Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

Déanfaidh (100+)

 
abair
Déanfaidh sé lá breá déarfá (tá mé ag ceapadh; dar liom, sílim)
+
Déanfaidh an cogadh seo damáiste shula mbeidh réidh dhó
TUILLEADH (1) ▼
Déanfaidh sé damáiste lena chuid cainte, déanfaidh sin
 
danra
Mo chreach mhaidne, tá a bhfuil sa teach ansiúd chomh danra le chéile faoi bhuille ar bith oibre a dhéanamh: dar leat féin gur ag comórtas le chéile a bheidís, go bhfeicidís cén duine acu ba deacra a chur amach agá n-a chuid oibre. Gróigfidh fear acu é féin ar an teallach agus déanfaidh fear eile agus fear eile an cleas céanna, nó nach mbeidh áit ag míoltóig ina ngaire. Níl go dona ann ach an díthreabhach bocht is athair dóibh atá amuigh moch deireanach ag saothrú. Sin é an díol trua ar chaoi ar bith
 
daor 1
Má leanann sé ródhaor mé, déanfaidh mise rud leis. Tugaimse raithneach na ngarrantaí sin thuas dó chuile bhliain. Dheamhan dosán di a bhainfeas sé lena mharthain aríst, má bhíonn sé róghéar é féin liomsa
+
daor 3
Déanfaidh sé fearacht Chéataigh leat: ceangal na naoi ndaora go daor agus go dochrach a chur ort, nó go mbeidh laidhricín do choise ag coinneáil seanchais le poll do chluaise
TUILLEADH (1) ▼
Tá bullán anseo thíos agam agus níl aon gharraí gabhann in Éirinn in ann é a chuibhriú. Tá a bhfuil de chlaíochaí ag gabháil liom leagtha go talamh aige. Níl a fhios agam faoi sheacht ranna an domhain cén súnás atá air. Dhá mbeadh sé ag fáil ocrais is mór adéarfainn, ach tá sé go bolg i bhféar chuile lá dá n-éiríonn ar a shúil. Ach déanfaidh mise cleas leis: cuirfidh mé ceangal na naoi ndaora air, go mbuaile mé a smut ar a chrúib agus a chrúib ar an talamh, agus sin ní fhágfaidh sé nó go n-athraí sé béasa
 
de
Déanfaidh mé an t-aon lá amháin díot — maróidh mé thú ar áit na mbonn
 
Fuair tú amach an ceann a dhéanfadh deabhadh, ab é an bás bradach sin. Déanfaidh b'fhéidir!
 
Déanfaidh sé siúd obair! Mo léan deacrach muis, an obair sin!
 
Tá siad ar a dtáirm aríst ag iarraidh bhótanna. Déanfaidh siad cat agus dhá rioball an babhta seo ach iad a dhul isteach. Ach fan go bhfaighe siad iad fhéin istigh! Dea-ghealladh: droch-chomhlíonadh. Ní tada eile é.
 
Déanfaidh sé dea-lá anois
 
dealg
Ó tá an dealg sáite acu inti anois, níl aon rún acu an Gearmánach a ligean uathu gan céir a fhágáil air. Déanfaidh siad é freisin, feicfidh tú féin. Go lá speirthe na gcat aríst, ní bheidh aon smeámh ann. Is mór an feall muis. Murach a raibh ina aghaidh thabharfadh sé siúd cnáimh le crinneadh dóibh. D'fhága sé cnead iontu mar a bhí sé
+
déan 1
Croí dhuit! Déanfaidh tú fós é — duine a stopfadh in amhrán; duine nach mbeadh amhrán nó obair eicínt ag teacht leis, ach a bheadh ag neartú ar a mhaidí ina dhiaidh sin lena déanamh
TUILLEADH (47) ▼
Dia leat! Déanfaidh tú fós é!
Déanfaidh tú fós é ach ná lig dó cor coise a chur ionat a fhleascaigh! (leagfaidh tú fós é)
Déanfaidh tú rud go deimhin! Tá baol ort
Déanfaidh tú tuirne. Déanfaidh tú rud go deimhin! — is beag an baol go ndéanfaidh tú tuirne
Tiocfaidh tusa go G. Déanfaidh tú rud go deimhin!
Go gcuire Dia an t-ádh ort, déanfaidh sé sin rud!
Déanfaidh tú rud go deimhin. Ar chuala tú ariamh é: is minic doicheall mór ar bheagán fearthainn. Sin é a fhearacht agatsa é. Gaotaireacht uileag thú
Déanfaidh sé sin rud muis. M'anam nach ndéanfaidh, ná nach bhfuil aon mhaith a bheith ag tnúthán leis ach an oiread
Déanfaidh sé bordáil eicínt go dté sé isteach sa gclúid
Déanfaidh sé scrios (ár, clampar, raic, slad, damáiste, mísc, místaid, drúis, díoltas, mínós srl.)
Mura gcuire tú an bicycle sin isteach ón bhfliuchán déanfaidh sé lobhadh ar fad
Déanfaidh sí caoineadh ach a bhfeice sí é sin
Déanfaidh sí gáire nuair a gheobhas sí an litir sin. Diabhal bréag nach ndéanfaidh.
Déanfaidh mé do chreach — maróidh mé thú; cuirfidh mé de dhroim seoil thú
Déanfaidh sé siúd do chreach má bheireann sé ort ag goid na spíonáin
Déanfaidh mé do lá; déanfaidh mé do chreach — déanfaidh mé aon lá amháin daot (díot)
Déanfaidh sé sin briseadh má fhaigheann sé cead a chinn — brisfidh sé go leor rudaí
Déanfaidh sé léimneach amach ar an urlár (briathra nach dteagann de chlaochlú aimsire orthu, ach an t-ainm briathartha amháin, baintear leas as déanamh leo mar bhriathar cúntach)
Déanfaidh sé cneadaíl anocht ach a gcloise é sin
Déanfaidh mé an Nollaig i mBaile Átha Cliath i mbliana sílim. Ní fiú dhom a theacht abhaile ar scáth cupla lá
Déanfaidh sí an Chincís anseo linne i mbliana. Beidh trí lá aici
Má ghníonn sé tada, déanfaidh sé an ghnaíúlacht, mar a ghníos sé i gcónaí
Déanfaidh sé sin siléig má fhágann tú faoi é. 'Sé atá deas air
Déanfaidh sé siúd an fhírinne, dá gcrochtaí é
Déanfaidh tú suas go seolta ar an ngaoith seo é (fear rothair)
Déanfaidh an gearradh sin drochlot
Déanfaidh an dó sin puchóid. Séidfidh sé
Déanfaidh an chois sin at. Níor mhór dhuit ceirín a chur léithe
Déanfaidh an chois sin drochlot, mura dtapaí tú í agus a dhul roimpi
Déanfaidh na tornapaí sin buinneáin ar fad, feicfidh tú féin air
Déanfaidh sé sneachta (sioc, gairfean, ráig, múr, báisteach, gála srl.)
Déanfaidh sí oíche dheannachtach, déanfaidh sin. Is gearr uaidh soinneán eile
Déanfaidh sé múraíl aríst inniu (showerings — it will be showery)
Déanfaidh sí bó bhreá
Déanfaidh tú béiceadán má itheann tú a bhfuil ansin ar fad
Déanfaidh an cogadh céanna ár mura bhfuil ag Dia
Déanfaidh an t-éadach sin ceamachaí gan mórán achair
Déanfaidh na fataí piora má fhágann tú ansin iad — lobhfaidh siad
Déanfaidh an áit sin scraith ghlugair, mura gcoinní tú na clascannaí tógtha
Má ghníonn sé báisteach anois, déanfaidh na cosáin siúd puiteach, agus ní chuirfidh sibh aon fhód móna amach aríst an bhliain seo
Déanfaidh an tine sin caor ar ball
Déanfaidh sé lá maith
Déanfaidh sí uair bhreá anois le cúnamh Dé
Déanfaidh sé thíos anois ar an gcúlráid í
Hé brí cén chaoi a bhfuil sé (cóta mór), déanfaidh sé mise
Tá siad go dona, ach déanfaidh siad muide, arsa tusa
Is cuma linne cén sórt Gaeilge atá aige. Déanfaidh sí muide ar aon chor
 
Déanfaidh sé brabach astu nó is cinniúint air é
 
Má fhaigheann sé é sin amach in do dhiaidh, déanfaidh sé aon lá amháin díot
+
Déanfaidh duine ar bith eolas duit ann
TUILLEADH (2) ▼
"Cuir do shrón romhat agus déanfaidh sí eolas"
Déanfaidh mé comhartha dhuit
+
Mura ndúna tú do smut, déanfaidh mise an rud leat a rinne C. B. leis an tincéara: do shrón a chur isteach in do chluais
TUILLEADH (8) ▼
Mura n-éirí tú as anois déanfaidh mé rud leat: do phus a bhriseadh
Má chloisimse an focal sin as do bhéal aríst déanfaidh mé rud leat: beidh mé ag gabháil ort chomh uain is a gheobhas mé teas in do chraiceann
Déanfaidh sé rud leis go deimhin. Is beag dhá chuid gaisce é sin. Dhá gcaitheadh sé cur leis, bheadh smideannaí beaga aige, deirimse leat.
Déanfaidh mise rud leis: é a fhuagairt don phóilí má fheicim ag guairdeall timpeall na háite níos mó é
Lig dhó anois. Nuair a imeos an stuaic sin dhe, déanfaidh sé mór leat aríst. Fág faoi féin é. Ní fhéadfaidh sé a chaitheamh in do bhéal ansin choíchin gur tusa a thosaigh ag brú air.
Déanfaidh mé leis — tiocfaidh mé leis; níl sé sách maith ar fad, ach déanfaidh sé cúis
Thug tú coróin dom. Déanfaidh mé léithe
Ná bac lena dhul dhá iarraidh. Tá casúr ansin. Déanfaidh mé leis
 
Scaoil bealach leis agus ná bím ag breathnú ansin air, nó má bhuaileann taghd eile mé, déanfaidh mé deannach muilinn dó. Ní choinneodh arm uaidh mé — ní choinneodh sin
 
Cáid déanta suas í féin agus J. … Diabhal an féidir. Déanfaidh sí bonn anois mar adeir an bádóir. Is fada í ag iarraidh duine eicínt a fhostú agus tá aici faoi dheireadh. Fanfaidh an liobaire sin mór léithe, mar chinn sé air féin aon chailín a fháil
+
deara
Mura gcuire tú faoi ndeara dhó rud a dhéanamh anois, agus fír na maitheasa a chur ann in am, déanfaidh sé leadaí
TUILLEADH (1) ▼
Is gránna an chaint atá ort. Má thugann tú faoi deara dhuit féin a bheith ag rá cainteannaí gránna mar sin, greamóidh siad duit agus cinnfidh ort éirí astu amach anseo. Déanfaidh tú do leas, má ghníonn tú aithrist ar chlann T. Sh.!
+
dearg- 3
Déanfaidh mé é de do dheargainneoin — de do bhuíochas críochnaithe
TUILLEADH (3) ▼
Déanfaidh sé sin deargmhurdar shula gcónaí sé
Déanfaidh mé deargbhualadh mura gceansaítear mé
Déanfaidh sé deargmhísc mura ndonaí duine eicínt é
 
deas 1
Déanfaidh sé é. 'Sé atá deas air! — tá sé go maith dhá dhéanamh; is aige atá a fhios lena dhéanamh; tá fonn a dhéanta air. Tosaíonn an leagan seo i gcónaí le is nó i ráití coibhneasta le .i. Is fear é Seán atá deas ar an obair sin a dhéanamh. Ach is annamh a bhíos an leagan coibhneasta seo féin ann, agus níor chuala mé an leagan neamhspleách ariamh .i. Tá Seán deas ar a dhéanamh. Bíonn sé go minic ag athchainteoir san am a n-abródh an chéad duine: Déanfaidh sé obair anois (Freagra ón athchainteoir: 'Sé atá deas air)
 
Deasaigh suas an tuí sin amuigh nó déanfaidh asail cis ar easair di
 
deifir
Má chuirimse an póilí ina dhiaidh, déanfaidh sé é agus deifir air
 
deilbh 1
An Crann Deilbh: "de mhaidí coille a dhéantaí iad. Chaití a dtomhais le riail le fad áirid a bheith iontu agus leithead áirid sna maidí trasna. Dhá chuaille a bheadh ann agus dhá mhaide trasna. Rinne P. M. Mh. ceann acu dhúinne anseo. Níl a fhios agam cá'il sé anois: ag imeacht i chuile áit a mbíonn deilbh le déanamh. Tá sé chomh maith dhúinn anois sneachta a chaitheamh ar a lorg chreidim. Ní deilbh a dhéanfas muide go brách aríst. Ní bheadh na gearrchailí sin in ann aon deilbh a dhéanamh …" Cur síos an tsnátha ar an gcrann deilbh (nó crann deilbhe; tá an dá leagan aige) "an dá chuaille a chur ina seasamh ansin le balla: ceann ag corr na fuinneoige agus an ceann eile tuairim is ag giall an dorais. Ní bheidís chomh hard leis an áiléar sin baileach. An dá mhaide trasna a chur suas orthu: ceann in íochtar agus ceann in uachtar agus iad ag dul isteach iontu in eangaí mar a bheadh leaba. Bíonn rungaí ar nós dréimire sa dá mhaide a bhíos ina seasamh ar a n-éadan: an t-éadan de na cuaillí a bhíos leat. Bíonn buimbiléad tuí ar an urlár agus dhá cheirtlín shnátha air, i riocht is nach mbeidh an snáth ag dul ar fud an tí ort. Ní dhéanfadh sé cúis duit tointe fada na hóinsí a bheith agat! Ansin tosóidh tú ag cur an tsnátha síos ar an gcrann. Crios a dhéanamh an chéad uair. Comhairfidh siad an oiread seo banláí (bandles) den tsnáth — an méid banlámh a bheas le dul san uige (/ɴ′eɡ′ə/) sin. Cuirfidh siad síos an snáth sin ar an gcrann agus beidh siad dhá chur sin síos choíchin nó go mbeidh a ndóthain thíos. Tosóidh siad ar an bpionna (runga) íochtair ar an taobh seo — taobh na ciotóige — agus tabharfaidh siad leo suas é ar na pionnaí — dhá chur orthu ar fiar — ach gan snaidhm ar bith a chur air ar an bpionna, nó go dté siad go barr. Anonn trasna ansin agus anuas ar an deis chéanna ar an taobh eile ó runga go runga go dteaga siad go talamh. Anall trasna go dtí an áit ar thosaigh siad agus ar ais aríst ar an gcaoi chéanna, nó go mbeidh deireadh na gclannaí thíos. Bíonn dhá phionna dhéag suas ar airde na maidí. Scaití bheadh agus tuilleadh. Féadfaidh siad tuilleadh rungaí a chur ann de réir (léar adúirt sé) mar a fheilfeas dóibh. Tugtar céadta sa deilbh den uige léar (de réir) mar is maith leat leithead a bheith ann. Féadfaidh siad hocht gcéad (snáth) nó seacht gcéad a chur ann. Mura mbeadh ann ach seacht gcéad, ní bheadh aon leithead ag an snáth nuair a bheadh sé deilbhthe. Beidh leithead ag hocht gcéad. Nuair a bhíos an oiread seo clannaí thíos ar an gcrann buaileann siad sreangáinín ar an méid sin. Céad a bheadh ansin. Beidh farasbarr leithid san éadach léar (de réir) mar a ghabhfas céadta ar an gcrann. Féadfaidh tú deilbh dhá shnáth a dhéanamh nó dhá shnáth dhéag nó scór má thograíonn tú. Chonaic mé chaon chineál acu. Bíonn chúig chlannaí fichead i chuile chéad. Ní foláir fios a bheith agat cé mhéad céad ann shula bhaineas tú den chrann deilbh é. Nach in é an fáth a gcuirfidh tú síos air é. Comhairfear na clannaí amach ina gcéadta. Beidh an bhean nó an fear atá ag deilbh ag siúl i gcónaí i gcónaí. Ní fheilfeadh dhuit aon bhuille marbh a ligint in do chuid oibre dhá mbeifeá ag deilbh. Is maith an píosa de lá a chaithfeá ag deilbh giota. Sa ngeimhreadh bheifeá an lá leis ar fad. … Nuair a thógtar anuas den chrann é, bíonn an-fhad ann. Bhuailfeadh tú snaidhm nó crios ar chaon chloigeann dhe ansin, agus déanfaidh tú suas ina throisleáin é mar a bheadh gruaig mná ann go díreach. Sin í an uige. Tá sé faoi réir ansin le dhul ag an bhfíodóir … Gan amhras is aon tsnáth amháin a bheas ann. Dhá mbriseadh an snáth sa deilbh, ghreamódh sí ar an bpointe den chuid eile den tsnáth é. Chuirfeadh sí snaidhm air … " (Giota faoi dheilbh shnátha a fuair mé ó m'athair. Rinne sé féin an obair go minic)
 
"Micil Tom: boicín cam"!: má chaitheann tú i bhfad eile dhá rá, déanfaidh tú deilín dhe
 
Ní bheadh aon ghnaithe againn na haistreáin sin a thabhairt orainn féin ar ghealach dheirceach mar atá ann na hoícheantaí seo. Fan nó go dtige lán gealaí agus déanfaidh muid cuairt go maidin ann. Má gheibhimse mé féin istigh ina chlúid, ní chorróidh fear agus píce aisti mé nó go mbeidh an oíche thar droim
+
deis
Cén deis atá teastáil uait. Faigh siséal agus déan snoíchan beag ansin air. Déanfaidh oiread na fríde é. Is beag nach bhfuil sé ag breith mar atá sé
TUILLEADH (4) ▼
Fágadh an domhan agus a mháthair talúna aige sin, agus nach dona an deis a chuir sé air. Tá an chuid is fhearr dhe anois ligthe chun fiántais aige, cheal saothraithe agus cheal aire. Dar príosta, is olc an oidhe ar chuid de na daoine tada a fhágáil acu. Déanfaidh siad cis ar easair dó
Is maith le chéile an cúpla sin. An bhfeiceann tú an chaoi a bhfuil an liathróid ar a dheis ag chaon duine acu — fear deiseal agus fear ciotach. Déanfaidh siad puca den bheirt eile
Déanfaidh mé sin féin, má theagann sé in mo dheis. Mura dteaga, fanóidh sé ansin. Ní bhainfidh mé leis go mbeidh mé os cionn mo chuid oibre ceart
Ag fanacht le deis atá siad le baint as. Chomh luath agus a gheobhas siad deis, déanfaidh siad ar an daoradh teacht abhaile
 
deoin
Mura ndéana sé dhá dheoin é, déanfaidh sé dhá ainneoin é — déanfaidh sé dhá dheoin nó dhá ainneoin é (fc. ainneoin)
 
deoir
Má tá sé siúd ag caitheamh aon deoir, ní foláir do na daoine a bheith ar a son féin. Déanfaidh sé mísc
 
Má théann duine ná deoraí isteach ansin anois nó go gcruaí sé sin, déanfaidh siad ciseach dhe aríst théis mo chuid anró. Mar sin tá mé ag cur aithne oraibh gan aon duine a ligean ina ghaire, nó má sheasann aon duine air fanfaidh lorg na gcos ann
+
dia 1
Déanfaidh mé amárach é le cúnamh Dé (le cuidiú Dé, in aice cúnta Dé srl.)
TUILLEADH (1) ▼
Déanfaidh Dia rud maith leis ó bhí sé féin grádiaúil
 
Is diachta ghéar nár fhága sibh an seanbhosca ceoil sin san áit a bhfuair sibh é. Dá mba rud ar fónamh é, ní bheadh sí leath chomh spleodrach dá thabhairt daoibh. Dúnaigí suas anois é, nó dar brí an leabhair, déanfaidh mise rud leis: a bhualadh amuigh ansin in aghaidh an chlaí agus ciseach a dhéanamh dó (dhe) sa lusarnach ina dhiaidh sin