réidh (100+)
+
→
abair
Abair é! Móin ar bith nach raibh tóigthe roimh an doininn seo, tá sí réidh le triomach imbliana
TUILLEADH (1) ▼
Tá sé réidh agam anois. Céard déarfá faoi sin? An gceapfá go bhfuil sé maith go leor?
→
daba
Ara tá chuile dhuine siar annsin ag fáil an daba eile sin — an Dole — ar feadh na bliana uiliog, agus is cuma leo sin sa diabhal, ach gan é sin a bhaint dóibh (díob). Dhá mbaintí, bheidís réidh le K. gan mórán achair. Dheamhan mórán gnaoi ag cuid mhaith aca cheana féin air, ach tá siad i bhfaitíos faoi'n "dole" in a dheidh sin
→
daigh
Ní fhaca tú aon-fhear ariamh ab fhearr a bhíodh ná é go mbuaileadh an doigh é, ach ó bhuailfeadh, mhaithfeá do Dhia gan a bheith ag éisteacht leis go n-imigheadh sí aríst. Ach ba bheag réidh an achair a thug sí dhó chor ar bith san aimsir dheireadh. Chothuigheadh sí i gcomhnaí é
→
dalba
Is dalba an aoirde atá ins an reanglachán siúd. Bhuailfeadh sé a chloigeann go réidh socair thuas ar an áiléar sin. Níl aoirde ar bith in P. S. len a ais. Dhéanfadh sé siúd beirt mar é
Chuir sé an dallach dubh ort. Breagh ar ghéill tú dhó. Nach simplí an mhaise dhuit é feasta choidhchin. Ag tabhairt scilling do shumachán nach raibh aithne ná eolas agad air, ar chunntar go dtiubharfadh sé cigarettes agad. Bhí baoghal air go deimhin. Tá tú réidh le do scilling anois. Caith sneachta ar a lorg = gheall an gasúr dó go raibh a fhios aige féin áit a bhfuighfí tuitíní, agus mheall sé scilling ó'n bhfear
Tá a shliocht orm. Ní bhuailfear an dalladh mullóg cho réidh sin ormsa aríst, agus ní bhuailfí orm an uair sin fhéin é, marach go mb'éigin dom a bheith isteach agus amach 'chuile phuinte ag faire ar bhó a bhí i dtinneas laoigh
Nach h-é an dallarán ceart é má tá 'chuile dhailtíneach indon imeartas mar sin air. Dheamhan splanc chéille a thiocfas go deo dhó. Tá sé réidh léithe
Dá mbeitheá an fhad ar neamh-chodladh agus atá mise, bheitheá féin in do dhall-dúda freisin. Níl a fhios agam ó Fhlaithis Dé céard atá orm. Chuaidh mé ag an dochtúr agus thug sé cupla buidéal dom, ach bhí mé cho maith dhá bhfuireasbhaidh. Níor chaith mé an ceann deire a thug sé dhom chor ar bith. Sin é an chaoi a bhfuil mé. Buaileann codladh mé mar seo agus bím in mo dhall-dúda leis, ach ar an dá luath agus a dteighim ar an leabaidh, imigheann sé d'aon-iarraidh … Bím ag tuitim in mo chodladh agus airighim ualach eicínt i mbéal mo chléibh, agus mar a bheadh pléascadh eicínt in mo phíobán. Dúisighim suas de gheit. Uaidh sin amach, tá mise réidh le codladh
Sin é an uair a mbíodh an dántaireacht sa teampall seo thoir. Chloisfeá go réidh socair ag C. na gC. iad 'chuile uair dhá mbíodh "prayers" aca ann
→
daoire
Tá na beithidhigh réidh le daoireacht imbliana. Deir siad go bhfuil an galra eile sin briste amach aríst i Sasana
→
daor 1
Is daor a íocfas tú ann má bhaineann tú léithe siúd. Ní shiúd iad an ribín réidh agad. Chuirfeadh a h-athair siúd thar fairrge thú (go talamh Van Diemen nó a leithide d'áit)
Má d'airigh tú faoi do neart chor ar bith é, breagh nachar thug tú an dara thairt dó. Ní tada eile a bhí ag teastáil uaidh. 'Muire muise, dhá gceapadh seisean go raibh aon-fhearasbarr aige ortsa ní imeochthá uaidh cho réidh sin
+
→
deachma
Níl na ceanna cruacháin ná na malraí cháit sin len ithe chor ar bith. Má bhuaileann siad go deo an dubhán agad, caith ag an deachma iad. A mhaltraid níl le déanamh leo. Nach cloigeann ar fad é an ceann-cruacháin. Bhí mé lá i mbliana annsin thíos ar an storráinín, agus bhí siad do mo bhualadh cho tréan in Éirinn agus a bhí mé dhá gcaitheamh i bhfairrge. Ach dhá mbeinn ann go dtuiteadh déidín agam, ní bhfuighinn priocadh ó thada eile. Ghlionndáil mé suas mo dhorugha faoi dheire le cantal, agus aníos liom. Ná bac thusa le lá ar bith a mbeidh bualadh ar a leithidí sin. Tá tú réidh le iasc an lá sin.
TUILLEADH (1) ▼
Duine ins an gcéad a dheirbhshiúr ó a chuirfeas an saoghal thairis gan corr-phoc eicínt dhá bhualadh. Caithtear deachma na sláinte a íoc. Bíodh muid buidheach má eirigheann sé linn cho réidh sin. Feiceann muid fir luatha láidire scolbánta ar na maidí 'chuile lá ins an tseachtain. Nach bhfuil a fhios agadsa annsin go bhfuil sé mór ag sean-chuaillí mar muide a bhfuil leath-chois linn istigh ins an uaigh cheana, a bheith ag casaoid
Fuair sé airgead mór ar an áit sin a dhéanamh. Is airgead mór é len a mheas mar sin, ach cár fhága tú an deachmaíocht in a dheidh sin. Tá sé réidh go leór cheithre mhíle punt a rá, ach ní bhfuighidh sé leithphínn dhe sin go mbeidh an chloch spideóige thuas aige, agus gan fháil an uair sin fhéin ach a leath. Ní bhfuighidh sé an chuid eile nó go bpasálfaidh na "h-engineers" é, agus b'fhéidir gur fada é sin. Dar brí an leabhair bhí costas freisin air
+
→
dealaigh
Ná bac leis an gcailín [...] le duine ó a bhuailfeas sí aon-uair amháin é. Níl leigheas i gcíonn [na] h-eitinne. Duine ar bith a dtiocfaidh sí in a chrioslaigh is fear réidh é.
TUILLEADH (1) ▼
Nach réidh a dhealuigh an treoch len a cuid patairí seo thíos. Dar príosta rinne sí éascaidheacht mhór leo ar scáth coicíse. Is minic a chonnaic mise ag baint ráithe mhóir fhada as gasúir í. Marar chas fear an chapaill bháin léithe (bíonn leigheas an treoch ag fear capall bán)
Tá tú réidh le síochán anois ná aon-suíochan a fheiceál ar an domhan. Dheamhan é muis nó go n-imighidh an ball dubh de'n fheadóig
+
→
déan 1
Gheobhaidh sé a sháith mhór le déanamh feicfidh tú féin air agus an "bully" seo anoir a chur in aer. Ní chuirfidh sé in aer é, cho réidh agus a chuir sé an dream eile. Ní raibh ins na troideannaí eile sin dhó ach ag caitheamh dairteacha
TUILLEADH (1) ▼
Ná déan de mhoill anois ach thú a bheith réidh
→
deannach
Ná raibh Dia ag asail muise mara raibh sé ag baint deannaigh as ceathramhnaí an asail soir le fánaidh. Feac láighe a bhí aige agus níl aon-iarraidh dhá raibh sé a thabhairt ar na h-easnachaí dhó nach gcloisfeá go mín réidh socair thiar ag tigh Mh. "Tiubharfaidh mé ag an bpóilí tú" adeireadh sé, agus díocas air leis an bhfeac
→
deannóid
Coirce ar bith atá ar sraith tá sé réidh le triomach indiu. Rinne an tuile aoileach dhó (dhe) aréir agus níl an dionnóid féin ann indiu le dhul thríd. Shílfeá go mbíonn scláradh gréine ann scaithtí ach is gearr a sheasas sé. Pé aca sin é, níl triomach ar bith ann
→
déanta
Tá déanta len a bhás. Níl aon-tsúil go dtiubharfaidh sé mórán leis an oíche leis. Tá srannán ann anois a chloisfeá go réidh socair amuigh ag céim na sráide. Chuaidh an ola air indiu
→
dearg 1
Shíl sé a thabhairt fúm dearg, ach ní dheachaidh leis. Bhí mise réidh faoi na chomhair. Is togha scéiméara é
→
dearg 2
Beidh mé réidh leis an deargadh anocht. Má bhíonn féin ní miste sin liom, mar ní gan anró é
→
deasaigh
Tá sí réidh le deasú anois ó d'imigh an ciseadóir. Sin é an buachaill a dheasóchadh í. Dhéanfadh sé ciseog nuadh di
+
→
déidín
An té a mbeidh déidín tuithte aige ná bac thusa leis. Má bhíonn sé tuithte ceart aige, is fear réidh é. Dochtúirí na cruinne ní leigheasfadh é. Má ghníonn an giall crapadh tá sé craptha, agus ná bac thusa len a thabhairt ar ais, mar níl aon-ndán ar ais dó. Déarfaidh do rogha dochtúr leat é cuirfidh mise geall
TUILLEADH (2) ▼
'Sábhálaidh Dia sinn: déidín tuithte aige. Má tá muise is fear réidh é. Céard d'eirigh dhó? 'Ar ndú (ndóigh) ní hí an spala a buaileadh air thoir annseo is cionntaighe. Chaithfeadh sé go raibh tsiocair (siocair) eicínt aige thairis sin. Is deacair le déidín tuitim. Chuala mise cheana gur buaileadh iarraidh d'ord ceardchan ar an gC. a bhí thuas annseo agus é sínte ar an mbóthar. Cuireadh cnáimh a ghéill as áit agus in a dhiaidh sin féin dheamhan déidín a thuit aige. Mara b'shin í a dhóthain de shiocair castar leis é, ach bhí giall cruaidhe aige siúd, deir siad
Dheamhan duine muise as an teach a thiocfas a (do) chongnamh dó dhá dtuiteadh déidín aige ag forcabhás orra. Nach réidh a gheobhadh sé daoine ag dul dhá marbhú féin dó-san, agus gan é ach ag magadh fútha aríst ar fud an bhaile. Chuaidh beirt as an teach dhá lá le coirce aige anuiridh, agus 'sé'n siomsán (seamsán) a bhí aige soir faoi na bóithrí aríst, go mb'fhearr dóibh a bheith ag déanamh rud eicínt ó thárla nach raibh aon-choirce aca féin. Ag ceapadh go dtiubharfadh muide lá do'n fhear sin aríst!
+
→
deilbh 1
Dá mbeinn réidh le 'chuile dheilbh eile go dtí an churaidheacht, ní leath-anró í sin a dhéanamh. Ach bíonn duine meathta ag dul i dtráigh, agus ag tógáil clascannaí agus ag biorrú claidheachaí, agus ag déanamh crúbáin
TUILLEADH (2) ▼
Dhá mbeadh 'chuile dheilbh eile réidh, ní bheithí i bhfad leis an teach, ach cidh Dia go meáróchadh an téisclim duine. Tá mise thar bharr mo chéille ag na faileannaí beaga sin atá le déanamh
Bhí 'chuile dheilbh eile déanta aige 'san oíche Dia Domhnaigh ach an pota a leagan síos, agus bhí sé le sin a dhéanamh an oíche sin. Ba cheart dó a bheith réidh faoi seo. Mara dtapuighidh tú é mar sin féin, dheamhan an sdriog a bhéas aige. Ní túisce réidh anois é ná bhíos an iarraidh fuadaighthe cruinn baileach. Mara bhfaghaidh tú aon-deoir aigesan, tá tú réidh len a fháil in aon-áit eile
+
→
deimheas
Tá faobhar ar a deimheas aice anois. Feicfidh tú píosa sciolladóireacht annseo roimh an oíche, nachar chuala tú a leithide ariamh má ionnsuigheann sí féin agus an rúisc thuas a chéile. M'anam, nach hí an ribín réidh í an bhean thuas muise ach an oiread leis an gceann síos, má bheodhuigheann sí féin amach 'un siúite. Bhí an chéad eádradh de'n achrann seo [...] indé … Cearca 'd'eile … nach hé an sionnach a fhéadfas a [...] a dhéanamh fútha!
TUILLEADH (1) ▼
Má's ag dul thart an bóthar féin a bhéas sé, bíonn deimheas air fea'int a gcloisfeadh sé focal ar bith ag ceann bóithrín nó áit de'n tsórt sin. Agus siubhlann sé cho mion cho réidh, agus go sílfeá gur ag iarraidh éalú ar dhuine a bheadh sé. 'Ar ndú, d'eireochadh dhó: 'sé'n dearcadóir atá 'san mbeairic anois é
+
Tá na bróga seo réidh 'sna deireadhachaí th'éis go sílfeá go bhfuil na h-uachtair go maith
TUILLEADH (2) ▼
Bainfidh ceann eicínt aca amach é, má theigheann siad 'un dlí, ach i ndeireadh na scríbe, is cuma eatorra é. Is beag is fiú an áit nuair a bhéas na dligheadóirí réidh leis
Ba mhór an cur 'un deireadh air leis an scaradh nach raibh barra aige. Ní bheadh stró ar bith í (móin) a scaradh annsiúd le barra. Tá plás réidh ann
+
→
deis
Dhá mbadh mise thú, ní leigfinn an deis uaim. Ní móide go bhfuightheá cho réidh aríst í
TUILLEADH (3) ▼
Níl cinneadh go deo len a bhfuil de dheis ag an bhfeairín sin muis. Agus in a dheidh sin agus uiliog, tugadh bosóg ins an tóin dó amach as do pharáiste gan aon-bhean a thabhairt dó. Dhá dteagadh ceannaidhe ceirteacha timpeall muis, is maith réidh a d'eireochadh ceann leis, is maith sin
Níor bheag dó an deis a bhí air agus gan tusa a dhul ag déanamh tuilleadh air. Má's thuas a fríothadh é, thíos a fágadh é, 'nuair a bhí tusa réidh leis.
Seas ar an taobh seo agus píceáil amach ar do dheis í. Nach feasach duit gur in aghaidh deise atá tú ag píceáil anois. Shoraidh dhíot nach nglacann go réidh thú féin, agus gan forú mar sin a bheith ort. Is iomdha oíche ag an teampall orainn
→
deiseal
Ní fheicfidh tú aon-bhiseach air sin an fhad agus a bhéas grian ag dul deiseal. Tá sé réidh leis
+
→
deo
Tá tú réidh leis go deó = ní bhfuighidh tú é choidhchin
TUILLEADH (1) ▼
Tá tú réidh leis anois go deó deó
+
→
dia 2
Tá tú réidh leis anois go Luan an Bhrátha = lá Philipe an Chleite; lá an Luain
TUILLEADH (2) ▼
Tá mise réidh leis an ngrifisc sin aríst go lá an Luain, agus a údar agam faraor
Má fheiceann tú deireadh Sathairn ag teacht anuas, tá tú réidh le triomach a fháil an lá sin
→
diabhlaí
Is maith diabhlaí réidh leis rud a dhéanamh = síleann sé go bhfuil sé furasta rud a dhéanamh
+
→
diaidh
Is diabhlaí an t-uathbhás a bhíos ort. Nach bhfuil a fhios agad go ndéanfaidh mé é, ach a mbeidh mé réidh go dtí é. Indiaidh a chéile a dhéantar na caisleáin. Níl aon-tsástuigheacht agadsa ann mara ndéantar 'chuile shórt de léim
TUILLEADH (2) ▼
Chuaidh sé indiaidh a mhullaigh ann agus tuilleadh ghéar de'n diabhal aige! Ní raibh sé gabhthach le comhairle, agus tá a shliocht air anois. Bainfidh sí siúd deatach as. Ní raibh breith bonn báis aige nó go bpósfadh sé í sin. Spéir na gréine a bhí innte a mhic ó, má b'fhíor dó féin. Déanfaidh sí siúd spéir na gréine dhó (dhe) shul a bhéas sí réidh leis
Tá caitheamh indiaidh a chéile aca. Ach tá siad réidh le chéile anois. Tá 'chaon duine aca pósta le duine eile
→
Diarmaid
Caith sneachta ar a lorg anois. Tá tú réidh len a fháil. Dheamhan fáil muis dhá ndéanadh Dia dearmad ort. Breagh ar thug tú uait é an chéad-lá
Is dona na gnatha a bheadh ort a dhul do do chailleadh féin suas an bealach díbeartha sin leithide an lae indiu. Dhá mbeadh an bóthar faoi do chois, níor chás duit é, ach ag caruidheacht le réidh-chasáin nach siubhalfeadh na gabhair. Ní leithne an t-aer ná an timpiste a mhic ó. Is fánach an chaoi a mbainfí leagan asad, agus thú a chur go dtí do dhá shúil igcaochpholl. Tá do dhóthain breithe agad a dhul annsin. Is iomdha lá breagh a thiocfas as seo go dtí lá Bealtaine seo chugainn
'Sé a rinne díbheirgeach ar an mbó é agus gob an chorráin a chur dhá bháthadh in a glota. Tá sí réidh sílim. Ní bhuachfaidh an fear ar leis í aon-phighinn go deo uirre. Shílfeá nach ndéanfadh sé cleas mar sin, faoi nach ndearna an bhó foghail ar bith, ach a dhul thar claidhe isteach ins an gcimín. Diabhal mé go ndéanfadh duine rud as taghd b'fhéidir dhá mbeadh ciseach déanta de chur — ach talamh bán. Is daor a bheadh sí air muis, marach go raibh sí istigh ar a chuid talmhana féin. Ach ní bhfuigheadh an ceann eile (an té ar leis í) comhaireamh na sop. Bhí an bhó ar chuid an fhir eile agus mhionnóchadh sé siúd, ní dhá roint leis é, a dtáinic ariamh le é féin a shaoradh. Is air nach mbeadh an mhoill
→
díbliú
Deir siad go dtug an sagart díbliú an mhíádha air indiu. Rug sé air ag teacht amach as tigh Bh., agus má's thuas a fríothadh é, is thíos a fágadh é shul a bhí sé réidh leis. Tá teanga nimhe-neannta ag an sagart sin, 'nuair a áitigheas sé duine. Sagart soineannta go leor é, nó go mbaintear as é, ach má bhaintear, bí ar do shon féin annsin
+
→
dícheall
Má bhíonn tú réidh 'sé do dhicheall é. Tiubharfaidh sé rud le déanamh dhuit freisin, dar mo choinsias
TUILLEADH (1) ▼
Níor fhéad mé aon-chaoi a chur uirre th'éis mo dhichill. Tá an feire uiliog réidh. B'fhéidir dhá dtugthá ag gréasaidhe maith í, go ndeasóchadh sé fós í, ach droch-sheans. Ná bac leis an leathar atá amuigh anois! Ní fiú do sheacht mallacht é
→
díle 1
'Siad na dílte seo a fhágfas an t-arbhar réidh. Bhí sé ar a leath-ghlúin cheana ach sínfidh sé ar fad anois. Cé'n bhrigh ach má theagann stolladh gaoithe. Sin é a dhéanfas a chreach ar fad
→
díleá
Chuala mé go minic go raibh geis ar an gcnocán sin: go raibh sé sídheamhail. Deir 'chuile dhuine go raibh rudaí dhá fheiceál ann. Ach ní raibh géilleamhaint ar bith aige-san do chúrsaí de'n tsórt sin. Bhí rachmall an airgid air, agus chaith sé in a cheann teach nuadh a dhéanamh. Ní bheadh aon-shásamh aige ann go ndéanfadh sé ar an gcnocán sin é, th'éis go raibh 'chuile dhuine ag cur aithne air gan drannadh leis. Má's é an t-Athair M. féin é — 'sé a bhí annseo an uair sin — chuala mé gur dhubhairt sé leis go mbeadh sé in aithmhéala, mara bhfágadh sé an cnocán agus a raibh ann len a n-anshógh féin. Ach ní raibh aon-chomhairleachan in a chíonn. Ó a chuirfeadh sé roimhe rud a dhéanamh. Bhí sé cho dána le múille. Réab sé an cnocán as a lúdrachaí ar aon-nós, agus rinne sé an teach. Tá sé fuar falamh annsin ó shoin, mar a fheiceas tú féin é. Dheamhan duine a chomhnuigh ariamh ann sílim. Marbhuigheadh an mac shul má bhí sé déanta. Sáthach fánach a marbhuigheadh é freisin. Ord a thuit de'n scafall air. Buaileadh síos an inghean agus chaill sé an domhnuidheacht airgid léithe, ach ní dhearna sí aon-mhaith ariamh. Thuit binn an tighe go talamh shul má bhí sé réidh. Shílfeá go mbadh shin é a dhóthain de theasbánadh, ach chuaidh sé in a éadan as dubhshlán in ath-uair. Ní fhaca sé an chloch spideoige ariamh air. Bhí sé ag déanamh creafóige. Ó'n lá ar thosuigh sé ag ordluigheacht ar an gcnocán sin — shílfeá gur beith a bhí air é — níor fhan rud istigh ná amuigh aige nar tháinig an díleághadh air. D'imigh a raibh aige agus ar chruinnigh sé go cruadh — d'imigh sé in a ghlaedh ghlas. B'éigin do'n bhean agus do'n chuid eile de'n chlainn lascadh leo as ar fad ins an deire. Bhí an díleághadh ar a gcuid as comhair a dhá súil. Níl a fhios agam an raibh an oiread aca agus a thug go G. iad. Má bhí, dheamhan tada leis é. Níl duine ar a shliocht indiu; i gcruthamhnas nach ceart d'aonduine a dhul ag cur araoid ar an sluagh sidhe — diúltaigheamuide dhóibh agus fuagruigheamuid deagh-chomharsanacht orra!
+
Thug sé guth orm nach ndeachaidh mé a chongnamh dhó ab eadh! Nach raibh sé ag dilleoireacht liom ar feadh na h-oíche aréir Pádraic a leigean leis, ach m'anamsa nach (nachar) leigeas, ná dheamhan leigean. Is dona na gnaithí a bheadh orm, agus an slaimín féir atá agam féin caithte annsin thoir fós faoi fhliuchán agus faoi amluadha. Níor mhór le cuid de na daoine dá bhfágthá do chuid oibre fhéin annsin agus a dhul in éindigh leo-san go mbeadh a gcuid oibre féin réidh
TUILLEADH (1) ▼
Leig de do chuid dilleoireacht anois liomsa nó beidh rud ar a shon agad. Diabhal bréag nach mbeidh. Ní mise an ribín réidh agad má bhaineann tú asam é.
An uair a thiocfas an scéal faoi'n mbreitheamh annsiúd, is beag an mhaith dhuit tosuighe ag dilleoireacht agus ag rádh: "d'fhága sé agam é", mara bhfuil páipéir agus dinndiúirí agad air, de réir an dlí. Ní hé an dlí an ribín réidh deirimse leat. Ar chuala tú ariamh é: "teigheann an dlí do na daoine bochta mar a theigheas uisce an earraigh do na cearca"
→
diocach
Is fada í in a diocach mar sin. Na scoilteachaí atá dhá dhéanamh uirre. Ní fhaghann sí réidh an achair chor ar bith anois uatha
+
→
díocas
An nóiméad a dteigheann sé sin isteach ins an ngarrdha, teagann díocas air agus tabhair díocas air. Dheamhan a fhios agam in a dheidh sin nach mó a dhéanfadh fear nach mbeadh a leath-oiread díocais air — a ghlacfadh an saoghal go réidh. Is beag a bhíos de bharr an uathbháis go minic, agus an uair a bhíos obair féin déanta, is obair gan slacht í
TUILLEADH (4) ▼
Bíonn díocas ar an aineoluidhe i gcomhnuí, go dteagaidh sé isteach ar an obair. Glacann sé é féin go réidh annsin, agus is fearrde é freisin é. Aindeoin a bhfuil de dhíocas air seo thíos, is suarach le rádh an fhoghail atá déanta aige le dhá lá. Diabhal mé dá mbadh gasúr a bheadh ann go mbeadh an oiread céadna déanta aige
Díocas iascaigh atá air. Ní bheadh fíth na feáin air indé mara bhfágainn mo ghort agus a dhul amach in éindigh leis. Chuaidh, mar is le bheith in m'amadán dom é. Dheamhan an priocadh féin a d'eirigh linn. Bhí sé ag strócadh liom indiu freisin, ach thug mé do'n diabhal é. Tá sé réidh go leor aige-san nach bhfuil imní guirt ná sléibhe air, ach ní hé sin domsa
Ach a mbeiridh sé siar ar an áit dheacair agus ar an dearg-laoch rachaidh mise faoi dhuit go mbainfidh sin an díocas dó (de). Tá sé réidh go leor ag sleaghdóir carra mhóna a chur aníos in áit éascaidh ach is é an dearg-laoch agus "an fheoil chapaill" atá indan fear a chur ar a mhiotal. Chonnaic mise ins an bportach se'againn féin anuiridh é
Is beag eile díocais a chuirfeá san iarraidh nuair a d'fhágfá réidh é. Tá réiteach maith air mar atá sé = tá sé leath-mharbh
→
diogáil
Níl fear ar bith is puinnteáilte ná é. Caithfidh sé seachtain anois ag cur díon ar an iothlainn sin, agus dhá díogáil agus dá sceacháil nó nach mbeidh bun-chleite isteach ná barr-chleite amach innte! Sé a chuaidh le P. Ch. ceart. 'Séard a bhí a dhéanamh anois an uair a bheadh sé réidh agus na claidhtheachaí biorruighthe aige, brúisc a leagan ann oíche eicínt agus asail T. a scaoileadh isteach innte. Bheadh ath-obair air annsin ag díogáil aríst
→
díol 2
Chuaidh sé ag déanamh ballséire orm-sa oíche annseo, a ndeacha sé thart deireannach. Bhí sean-asal dubh agam an uair sin agus é thiar annsin thiar ingarrdha an bhóthair. Bhí sean-asal eile ag J. Th. ins an ngarrdha ó thuaidh. Sheol sé anuas é agus isteach in mo gharrdha-sa agus deir tú le céard a rinne sé, ach driobaill an dá asal a cheangal dhá chéile le píosa róipín. Marach gur eirigh lena h-asail a bheith an-tsean agus an-tsocair, diabhal mé go mbeadh an dá dhrioball tarraingthe amach ó'n dúid aca as a chéile ar maidin, mar chuir sé an ceangal cráidhte orra. D'fhan mar sin go ceann seachtaine agus siar liom féin oíche agus níor chomhnuigh mé ariamh gur thug mé a chapall amach glan as an ngarrdha, agus as go bráth liom gur fhága mé thuas in éindigh le na caiple féaraigh ar chuid M. Ph. í. Rug mé ar bhromach réidh go leor, agus as go bráth liom anuas aríst gur fhága mé istigh thiar ins an ngarrdha aige [é], an áit a raibh an capall. "Bailigheadh leat" anois arsa mise. Bhí cupla uair lae ann, feadh agus mé a bheith ins an mbaile. Ba é déanamh an mhagaidh díol an mhagaidh an mhaidin sin ar chaoi ar bith
Is deacair díolaidheacht a dhéanamh leis an sagart atá agaibhse. Deir siad go bhfuil sé an-ghéar faoi airgead agus go mbíonn sé ag bánrán igcomhnuí i gcomhnuí, nach bhfaghann sé a cheart. Is beag "an tuarastal" a íocas muide annseo chor ar bith. Tá sé réidh go leor a chuid a thabhairt do'n Athair P.
→
díon 1
Tá an-díon báistighe ins na cótaí sin, ach go gcaillfidís thú le fuacht. 'Bhfeiceann tú an ceainnín réidh-chaithte sin agamsa. Ó "Jackchape" a cheannuigh mé é roimh an gcogadh; ar shé déag. Ba slad-mhargadh ceart é
→
diúltach
Tá an t-aer sin thiar sáthach diúltach igcosamhlacht. Ná bac leis ó a chuaidh sé ar an gclaochmú seo. Ní fheicfidh tú aon-lá ar foghnamh aríst i mbliana. Tá tú réidh leis
+
→
dligh
Ní dhlighfinn an lá sin féin dó muise, ach nach raibh neart agam air. Dheamhan ceo de mo chuid féir a bhí in iothlainn agam, ar an ngairbhshion mór sin a tháinig faoi Fhéil Michil anuiridh. An chéad lá breagh a scal as aer, thapuigh mé é. D'iarr mé air a theacht ag déanamh an choca liom. Tháinig. Bhí muid réidh árd-trathnóna. Meastú nach raibh sé ag leigint guib agam (chugam) aríst i gcaitheamh na bliana, nó go mb'éigin dom faoi dheire agus faoi dheoidh, a dhul lá leis in ómós. Sin é an C. agad
TUILLEADH (1) ▼
Dá mbeadh sí gan a dhligheachtáil duinn chor ar bith, níor cheart di a choinneál. Is mór leis amach as an teach seo ar rug a crúib air, agus níor scar sí leis. Ach dar loma-lán an leabhair ní bhfuighidh sí an méid seo cho réidh sin, dá mba isteach as comhair Sh. F. a thiubharfaí í. Ro-fhada a bhí na daoine ag tabhairt áird ar a cuid iarratais — 'seadh sin
→
dochar
Tá foghail mhór déanta ort, agus ní hé a d'fheil duit a dhuine bhoicht, ach níl rud ar bith is fhearr duit anois ná an buille réidh. An uair is mó an dochar 'seadh is fhearr an fhoighid
→
docht 1
Ní ól ar bith é an "lemonade" bradach sin. Bhí mé thoir annsin lá in éindigh le M. B. agus le S. Ó. C. agus J. N. Chaith mé an lá ag ól an lemonade: buidéal ar an bpionta leo-san. Chuir sé docht orm faoi dheireadh. Dheamhan deoir a bhí mé indon a dhéanamh thríom síos aige. Shíl mé go raibh mé réidh. Dubhairt D. liom a dhul amach agus an t-uisce a fhágáil ag scárdadh as an "tap" go ceann scathamh. Sin é an uair a tháinic sé
+
Ní shiúd é an ribín réidh le dhul go dtí leac an doichill aige. 'Sé'n chéad-mhaith a dhéanfas sé fiafruighe dhíot céard atá tú a iarraidh. Ní bheidh ach faon-oscal ar an dorus aige, agus fanóchaidh sé féin taobh istigh. Dheamhan beannú ná beannú a rinne sé d'aon-fhear ariamh
TUILLEADH (2) ▼
An uair a bhíos an píobán réidh calctha air, tá sé siúd indon é a chur síos píobán an doichill. Marach go bhfuil, ní bheadh sé indon an oiread de scáird a ól. Mo chroidhe ó'n diabhal nach dtuillfeadh sé indabhach
Chreidim go bhfuil an dá bhealach ann — an Daingean agus an Ceann — mar adeir an bádóir. 'Sé'n píobán réidh píobán na beatha, agus an píobán eile — píobán an doichill — ceann na h-anála.
Hébrí céard a dhéanfas tú ná bí doicheallach leis. Cuir fáilte roimhe agus iarr isteach é, agus tairg cupán tae dhó. Annsin innis dó a bhfuil le rádh agad, go mín mánla gan focal arannta ar bith. Ar a bhfaca tú ariamh ná teirigh 'un droch-mhúineadha leis mara gcinnidh ort. 'Sé'n buille réidh an buille is fhearr
+
→
dóigh 1
"Boss" réidh go leor é. Mara bhfeiceadh sé thú ag déanamh dógha de'n scéal ar fad ní abróchadh sé tada. Bhí mé féin agus M. Bh. annsin thiar anuiridh ag baint chlocha reatha ingarrdha D. Shuidh muid síos agus na piocóideachaí caithte uainn againn. Diabhal easna dhó nachar théaltuigh aniar, agus ní fhaca muid ariamh ariamh é, gur rug sé ceart críochnuighthe orainn. Meastú céard a rinne sé: a dhruim a thabhairt duinn ar an toirt … Chaithfeadh sé T. Mh. a bhriseadh. Rinne sé sin dóigh dhó (dhe) amach is amach. Fear ar bith a leagadh an barra uaidh os a choinne agus a chuireadh péire uileannachaí air fhéin ag dradaireacht le 'chuile bhean a theigheadh thart an bóthar
TUILLEADH (2) ▼
Ba mhaith an dóigh grinn do dhuine a bheith ag breathnú air ag cur na tuighe. Dheamhan blas ariamh ach a bualadh síos in a straoilleogaí mar a bhí sí agus scoilb a fháisceadh innte. Is breagh slachtar an teach a bhéas aige ach a mbeidh sé réidh
Is dona an dóigh dhó a dhul ag tornae (atornae) faoi'n scéal mara bhfuil fiainisí (fiadhnuise) aige thairis sin air. Tá sé breagh go leor a bheith ag caint annseo ar leic an teallaigh, ach níl sé cho réidh sin ceart a bhaint de'n bhreitheamh ná de na dligheadóirí a bhíos annsiúd. Chabálfaidís thú ar ionntú an tsuip
+
→
doineann
Tá tú réidh le dhul ann ar an doininn seo. Caith as do cheann é
TUILLEADH (1) ▼
'Sí an doininn seo a fhágfas arbhar réidh. Ná bac anois leis. Tá tú as aon-cheo a bhalú air
→
doirb 1
Doirb! Mo chreach mhaidne thú. Leann ruadh a d'ól sí. Sin é an doirb atá uirre! Tá sí réidh freisin. Níl indán traoitheamh di … Muise diabhal an féidir gur dhubhairt sé leat gur doirb a ghlac sí. Is cosamhail gur airigh sé simplí thú. Tá leann annsin thoir imbairillí le seachtain, agus is dóigh go bhfuair sí a bhaladh
→
dóirt
Ní ag leigean thríd atá sé ach ag dórtadh. Ní choinneochaidh an soitheach seo aon-deoir uisce dhaoib níos mó. Tá sé réidh leis, mara dteighidh an-stuipéad ann. Ar an gcaoi sin féin tá sé réidh. Tá an iomarca méid' ins an bpoll atá air
→
dol 1
Bhí an t-óganach seo thoir ag rádh liom go mbeadh an-dol máistirí scoile ag teacht amach imbliana. Beidh a mhac féin réidh an samhradh seo sílim. Cé'n ghnatha atá ag teacht amach aca, agus gan aon-scoil len a n-aghaidh. Nach bhfeiceann tú an bheirt seo thuas atá réidh le trí bliana, agus é ag cínnt orra aon-scoil a fháil fós
→
Domhnach
Is tú atá goirgeach inDomhnach. Glac go réidh thú féin. Níor thuill muid do chuid ropaireacht' chor ar bith uait
→
donaigh
Donóidh sé thú má fhaghann sé leigean ar bith ort. Mar sin bí ar t'áirdeall féin. Ní shiúd é an ribín réidh agad chor ar bith
Donn-réidh uilig a cuireadh d'adhmad ar an teach seo. Níl aon-taobhán giumhasaighe ag gabhail leis. Cuirfidh mé geall leat nach bhfuil. Tá a shliocht air: cho luath agus a tháinic aon-deoir de'n bháisteach anuas ann, thug na rataí uatha. 'Bhfeiceann tú an dhá chúpla sin annsin. Dheamhan a fhios agam cé'n puínte a dtiocfaidh siad anuas faoi'n mullach orainn