roimh (50+)
+
→
faitíos
An mbíonn faitíos ort roimh thaibhsí?
TUILLEADH (12) ▼
Tá an-fhaitíos aige (air) roimh fhliuchán = cuireann sé faitíos air go bhfuigheadh sé fliuchán
Fainic a mbeadh aon-fhaitíos ag an gcapall sin roimh an "steam-roller". Mara bhfaca sí ariamh í, b'fhearr dhuit duine eile a thabhairt leat dhá cinnireacht thairti
Níl rud ar bith is mó a bhfuil faitíos agam roimhe ná an fharraige
Is mó faitíos mise roimh an ngála ná roimh an toirneach. Ach chreidim gur measa í an toirneach go sábhála Dia sinn. M'anam go bhfuil an gála féin domáisteach go leór
Níl d'fhaitíos aige siúd roimh T. ach an oiread agus a bheadh aige roimh dhreóillín
Bhí an fear thiar dhá chaidhleadh le clocha. Dheamhan d'fhaitíos a bhí air (aige) roimhe in a dhiaidh sin!
Ná glac scáth ná faitíos roimhe. Dar a shon!
Cén t-údar go nglacfá scáth ná faitíos roimhe? Cén tuilleamaí atá aige leis?
Bhí faitíos aige roimh an deartháir, ach chuaigh ag an bhfonn ar an bhfaitíos air in a dhiaidh sin, agus thosaigh sé ag spochadh léithi. Diabhal easna den deárthair nach dteagann isteach, agus nach mbeireann air …
Bí ar bheagán faitiais roimhe! 'Ar ndó' ní beann atá agad air?
Is duine gan aon-fhaitíos é roimh Dhia ná Mhuire, agus caint mar sin a rá leis an sagart
Teirigh ag an dochtúr leis an taobh sin agad faitíos na timpiste. Deir tú go bhfuil an phian ag smearadh amach. Sin deá-chosúlacht. Deir siad má smearann an phian gur comhartha é nach bhfuil aon-asna briste. Ach ní bheadh a fhios agad. Is fhearr a dhul roimhe in am
Thug sé feánach eanra dhom, agus deirimse leat gur ól mise go súite í. Ní raibh an oiread dúil i mo bhéilí agam ariamh roimhe. = pael
→
fearadh
Cuireadh fearadh na fáilte roimhe; cuireadh fearadh na fíor-chaoin fáilte roimhe = cuireadh na múrtha fáilte roimhe. (Níor chuala mé fearadh mar bhriathar Coimsí — "d'fhear", "fearaim" etc — san leagan seo. "Cuir" an briathar a mbaintear leas as leis)
→
feiste
Ní annsin a theighim ag an Aifreann duth ná dath. Rug sé orm maidin Domhnaigh amháin ag teacht deireannach agus thug sé aghaidh mar a thiúrfá ar mhadadh orm. Tabhair glafairt air a dhuine chóir! "Dheamhan mé" arsa mise liom péin, "má scagaim mé fhéin uait an babhtaí seo, nach go luath a fheicfeas tú aríst mé!" Agus ní fhaca. Ní raibh mé in a fheiste ná in a fhínne ó shoin. Teighim suas go dtí an fear nach mbíonn doifeall aige roimh aonduine
+
→
fios
Dhá mbeadh fios rúin ná broscáin aige gur mise an chéad-bhall a d'fheicfeadh sé roimhe, is mór m'aimhreas a dtiocfadh sé isteach
TUILLEADH (1) ▼
Tá a fhios ag duine céard atá caite aige, ach níl a fhios ag duine céard atá roimhe = i dtaobh an tsaoil
→
fliuchán
Fuair sé sin neart an fhliucháin (go leór báistí etc.) roimhe seo, agus anois atá sé ag dul roimhe
→
fothair
Thiomáil muid an dá chaora aniar romhainn, agus muid ag stríocáil na maidí ar an mbóthar le neart lagair. Ag teacht aniar ag tí Ph. Ph. ní raibh a sheasamh againn ní b'fhuide. "Gabhfaidh mise isteach annseo ag iarraidh cannda aráin", adeir S. Ní raibh mise indon a dhul isteach ann. Bhí tuitim feóir ionam leis an ocras.
Cé a phósfadh an framsálaí sin? Ní bhfuigheadh sé bean in a shiúl ionnsaí roimhe seo, ach chreidim gur in a leithide is mó atá saint ag mná anois
Ná cuir araoid ar bith air. Tá sé sin te friochanta. Cá dtriallfaidh sé anois? Dheamhan a fhios aige fhéin sin chreidim, ach é indiaidh a chinn roimhe mar sin
Is geall le caora sheachráin nó le réithe fuaidreamh é. Tá sé de gheis air gan an dárna béilí a ithe ar aon-bhord, ná an darna hoíche a chodladh ar aon-leabaidh, ach ag imeacht indiaidh a chinn roimhe mar sin.
→
fága
Níl call faitíos ar bith dhuit roimh na fágaí sin. Tá siad an-bhog. Ní shin iad is measa a mh'anam
+
→
fág
Ní maith leat a bheith annseo roimhe. Fág seo go beo mar sin
TUILLEADH (5) ▼
An té is cumhang (nó "ar cumhang") leis fágadh = an té a shíleas nach bhfuil a dhóthain réitigh aige, imíodh sé; an té a shíleas go bhfuil doicheall roimhe ná fanadh sé mar a dtaithníonn leis
Má shíleann tú go bhfuil doicheall romhat a dheárthair mo chroí, sin é amach an bealach agad. Sén chaoi a bhfuil sé againne annseo: an té ar cumhang leis fágadh. Níl buairín barra againn ar aonduine
A dhiabhail, tá an teach seo ag cur thar maoil. Cuirfidh muide thar maoil tuilleadh é muis. Is beag a fháilte atá romhainn sílim, ach bíodh aca. An té is cumhang leis fágadh.
Más thíos a fuaireadar a chéile thuas a d'fhágadar a chéile. Bhí an-fháilte aca roimh a chéile = le luthgháire fáilte.
Sin é a d'fhága réidh é, nach ndeachaidh sé roimhe in am (roimh thinneas etc.)
Sén chaoi ar shá mé na síolta ann, agus nuair a shá, chuir mé mám diúain síos sna fágálachaí ag cur fearasbar maitheasa orra má b'fhíor dom fhéin. 'Ar ndó' mo chreach mhaidne! Mharaigh mé le leasú iad. Ro-leasaithe a bhí siad roimhe sin fhéin
→
fáinnigh
Chaitheadh muid a bheith amuigh leis an réalt an t-am sin. Is minic a chonnaic mé an lá ag fáinniú agus mé ag baint fhátaí tigh Mh. M'anam gur minic a bhí ceathair nó cúig de shúileogaí bainte agam roimh mo bhricfeasta. Nar bh'olc an saol é sin!
→
fán
Is mór ar chuir a athair sin fán orra roimhe seo. Bhánuigh sé an baile sin thoir ar fad. Droch-thiarna a bhí ann. Ach tá na préacháin ag déanamh neadrachaí in a chuid simléar anois
+
→
féar
Tháinig féar i bhfad roimhe seo anuiridh = d'fhás sé
TUILLEADH (3) ▼
Fáilte na gé romhat ón bhféar go dtí an t-uisce = fáilte a chuirtear roimh dhaoine scaití (fáilte mhaith í)
Do mhíle fáilte a mhic ó, agus ní hé amháin. Fáilte na gé romhat ón bhféar go dtí an t-uisce!
D'fheicinnse an cnocán sin faoi fhéar siogáin ar fad roimhe seo, ach rómhruíodh ó shoin é agus tá a shliocht air
→
cab
Roimhe seo bhíodh cab ar chuile spailpín dá dtagadh aniar, ach d'fheicfeá chuile dhuine dhíobhth' glan bhearrtha anois.
Seo é an saoghal a bhfuil a' channdáil ar a bpoitín, dheamhan deor a shroichfeadh duit, mara mbeadh sé i bhfocal agad mí roimh an am.
→
catóg
Bhí an réimse sin fré chéile lom-lán le catógaí roimhe seo. Ó fuair sé an gabhaltas, thug sé 'un míneadais é, ach inDomhnach is fada uaidh 'bheith cineálta fós.
Fanadh sé sa mbaile. Níl guth 'bith sa teach seo ar fhéin ná ar a chuid cipiléarachta = níl fáilte ar bith againn roimh an gcineál cainnte 'bhíos aige.
Tá sé 'na dhris choilgneach chasáin romham is chuile áit dá dtugaim m'aghaidh, a's gan goir agam, mo bhéal fhoscailt, nach bhfuil sé in m'éadan. = tá sé mar threampán orm, nó bíonn sé in mo bhealach nó romham is 'chuile áit, a's bíonn a dhealg sáithte aige ionnam.
+
Tá coimhightheas air fós, roimh na ngamhna eile, go dteighe sé in a gcleachta.
TUILLEADH (4) ▼
Marach a' coimhightheas atá air romhat-sa anois, mise imbannaí, go mbadh deacair cainnt a choinneál leis. Ach ní fhanann smid ná smeaid aige i láthair strainséara.
Fadó bhíodh coimhightheas ag chuile dhuine roimh(e) na sagairt, ach anois, dhéanfaidís chomh teann orra(b) le fear de'n bhaile.
Ghlac sé coimhightheas roimh an bpóilidhe a's siar leis sa seomra.
Nímé an doithcheall nó coimhightheas a bhí aige romhainn, nuair nar chuir sé mórán caidéise orainn!
Chinnfeadh ort aon-choinnleoireacht a dhéanamh anois ag maora a's ag báirseoirí éisc. Tá duine aca(b) romhat le 'chuile chor.