réidh (50+)
→
fara
Tá Micil réidh le gort agus garraí feasta. Dheamhan lúd ar bith fanta ann. Caithidís ar an bhfara anois é, thálta (ó tharla) nach bhfuil sé in ann aon cheo a dhéanamh.
→
feáin
Ní raibh fí ná feáin air mura dtéadh sé ar an bportach ag tógáil mhóna ar maidin. Diabhal aithne air nach tirim a bhí sí! 'Dhá mba triomach go Nollaig é anois,' adeirimse, 'dheamhan fód den tsraith siúd a bheadh le dhul i gcruach.' Síleann sé má theagann ana mar sin go dtriomódh sí ar an bpointe. Tá sí réidh leis go hathbhliain muise
→
freagair
Déan go réidh siar ansin. Is fánach an chaoi a dtreascrófaí thú, i bhfad uainn an anachain. Áit achrannach é. Tá go leor seanbhunannaí crainnte ag freagairt ann
→
frídeoir
Chuaigh sí go frídeoir i bhfarraige ar an gcéad abhóig in Éirinn. Shíl mé go raibh muid réidh. Dheamhan muise gurb in é an lá a raibh mise idir an t-aighre agus an tanaí ceart críochnaithe. Ach d'éirigh linn a ceansú ina dhiaidh sin
+
→
fág ag
Fágfaidh mé an Luan ag an gcladach. Is beag eile a bheas déanta agam ach a mbeidh mé réidh leis an trá — ag obair sa gcladach a bheas mé Dé Luain
TUILLEADH (1) ▼
D'fhágfainn trí phíosa a bheith sa ngarraí sin. Tá sin ann go réidh
+
→
fág gan
"Ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur" (seanfhocal) — duine a níos obair dheacair nuair a d'fhéadfadh sé a dhéanamh ar éascaíocht, nó nuair ab fhusa dó rud eicínt eile a bheadh i mbéal a láimhe agus a dhéanfadh cúis chomh maith céanna a dhéanamh. Measaim gurb é an t-údar a bhí leis go saothraíodh pailitéaraí go leor tamhnachaí agus talamh sléibhe tá céad agus céad go leith bliain ó shin. Thugadh na tiarnaí cead dóibh sin a dhéanamh agus ní chuiridís mórán cíosa orthu i dtosach. Déantas na fírinne, thugaidís ugach dóibh a dhul ag saothrú na ndiomalachaí sléibhe ar a gcuid dúicheannaí. Tá go leor seantamhnachaí agus seantalamh bán ar shléibhte fós a saothraíodh ar an gcaoi sin, cé go raibh togha na talúna ar chuideannaí eile den dúiche ag dul chun báin, cheal tionóntaí, nó de bharr cíos róthrom. Ar an dá luath is a mbíodh áitiú réasúnta déanta ag na pailitéaraí ar an sliabh, chuireadh na tiarnaí measadóirí amach agus d'fháisctí cíos agus airgead acraí orthu. Ba mhinic a lascfaidís leo ansin go dtí tamhnaigh eile ní b'fhaide ó láthair le éadan a chur ar an obair aríst
TUILLEADH (3) ▼
Cén cat mara atá ar an bhfear seo thíos a dhul ag cur an tabhairt sin air fhéin le leasú go barr an bhaile, suas ar seanspíontán fliuch báite, agus neart garrantaí bán de scoth na talúna ansin siar aige. 'Ar ndó sin é: ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur
Shílfeá gur mór an díth céille atá air a dhul ag cur anró air fhéin ag baint fheamainne le curach, agus dalladh feamainn dubh — airde crann loinge dhi — thíos ansin thíos aige ar chóngar. Ach ní minic leis an gceann céanna gan an chontráil a dhéanamh. Oibríodh sé leis. Ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur. Sin é a fhearacht aige sin é
Más leat airgead a dhéanamh, breá nach suas ar na portaigh a théas tú agus neart móna a bhaint. Is somhaoiní dhuit í ná na faochain agus ná an carraigín sin. Agus is lú anró í as deireadh na cúise. 'Sé an chaoi a bhfuil sé agatsa: ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur
+
→
fág
Murach gur éirigh liom a theacht i láthair, sin ní fhágfá. Bhí tú réidh leis. Mharódh sé thú ar bhall na háite
TUILLEADH (3) ▼
Ó a dhiabhail nach é a thug faoi. M'anam más thíos a frítheadh é, gur thuas a fágadh, agus é siúd réidh leis. Ar chuala tú feannadóir ar bith ariamh a sháródh é?
Fágfaidh an ragairne réidh thú as a dheireadh — giorróidh sí leat; tabharfaidh sí bás duit
Sin é a d'fhága réidh é, nach ndeachaigh sé roimhe in am (roimh thinneas srl.)
→
fálróid
Ní miste dhuit faoi chaora ná faoi ghamhna. Tá siad in ann ag aistreán ar bith. Ach an áit a mbeidh capall a fhálróid (a shiúl, ligthe amach ann) ní mhór dhó a bheith réidh go maith. Is furasta capall a threascairt. Ní dhéanfaidh dhi a bheith i gclochair ná ar strapaí
→
cab
Tá an fánán aníos líonta (le clocha) aníos cab ar chab le ucht an aird. Is beag an caitheamh le fána a bheas ann ach iad siúd a bheith réidh leis.
→
caidéis
Déan do bhealach agus ná cuir caidéis ar aon duine, agus ní chuirfidh aon duine aon chaidéis ort. Níl buille ar bith is fhearr ná an buille réidh
→
carcair
Bhí mé ag déanamh amach gur carcair ghiúsaí a bhí ann i dtosach, ach níorbh ea ach donn réidh.
→
carraera
Chuala mé go raibh na carraeraí atá ar na bóithrí ag ceasacht páí an tseachtain seo ghabh thart, agus go raibh siad ag brath ar tabhairt suas mura bhfaighidís ardú. Tá siad réidh leis déarfainn. Séard a dhéanfar, na bóithrí a chaitheamh suas ar fad.
Má chuaigh siad amach faoi na tamhnachaí coimhthíocha sin, caith sneachta ar a lorg. Tá tú réidh leob — caoirigh strae
Má chuireann tú araoid ar bith ar an gcoinicéar siúd, ní bheidh agat ach malrait, ní bheidh sin. Mar sin, 'sé mo chomhairle dhuit ligean di ar fad. Níl buille ar bith is fhearr ná an buille réidh
+
→
coirpéis
Tá moill air shula mbeidh ceann air. Níl an coirpéis fhéin réidh fós, ní áirím an ceann.
TUILLEADH (1) ▼
Dhá mbeadh cupla cúrsa eile air, bheadh an choirpéis réidh, ach beidh moill ar an gceann.
→
comaoin
B'fhearr dhuit gan a bheith buailteach nó gheobhaidh tú an té a thabharfas comaoin do láimhe dhuit as a dheireadh. Níl buille ar bith chomh maith leis an mbuille réidh.
→
cora
Ní bheadh aon mhaith aige ann go mbuailfeadh sé cara chainte ar fhear an Achréidh, ach sílim nach an-bhuíoch a bhí sé dhó fhéin san am a raibh fear an Achréidh réidh leis.
Breá nár ghlac tú go réidh é agus gan a bheith míchuntanósach. Is suarach an t-ionadh gur bhuail spadhar fhéin é.
M'anam ná bacadh sé lena chuid míchuntanóis i láthair Mh. Mh. Bh. Ní shiúd é an ribín réidh le cur chuige ná uaidh.
+
→
baile
Baile réidh rosach é an S. — baile nach bhfaightheá mórán cuntanóis ann mura mbeifeá in ann cur ar do shon féin, agus tú teann in airgead, i riocht is nach mbeifeá tuilleamach ar aon duine (fc. réidh)
TUILLEADH (2) ▼
Níl muintir na mbailte seo réidh leis an gcur fós.
Tá tusa rósháiteach ar fad. Feicfidh tú fhéin go bhfanfaidh tú sa mbaile feadh is mise a bheith réidh leat.
→
bannaí 1
Murach mise a bheith faoi bhannaí, bheadh scéal aige air. Deirimse leatsa nach mbeadh sé buíoch dó fhéin nuair a bheinnse réidh leis.
+
→
bealach
Nuair a bhrisfeas tú amach ar an mbóthar, beidh an bealach réidh faoi do chois uaidh sin amach — ní áit gharbh a bheas le siúl agat.
TUILLEADH (4) ▼
An bhfuair tú an bealach go réidh? — an bhfuair tú eolas an bhealaigh go réidh.
Ní bhfaighidh sé cead a bhealaigh chomh réidh agus a shíleanns sé féin. Beidh cóirí catha thairis sin air.
Scaoilfinn bealach leis an mbuachaill sin dhá mbeadh a fhios agam go bhfaighinn aon bhuachaill eile go réidh. Dheamhan an fiú deich triuf é. Is mó atá sé sa mbealach orm.
Mura bhfaighe sé aon bhean sna bealaí sin anois, tá sé réidh léithe.
+
→
beann
Is gearr go mbí sí réidh anois: tá sé ag cur stráca na binne (tuíodóir)
TUILLEADH (1) ▼
Tá an bhinn ó dheas réidh aige anois go cloch spideoige.
→
beart
'Sé an beart is fhearr dhuit é a ghlacadh go réidh. Dheamhan maith ar bith dhuit a dhul chun drochmhúineadh leis. Má théann, ní bhainfidh tú ceart ar bith dhe.
→
crinn
Deirimse leat gur thug sé cnámh le crinneadh do Sh. Mh. a bheith réidh in am. Agus ní bheadh murach a bhfuair sé de chúnamh.
+
Bím plúchtaithe ar fad amantaí, nuair a bhuaileanns an racht mé, agus tagann an oiread crochaillí aníos as mo mhuineál, agus bíonn cliar in mo phíobán, ach dheamhan cailleadh ar bith a bhíonns aríst orm nuair a fhaighim réidh an achair.
TUILLEADH (1) ▼
Is mór an úis é; ag caitheamh amach crochaillí ar an urlár. Ghlacfá col leis go réidh.
+
→
beo 1
Má tá aithinnear bith beo inti, b'fhéidir go ndeargfadh sí fós, ach í a shéideadh agus réidh an achair a thabhairt di.
TUILLEADH (2) ▼
M'anam muise mura gcuire tú i bhfocal anois go beo tapa í, go mbeidh tú réidh léithe. Chuala mé go raibh sí ídithe aige go dtí mála amháin.
Níl caoi beo is fhearr duit ná é a ghlacadh go réidh: má théann tú chun drochmhúineadh leis, ní bhainfidh tú ceart ar bith dhe.