→
fág
marbh (50+)
→
foilsigh
Ba deacair dóibh an t-ádh a bheith orra, go mba leó fhéin uainne é. Shíl siad go raibh siad in a rith seóil ceart críochnuithe anois. Bhí a dhá láimh timpeall ar an saol. Ach is ag Dia is fhearr a fhios. Foillsíonn Dia an chneamhaireacht agus an mí-scruball i gcomhnaí. Is fada ar an saol mé agus níl aon-lá ó tháinig cuimhne dhom nach h-amhla a fheicim é. Chuala tú an scéal faoin bhfear a chonnaic fear eile ag marú duine agus dhá chur ingan fhios. Mhionnuigh sé agus mhóidigh sé mara bhfoillsíodh Dia é, nach mbeadh aon-áird aige fhéin ar Dhia níos mó. D'fhan mar sin. Chonnaic sé go raibh an saol ag féithiú leis an té a rinne an marú … Sin é an chaoi a raibh sé. Bhí fear eile marbh cheana ag an té a maruíodh. Nach maith gur fhoillsigh Dia an choir sin!
→
foláir
Níorbh fhuláir dó cho láidir agus a bhí sé. Dar fiadh dhá n-airíodh an ceann eile buille marbh ar bith ann, thapódh sé é. Is buachaillín cruadh é an fear eile fhéin
Má bhí sé ar meisce muis, bhí na súile an-fhreochanta aige. Ní raibh siad marbh in a cheann mar a bhíos siad scaití eile
→
fág
"Níor fhága an marbh láthair" adeir sé. "Tá mo phíopa ag duine eicínt san teach. Tóróidh mé a bhfuil istigh, agus an té a bhfuighidh mé aige é, ní leis a rachas (fc. marbh)
→
calm
Má sheasann sé in a chalm mharbh mar seo i bhfad eile, caithfe sib a dhul ar na buillí = a dhul ag iomramh.
→
colg
Chonnaic mé gráinneog marbh annsin thíos ar a' mbóthar, a's na cuilgní 'bhí uirre briste ar fad.
→
bealaigh
Ba cheart go mbeidís a' síolrú anois ar a' bhfód bealtuighthe sin amuigh 'san áit a bhfuil an linn mharbh (bradáin)
+
→
beo 2
Is cuma liom beo nó marbh, tá mé chomh dona sin.
TUILLEADH (29) ▼
Is cuma liom mo bheo nó mo mharbh, mara bhfagha mé réidh an achair ó'n bpian seo.
Nach cuma dhó a bheo nó a mharbh anois, má tá'n bhail sin air — martruighthe le na shaoghal aríst.
Sé'n chás amháin dom é, beo nó marbh anois.
Dubhairt sé gur chuma leis beo nó marbh, a's chreidfinn é freisin. Níl fhios ag aon-duine beo, cé'n chaoi 'bhfuil sé sin a' saothrú an tsaoghail.
Is cuma liom mo bheo nó mo mharbh — rud a' bith a chuirfeadh as pian mé!
Nach hé an cás céadna do'n duine bocht a bheo nó a mharbh. Cé fearr dhó beo!
Dheamhan a' miste le saighdiúr a bheo nó a mharbh. Nach len' aghaidh sin atá sé ann?
Ní hé a bheo ná a mharbh, atá a' cuir imnidhe ar siúd ach ól a's eirghe-in-áirde.
Is furast aithinte ort, nach hé do bheo ná do mharbh atá a' cur imnidhe ort, a's a dhul sa gcontabhairt sin.
Dhá mbadh é a bheo nó a mharbh a bheadh a' déanamh imnidhe dhó, is fada amach ó na h-amhuis sin a' d'fhanóchad sé — is fada sin.
'Bhfuil suim a' bith aghad in do bheo ná in do mharbh, nó cé'n catmara atá do do tharraingt siar ar a' mbaile sin.
Fear a' bith a chuaidh isteach in a lár sin, déarfainn gur fear é, gan mórán suim in a bheo ná in a mharbh.
A Thighearna nach diabhlaidhe beag a' tsuím atá in a bheo ná 'na mharbh ag an ngasúr sin, a dhul a' marcuigheacht ar a' mbromach, a's gan fhios aige, nach tosuighe a' gabhail dá tóin in áirde a dhéanfadh sí, a's é a chaith(eamh) anuas.
Tá'n bheo a's an marbh chomh maith le chéile tarraingthe thrídh n' fhiacla aige = bíonn sé a' coireamhaint ar a' té atá ar shlighe na fírinne, chomh maith leis a' té atá ar shlighe na bréige.
Sé'n chás amháin leis an beo a's an marbh, nuair a bhuailfeas fonn biadáin é.
Hébrí céard a dheanfas tú leis a' mbeo, leig de na mairbh; abair do rogha rud leis a' mbeo, ach fág na mairbh le na n-anshógh féin.
An té nach dtiubhra modh do'n bheo, ní thiubhra sé modh do na mairbh (a' cainnt dó).
Ar do bheo ná do mharbh ná teara annseo aríst = ná teara ar chonntar a' bith; ná teara ar mhaith leat fhéin, nó má tá do leas ar Dhia.
Ar do bheo, ná ar do mharbh, fainic a labhróchthá air sin, le duine ar bith.
Ná taobhuigh an teach sin aríst ar do bheo ná ar do mharbh.
Ná cloisimse an focal sin as do bhéal aríst ar do bheo ná ar do mharbh, nó má chloisim, giorrócha mé leat.
Ní dhéanfadh sé ar a bheo ná ar a mharbh é = ní dhéanfadh sé ar luach-saothair a' bith é.
Dheamhan anoir 'fheicfeas tú aríst é, le na bheo ná le na mharbh = ní thiocfa sé anoir aríst é, le linn a' tsaoghail seo, ná'n chéad saoghal eile (am atá igceist ann).
Ní thaobhócha mise B. U. aríst le mo bheo, hébrí céard a dhéanfas mé le mo mharbh = chomh uain's 'bheidheas mé beo aríst, ní racha mé B. U., ach níl fhios agam céard is cor dhom th'éis mo bháis.
Ní bheannócha mé dó le mo bheo ná mo mharbh, th'éis a' chleas a rinne sé orm.
Dheamhan deoir 'ólfas sé aríst adeir sé le na bheo, ná' mharbh.
Dheamhan goir agam an baile a thaobhachtáil aríst le mo bheo ná mo mharbh, má eirigheann aon-cheo do 'bhicycle' Sheáinín.
Ná feicimse ar mo shráid aríst é, le mo bheo ná mo mharbh, nó daighean mé, má fheiceann go n-íocfa sé ann.
Má chloisimse, go gcaithfe tú an chainnt sin le do bheo ná le do mharbh aríst, gheobha tú faoi na for(bh)aí é, feicfe tú fhéin.
→
binse
Fagh an láighe a's glan amach an scrath mharbh sin de'n bhinnse. Ní dheacha tú sáthach domhain leis dhá scrathadh.
Dheamhan a dhath ariamh a rinne sé, ach snaidhm de'n bhuailteán a thabhairt aniar ó mhaol na gualann dhó, a's é shíneadh mín, marbh 'san easair.
+
→
buille
Níor leig sé aon-bhuille marbh in a chuid oibre ó mhaidin = tá sé ar aon-táirm amháin ag obair ó mhaidin; thug sé aire dhá chuid oibre.
TUILLEADH (7) ▼
'Siúd é an ceann céadna nach leigfe aon-bhuille marbh in a ghna(ithe), ach ar a tháirm i gcomhnuidhe.
Is cruadh an cás é, má leigeann sé siúd, aon-bhuille marbh in a chuid oibre.
Leig sé buille marbh 'san iomradh = chlaochmuigh sé beagán 'san iomramh.
Ní mór dhuit coinneál uirre (bád), a's gan aon-bhuille marbh a scaoileadh 'san iomramh.
Níor fhéad mé aon-bhuille marbh a leigean in mo chuid oibre indiu, arae bhí féar leigthe amach agham, a's dheamhan a rabh fhios agham, cé'n puinnte a dtiocfadh an múr.
Níl goir agaibh aon-bhuille marbh a leigean ionnaibh fhéin aríst, go mbí an t-Earrach curtha.
Ní fhéadann fear na h-áite seo aon-bhuille marbh a leigean in a chuid oibre aon-uair. Ní túisce obair críochnuighthe ná 'bheidheas cruadhóg eicínt eile a' breith air.