh a cur uaidh. Níl néal ar bith air sin. Nach bhfeiceann tú í ag dul amach ar fad as na guailní. Tá sí caite i ndiaidh a mullaigh uileag anois. Is beag an dochar di agus na hualaigh a chuireadh sé uirthi

+

→ téigh chun

Tá a chuid ag dul chun maitheasa dó, bail ó Dhia agus ó Mhuire air — tá slacht nó snua a chodach air; níl a chuid ag dul amú air

TUILLEADH (2) ▼

Go dté sé chun maitheasa dhuit a dhuine chroí

Chuile ghreim dhá n-itheann sé sin téann sé chun maitheasa dó. Is furasta a aithinte air é, bail ó Dhia air!

+

→ téigh do

Níl a dhath maitheasa dhuit anois a bheith ag dhul dom. Dá mbeadh fonn óil orm, d'ólfainn é, agus nuair nach bhfuil, ní ólfad. Is fhearr duit gan a bheith sáraitheach liom

TUILLEADH (2) ▼

Níl a fhios agat an chaoi le dhul dó chor ar bith. Scaoil é seo chun tosaigh, agus fáisc é sin nó go gcuire tú isteach é seo agus é a dhaingniú … Anois b'fhéidir! Tá cuma na maitheasa ort

Níor bheag dhó a raibh ag dul dó cheana an díthreabhach bocht, agus gan tuilleadh a theacht air. Dheamhan duine a mbuailfidh bruitíneach é san aois a bhfuil seisean ann nach duine é a bhfanfaidh fuíoll air, más fada gearr a shaol. Tá faitíos orm go bhfuil a chuid maitheasa ar iarraidh

→ téigh faoi

Níl a dhath maitheasa dhó sin a dhul faoi lámha dochtúirí, arae níl aon bhiseach ina chionn, an duine bocht. Tá sé tolgtha

→ téigh roimh

Ní dheachaigh sé roimh an tinneas sin in am. Sin é a d'fhága go dona é. Ní mheasaim go bhfuil mórán maitheasa a dhul roimhe anois. Tá sé in ainseal

maitheas (85)