Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: maitheas

→ fearacht

Níl sé siúd t'fhearacht fhéin chor ar bith. Chuaigh fír na maitheasa ansiúd agus tá a shliocht air: ní fhágfaidh sé a ghnaithí ar lár

→ framsáil

Ní iarrfadh sí aon bhuille maitheasa a dhéanamh go héag ach cead framsáil a fháil ar bhóithrí

→ froigisí

Ní dhéanann sé buille maitheasa ach ag cur caoi ar an mbicycle atá aige, ag cur iongáis agus freigisí air. Agus ní túisce thuas aige iad ná anuas aríst

→ frídeoir

Is beag é do mheas ar an bhfrídeoir, ach deirimse leat gurb in é an gnaithíoch. Murach é sin is fadó ariamh an lá a bheidís de dhroim tí. Maidir le bheith i gcleithiúnas an mhac is sine! Bheidís ar deireadh muis! Dheamhan déantús maitheasa ar bith ansin!

→ fág le

Fágaim le m'uacht gur maith liom sin muis. 'Chonách maitheasa ort!

→ fágálachaí

'Sé an chaoi ar sháigh mé na síolta ann, agus nuair a sháigh, chuir mé mám diúain síos sna fágálachaí ag cur farasbarr maitheasa orthu má b'fhíor dom fhéin. Ar ndóigh mo chreach mhaidne! Mharaigh mé le leasú iad. Róleasaithe a bhí siad roimhe sin fhéin

→ fálróid

Tá sé ag déanamh na fálróide, ach is beag é a chuid maitheasa ina dhiaidh sin. Dheamhan dhá chléibhín fátaí de bhláth bliana aige

→ fánaíocht

Éirigh as an bhfánaíocht agus déan buille eicínt maitheasa feasta choíchin. Ach níl fír na maitheasa ionat

→ fóir

Níl buille maitheasa déanta agaibh ó mhaidin. Go bhfóire Dia ar an té atá in bhur gcleithiúnas!

→ caidhfte

Tá caidhfte mná aige, nach n-iarrfadh aon bhuille maitheasa a dhéanamh dhá lá a saoil, agus faigheadh sí duine a choinneodh comhrá léithe.

→ carn

Ó bhuail an méid sin gearranála mé, bíonn mo phíobán carnaithe leath na gcuarta. Fuair mé buidéal ón dochtúr air ach dheamhan lá maitheasa a rinne sé dhom, ainneoin gur íoc mé mo leathghine bhuí air.

→ cipiléara

Cipiléirín corónta é. Níor cuireadh fír na maitheasa ann, agus is furasta a aithinte air fhéin nár cuireadh.

→ cipiléireacht

Cén mhaith dhomsa do chuid cipiléireachta. Mura bhfuil aon déantús maitheasa ionat, éirigh as an obair ar fad.

→ ciseadóireacht

Ní ghnídís sin buille maitheasa ar bith eile fadó ach ag caoladóireacht agus ag ciseadóireacht, agus ag díol chléibh agus ciseáin i nGaillimh.

→ cliar

Tá sé tinn creatánach agus cliar ann i gcónaí. 'Sé mo mheas go bhfuil a chuid maitheasa ar iarraidh, an duine bocht.

→ clifeartach

Clifeartach gan déantús maitheasa ar bith é sin — sea sin.

→ cosúlacht

'Sé is lú cosúlacht maitheasa dhá bhfaca mé ariamh — níl cuma oibre ar bith air.

→ cíosáinín

Tá an cíosáinín sin thuas ag M. Bh. istigh againn chuile ré solais. Meas tú an ndéanann sé buille maitheasa ar bith, ach chreidim gurb é cuid an bheagáin atá sé in ann a dhéanamh théis a dhíchill. Dheamhan brí ann.

→ bannaí 1

Is díth céillí an mhaise dhuit é má ghlac tú bannaí béil ar scéal den tsórt sin. Níl a dhath maitheasa ann gan scríbhinn a bheith tarraingthe air

+

→ bealach

Níl a dhath maitheasa dhuit a bheith ag saibhseáil mar sin leis. Scaoil bealach leis.

TUILLEADH (3) ▼

Ní fhaca mé ariamh é nach i mbéal an bhealaigh a bheadh sé. Meas tú an ndéanann sé buille ar bith maitheasa?

Má bhí tú as bealach thú fhéin, céard a fhéadfas tú a dhéanamh air. Níl a dhath maitheasa dhuit ag dhul chun dlí leis.

Ní uireasa bealaigh atá air, ach níl aon déantús maitheasa ann fhéin.

→ beart

Níl beart ar bith ab fhearr a dhéanfadh do leithéidse anois i dtús do shaoil agus do mhaitheasa, ná gearrchaile mná a fháil agus pósadh as láimh. B'fhearr dhuit go mór é ná a bheith dhá chuir ar an méir is faide.

→ creachlaois

Déan chuile shórt a shamhlú leis sin ach creachlaoiseachaí oibre. Ach breá nár cuireadh fír na maitheasa in am ann!

→ cráisiléad

Is beag an dochar dhó a bheith ina chráisiléad fhéin agus laghad a chuid maitheasa. Ar ndóigh, ní dhéanann sé smeach ó mhaidin go faoithin ach gróigthe istigh ar an teallach.

→ críoch

Is beag an mhaith a dhéanfadh talamh Chríghe Fódla dhó anois. Tá a chuid maitheasa ar iarraidh.

→ seanbhaile

Shílfeá go mbeadh déantús maitheasa eicínt ionaibh thairis sin nó go n-éireodh sibh in am. Nach bhfuil a fhios agaibh nach áit buaile ná seanbhaile do thalmhaí an leaba an tráth seo de ló, i leaba dhaoibh a bheith amuigh ina gcuid oibre le uair an chloig.

→ beo 1

D'éagóir (d’éagcóir Dé?) dhuit nach dtéann amach in do gharraí go beo deifreach as sin, ach is cosúil gur beag an fonn maitheasa atá ort.

→ binse

Dheamhan a chos a chorraigh den bhinse sin ó mhaidin ach ag breacadh a loirgní le tine. Is géar a theastódh fír na maitheasa a chur ann.

→ boideoide

Is mairg dhuit nach ndéanann buille eicínt maitheasa tharas a bheith in do bhoideoide mar atá tú.

+

→ aer

Má chaith sé an saothrú sin in aer, níl aon mhaith a bheith ag iarraidh maitheasa air

TUILLEADH (1) ▼

'Sí cuid an bheagán a chuid maitheasa siúd mura bhfaighe sé a dhul ag déanamh aeir.

→ buail síos

Buaileadh síos ar fad é ó tháinig an uair ghlas. Sílim go bhfuil a chuid maitheasa ar iarraidh. Ach tá Dia láidir ina dhiaidh sin!

→ buil

Ní buil leis buille maitheasa a dhéanamh anseo agus ní buil leis fanacht ag an scoil, agus níl a fhios agam beirthe ná beo céard a dhéanfas muid leis, arae tá muid sáraithe reicthe aige.

+

→ buille

B'fhurasta a aithinte go raibh a chuid maitheasa ar iarraidh agus nach mbuailfeadh sé aon bhuille sa mbéim tí (ní) ba mhó.

TUILLEADH (14) ▼

Dheamhan buille maitheasa a rinne mé le gabháil chun seachtaine ná buille maitheasa a d'fhéad mé a dhéanamh ag daitheachaí

Dheamhan buille maitheasa a rinne sé le coicís ach ag imeacht ag fálróid agus ag seiteamas lena comharsanaí.

Dheamhan buille maitheasa a fhéadaim a dhéanamh ag iarraidh beithígh a fhaire gan a dhul i mbradaíl.

Dheamhan buille maitheasa ar bith is mian leis a dhéanamh ach cead scoir a fháil.

Dhá dhream nach bhfuil call dóibh buille maitheasa ar bith a dhéanamh — máistrí scoile agus póilíos — agus dhá laghad dhá ndéanann na máistrí scoile, dheamhan buille ar bith ar na póilíos.

Tabhair cead dhom buille eicínt maitheasa a dhéanamh agus ná bí do mo mhearú mar sin i gcónaí.

Ta macnas air cheal aon bhuille maitheasa a dhéanamh.

Más leat aon bhuille maitheasa a dhéanamh, ní fhéadfaidh tú an oiread cion a bheith agat ar an leaba agus atá.

Cén chaoi a bhféadfadh sé aon bhuille maitheasa a dhéanamh. Níor cuireadh fír na maitheasa ann nuair a bhí í a chur ann.

Tá saol na bhfuíoll aige gan buille maitheasa ar bith.

Dheamhan buille maitheasa ar bith a bhí air ansiúd, ach ina dhiaidh sin, níor lig an leisce dhó aire a thabhairt dhá cheann posta

An bhfaca tú dream ar bith ariamh nach bhfuil buille maitheasa ar bith orthub ach máistrí scoile? Cupla uair sa ló agus leath na bliana ina gcónaí. Is olc an tír atá dhá n-íoc, leabharsa.

Tá an saothrú beag, ach dheamhan an fiú dhuit a rá go mbeidh buille maitheasa ar bith ort ann.

Níl déantús maitheasa ar bith ann. Is annamh a ghníonn sé aon bhuille oibre.

maitheas (50+)