saol (58)
→
dá
Ní bheidh aon-lá suaimnis aige lena shaol aríst má phósann sé a h-inín sin. Beidh sí rithte siar aige i gcomhnaí idir dhá shíon lena bhánú = chuile fháfall nó chuile dheis dhá bhfuighidh sí, beidh sí go dtí é dhá shladadh
Is beag duine a chonnaic mé cho daoithiúil le T. Sh. an mhaidin ar cailleadh í seo go ndéanaidh Dia grásta uirre. Chuaigh mé síos gur chuir mé in a shuí é go bhfaghainn braon fuisce len a leagan amach. Ní raibh cúntanás ar bith ann dhá bhfaca tú in aonduine ariamh, mara faoin a chur in a shuí é, nó eile. Tá a shliocht air: níor thaobhaigh mise ó shoin é, ná ní thaobhód más fada gearr a bhéas mé ar an saol
→
dé 2
Níl dé ná deatach air ar an saol seo hébrí cá'il sé sáithte. Bí siúráilte nach bhfuil sé ag dul amú ar chaoi ar bith
Ní deá chaoi atá ar an duine bocht anois, ní hea sin. Ach sé is fhearr ar bith agus a bheith san gcomhaireamh ceánn chor ar bith, agus an chaoi ar shaothraigh sé an saol le scathamh
+
→
deachma
Bhí fuíoll na bhfuíoll aca i gcomhnaí. Níor chuir siad an deachma ariamh ar cáirde go dtí an saol seo féin, ach níl san mbuachaill óg seo atá san mbaile anois ach cúl le rath. Is cuma leis é ach ól agus ceól agus ragairne
TUILLEADH (1) ▼
Is diabhlaí aibéil a tháinig siad sin anuas san saol! Dar príosta chonnaic mise iad muis, agus ní chuirfidís an deachma ar cáirde, ach bíonn a lá féin ag chuile dhuine. Agus sin é an deis a bhfuil siad anois: sirriam ag teacht orra. Is fiú do chuile dhuine an buachaill sin a choinneál ón a dhoras muis, má fhéadann a chumhachta chor ar bith é
Ní chreidfinn ón saol go mbíonn mórán de bharr an phoitín th'éis a dhaoireacht agus atá sé. Ara tá an iomarca deachmaíocht' air. Feacha a n-óltar ag "stillhousachaí", agus a n-óltar sna títhe nuair a theigheas daoine dhá iarraidh. Imíonn a leath go fánach
+
→
dearg 2
Meastú cén meanmna a chas amach cho moch sin é le deargadh na maidne? A Dhia dhá thárráil muis! Tá cor eicínt le teacht ar an saol. Fear nach n-eiríonn go h-eadra lá ar bith!
TUILLEADH (1) ▼
Bhí an saol go maith ariamh nó gur bhuail an deargadh tiaraí puis na mná! Ach céard é siúd atá siad a chur ar a mbéal, nó an gcaitheann siad a bhaint anuas chuile uair a dteigheann siad ag ithe? Is gradha an saol é
I gcíonn bhliana go raibh muid in ar saol agus in ar slainte, agus go gcoinní Dia ar dheastaid muid!
→
deil 1
Diabhal bréag muise nar fhága sé ar deil í, go leige Dia Mór a shaol agus a shlainte dhó. Is deacair a rá in a dheidh sin nach togha fear ceirde é
+
→
dia 1
Go dtugaidh Dia saol agus sláinte duit!
TUILLEADH (12) ▼
Go dtugaidh Dia fad saoil duit!
Go dtugaidh Dia saol fada le só dhuit (saol fada le séan)
Go dtugaidh Dia slán ó anachain an tsaoil é, céad slán dó = fear a bheadh imithe ibhfad ó bhaile
Gheobhaidh sé saol cho fada len a athair, agus go dtugaidh Dia go bhfagha
'Gcuiridh Dia an t-ádh ort! Má bhí siad sin ag troid muis, aindeoin cho mór agus a bhí siad le chéile, tá cor le theacht ar an saol!
Go leige Dia mór do shaol agus do shlainte dhuit! = ag glacadh buíochais
Ní iarrfadh sé choíchin ach ag rámhóireacht thart mar sin go bhfeiceadh sé céard a bhéas 'chuile dhuine eile a dhéanamh, agus gan é ag déanamh a dhath ariamh dhó fhéin. Is iomdha duine ag Dia adeir siad, agus ní móide gur fearr beirthe é. Dhá mbeadh 'chuile dhuine in a Mh. T. Ch. ba chaillte an saol a bheadh ann freisin
'Bhfeiceann tú anois é sin dhá mharú fhéin ag tochailt idir leacrachaí annsin ag iarraidh fataí agus arúr a shaothrú, agus mo chreach mhaidne na fataí agus an t-arúr a bhéas annsin. Tá faochain agus gliomaigh agus muiríní go barr-bachall len ais annsin amuigh, agus is mó a bheadh aige de bharr seachtaine leo, ná dhá gcaitheadh sé dhá lá a shaoil ag mianadóireacht sna clocha sin, ach is fhearr leis ag scríobadh leis an ngántann in a dheidh sin. Chreidim gur h-iomdha duine ag Dia, agus nach h-ionann tréartha do 'chuile dhuine mar deir siad
Tá sé marbh ó Dhia agus ón saol = tá sé marbh ceart; tá sé marbh i gcúrsaí nádúir
Tá dasachaí imithe ó Dhia agus ó'n saol anois. Nach bhfuil sé in a lá Fheil Muire
Tá siad marbh ó Dhia agus ón saol inniu (éanachaí lá sneachta)
Tá mé craiplithe ó Dhia agus ó'n saol anois agus tá sé in am sin agam arsa tusa
→
dia 2
Hébrí céard a dhéanfas tada, bhí an Aoine in aghaidh na seachtaine agamsa, dar fiadh. Níor ól mé an oiread i gcaitheamh an tsaoil ariamh agus a d'ól mé inné
+
Má tá caitheamh agus fáil ag duine, tá a cheart aige. Is beag len a chois a bhíos ag an gcuid is mó de na daoine ar chaoi ar bith. Is iomdha bó mhór ar fud an tsaoil, agus bráigill aca, agus gan é ach ag cur chathaí orra, agus ag cur an diabhail ag siocadh leo. Ní bhíonn aon-ghaol ag an diabhal leis an duine bocht, tá a fhios agad
TUILLEADH (2) ▼
Go dtuga an diabhal thairis amach as a phutóig é! Cannda aráin mar sin imithe ag madadh agus a liachtaí créatúr bocht ar fud an tsaoil anocht, ar mhaith leis a fháil. Ach ní hé an madadh is measa ach a gcuid sraoillíocht fhéin a fhágas ar forbhás an rud
Ní fhaca mé a leithide de dhiabhal in mo shaol ariamh
→
dílis
"An rud a chruinnigh tú agus a bhailigh tú go dílis, ní fheicfidh tú choíchin é; an rud a thiúrfas tú uait sé a chífeas tú, mar níl ach scáile i mbláth an tsaoil" (Sean-fhocal: níl buan ach an grá diadha a dhéanfas tú)
Ná bac le dlighteanais. Níor íoc an cneamhaire sin aon-cheo i gcaitheamh an tsaoil ariamh. Bheadh sé ag gealladh i gcomhnuí, agus ag iascach leis mar sin, nó go mbeitheá cho meathta ins an deire aige agus go maithfeá dhó é. Chonnaic mé S. Mh. ag dul 'un dlighe leis faoi luach cairr. M'anam-sa ó'n diabhal gur chaith sé S. pér'bí cé'n bealach a rinne dhó é. Chaith mo choinsias. Dheamhan comhaireamh na sop a fuair S. th'éis go dtug sé go seisiún é. An breitheamh a bhí bríbeáilte aige nó caoi eicínt. Ara bhí an-toidheacht i láthair ann agus níl aonduine beo nach mionnóchadh gurb í an fhírinne a bheadh aige an uair a thosóchadh sé ag ceartú dhuit.
+
→
do 1
Is fada dhó a shaol má bhíonn an plúchadh siúd air i gcomhnaí
TUILLEADH (1) ▼
Cá'il an cneámhaire is deárthair di ar an saol seo?
→
don
Mo dhona agus mo dhóirne ort nach leigeann dom. 'Ar ndú ní comórtas duit mise le bheith ag séideadh fúm an tráth seo de mo shaol. Teirigh ag plé le do "mhatch" féin agus fág mise le m'anshógh féin. Sé is córa dhuit a dhéanamh, sé sin
+
→
donacht
Sén chaoi a bhfuil an saol ag dul 'un donacht le chuile chor
TUILLEADH (3) ▼
Ara a dhuine, tá an saol ar a dhonacht. Beannacht Dé dhuit! Sé díol (dícheall?) an diabhail maireachtáil chor ar bith. Deir daoine go mbeidh an ballséire ar fad air ach a gcríochnaí an cogadh
Bhí sé cho maith do dhuine gan buille ar bith a dhéanamh agus a dhonacht (len a dhonacht) agus atá an saol
Má's fíor di fhéin is uirre atá donacht an tsaoil
→
donán
Ní fhaca mé aon-donán d'uan in mo shaol ariamh mar é. Dheamhan ionga ná orlach a tháinic air ón lá ar rugadh é, ná a thiocfas ach oiread
→
donas 1
Ní raibh sé ach cheithre lá pósta nuair a cailleadh a mháthair, agus b'éigin dó a theacht abhaile aríst. Is cóir adeir siad nach raibh an sonas ariamh gan an donas a bheith in a orlaí thríd. Is amhlaidh a bhí sé ariamh san saol
→
dosadán
"Ní ar dhosadáin na feamainne; Ná ar ghustaireacht na farraige; Ar cheilp ná ar bhaint an charraigín; A tóigeadh mé i dtús mo shaoil" (amhrán gearabalach é seo)
+
Rugadh é bliain an droch-shaoil (1847) (Tugtar an droch-shaol go minic ar an nGorta, ach cé nach bhfuil an bhéim ar "dhroch-", tá barróg ar an gcaint ann nach bhfuil i "droch-shaol" mar ainm coitianta)
TUILLEADH (2) ▼
Cáidó 'bhí an Droch-Shaol ann?
Aimsir an Droch-Shaoil a thárla sé sin
→
drúcht
Ní fheicfeá drúcht trí mhaidin san mbliain anois. Sé leasú na talúna uiliog é. Nach bhfuil a fhios agadsa gurb shin smál eicínt ar an saol. = deirtear gur beag drúcht a bhíos ann anois le h-ais mar a bhíodh fadó
+
→
dubh 1
Má fhaghann pus dubh (cut) greim uirre is gearr é a saol (éan)
TUILLEADH (3) ▼
Marach an cogadh, bheadh an tráigh sin dubh le muintir na G. chuile Dhomhnach. Theagaidís amach ina gcuid "mótars" ann thar a chéile, ach níl aon-ghoir aca é sin a dhéanamh anois. Earradh ghann iad na "mótars" ar an saol seo
Níl a fhios againn dubh bán ná dubh buí céard is cor dó ar an aimsir seo. Ag caitheamh an tsaoil agus an saol dhá chaitheamh is dóigh.
Níl sé le feiceál duth ná dath ar an saol seo hébrí cá mbíonn sé sáite
Níl aon-lá ariamh féin nach mbéarfadh dubhchrónach na h-oíche air ar bhóithrí R. an Mh. Ach tá diúltú aige roimh a dhul siar ar fad le goirid. Go dtí an geábh sin fhéin anois, níor facthas siar é le saol agus aimsir.
→
dúid
Thug drad an "engine" an láimh glan ó'n dúid dó. 'Sí atá deas air a mhic ó. Níorbh ait liom plé ar bith a bheith agam le na "h-engines" céanna. Dhá mbeadh an saol ag caint, tá an buille feille ionta. Ní fhaca mé aon-lá de'n rath ar an saol ó d'eirigh na daoine as é (arbhar) a bhualadh ar an gcloich. Tá cogadh agus báisteach agus easba tae ann 'chuile lá ó shoin
→
dul
Dheamhan dul ar bith a bheadh orainn ar na h-oileáin seo marach an mhóin, ach bíonn muid in anchaoi dá fuireasa sin scaithtí. Is maith an chuid don mhuinntir amach í ar an saol seo. Tá brabach aca orra … Naoi bpunt atá ar lucht móna annseo, agus diabhal mé gur gearr le dhul lucht
→
téigh ó
Ní féidir gur ag dul ó ól an phórtair atá tú. Dar fiadh muise, tá athrú eicínt ag teacht ar an saol