Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: Déanfaidh

+

→ ceannfhearann

Déanfaidh mé ceannfhearainn anseo. Ligfidh mé na giotaí suas go huachtar i ngreamús dhá chéile. Béarfaidh na cupla cúilín ar a chéile ansin thall ag an gcloich

TUILLEADH (1) ▼

An dtarraingeoidh tú amach ina gceannfhearann iad anseo? Bheadh sé chomh maith na hiomrachaí a ligean síos ina ladhrógaí go dtí claise an tsrutha. Déanfaidh muid crúbáin ann

→ farasbarr

Cén mhaith breáichte mura bhfuil rud eicínt ina haice? Dheamhan a dhath! Ní farasbarr breáichte a chuireas barr ar an bpota. Bíodh sí go breá nó ná bíodh, ach má tá sí ina gnaitheach maith agus an téagar a bheith sa sparán aici, déanfaidh sí cúis

→ fearacht

Ní bheidh T. fearacht Mh. ag imeacht ag sceidínteacht leis an rud. Déanfaidh sé as láimh é, déanfaidh sin

→ fearúint

Tá riascannaí ceo ag imeacht agus tá sé ag fearúint ar an gcnoc. Is gearr go bhfeice tú an tuile shí anois. Déanfaidh sé múr anseo fhéin

→ focal

Más fear do t'fhocal tú déanfaidh tú anois é — dúirt tú go ndéanfá é; gheall tú go ndéanfá é

→ foirgthe

Dheamhan neach an aoin istigh ar an mbaile nach bhfuil foirgthe le fliú. Bhuail sé muid tá mí ó shin, ach m'anam go bhfuil muid ag fuasaoid aríst. Níl rud ar bith chomh haiféalach leis. Mura bhfuil ag Dia déanfaidh sé creach shul má stopfas sé.

→ friochanta

Nach friochanta atá an coileáinín seo? Déanfaidh sé an-mhadadh. D'aithneoinn air é

→ fág faoi

Fág fúmsa é sin. Déanfaidh mise é — fág an obair sin agamsa le déanamh; fág an obair sin ar mo chúramsa

→ fág

Fág mar sin é. Tá sé sách maith. Déanfaidh sé mar atá sé, go lige Dia do shláinte duitse!

→ féar

Cén áit a bpósfaidh sé. Dar fia muise má phósann, déanfaidh sé tíobhas! Gan ní dhár dhealbh an ghrian aige ach an bráicín sin. Ara chuala tú ariamh é, ní bheathaíonn an féar an phis

+

→ cabaireacht

Lig de do chuid cabaireacht anois liomsa, nó mo choinsias is dar m'anam, déanfaidh mé cuailín cnámh dhíot.

TUILLEADH (1) ▼

Níl mé ag iarraidh do chuid cabaireachta beag ná mór. Murar mian leat an méid sin de shoilíos a dhéanamh dhom, ná bac leis. Déanfaidh mé cúis mhaith de t'uireasa.

+

→ ceal 1

Déanfaidh tú cheal tae inniu muis, mura réití tú fhéin é.

TUILLEADH (1) ▼

Má airím aon cheal orm fhéin, cuirfidh mé scéal chugat agus déanfaidh tú tarrtháil.

→ cinnire

Bhíodh cinnire agus aireamh le seirsigh (seisrigh) fadó. Sin é san am a mbíodh an céachta Gaelach acu. Dheamhan call cinnire ar bith anois. Déanfaidh fear seirsí amháin.

→ clifeartach

Déanfaidh sé sin an-chlifeartach fir má mhaireann dó.

→ cloigis

Bagair ar an gcloigis d'asal sin amuigh, nó déanfaidh sé steigearás den phota.

→ coinnleoireacht

Ní bheinn do mo mheath fhéin le cliabháin. Fág seo ag coinnleoireacht anocht agus déanfaidh muid sléachtadh ar chéirseachaí sna breaclachaí sin síos.

→ comhfhios

Cén uair a rinne siad sin an díobháil i gcomhfhios. Is beag an baol orthub. Déanfaidh siad i ngan fhios é.

→ cosúlacht

Déanfaidh sí sin an-rúisc mná, sin nó tá sí fhéin agus a cosúlacht in aghaidh a chéile. An bhfeiceann tú an síneadh atá fúithi cheana fhéin, agus gan í ach trí déag nó ceathar déag.

→ cíb ar éigean

Níor mhór na mionchlascannaí a shioscadh agus a thógáil go maith chuile bhliain nó déanfaidh na híochtair siúd cíb ar éigean.

→ cíos

Déanfaidh sé neart cainte, ach ní bhíonn aon chíos ar an gcaint.

→ baile

Tá sé fágtha sa mbaile againn thiar ar an C. Déanfaidh a cholainn créafóg, ach tá a anam bocht ag Dia, agus déanfaidh sé rud maith leis.

→ baing

Déanfaidh sí seo baing, ach í a phointeáil agus éadan a chur uirthi.

→ baorsa

Má théann sé siúd le baorsa, do cheann fine ní bhainfeadh ceart dó. Déanfaidh sé rachlas den áit fré chéile.

+

→ bealach

Má thagann sé in mo bhealach, déanfaidh mé an oiread dhuit fós — cúiteoidh mé an gar seo leat, má fhaighim faill air go deo.

TUILLEADH (1) ▼

Tá faitíos orm nach dtiocfaidh sé in mo bhealach choíchin an méid seo a chúiteamh leat, ach má thagann, déanfaidh mé é.

→ bealaigh

Déanfaidh mé obair ar bith a bhealós mo chuid aráin dom.

→ beann

Má tá beann aige uirthi, tá léithe. Déanfaidh sé rud ar bith atá ina chumhachta di.

→ coigéal

Ara cén stró atá orthub a theacht trasna an choigéil, má bhíonn snámh ar bith acub. Agus nach bhfuil a fhios agat go maith nach gcuirfidh siad aon phóilí san áit mura mbí snámh aige. Déanfaidh muintir an oileáin cúis anois d'uireasa poitín ar chuma ar bith.

→ coraice

Má tá sé ar bhéal na huaighe ag an aimsir seo, go bhféacha Dia air ach a dteaga coraice dhubh na bliana. Déanfaidh sí sin a chreach.

→ craobhmhúr

Dhá laghad an craobhmhúirín sin fhéin, déanfaidh sé leas don chur. Nach bhfuil an bharrann dóite ar fad ag an triomach.

→ cromnasc

Má imíonn sé aríst as, déanfaidh mise cleas leis — maistín de chromnasc a fháscadh air. Feicfidh tú fhéin air go mbaine sin an t-uabhar dhe.

→ beo 1

Níor fhan firnéad an bhéil bheo acub liom. B'éigean dom a theacht abhaile asam fhéin, trí mhíle bealaigh. Ach beidh a shliocht orthub: déanfaidh mise an cleas céanna leob uair eicínt eile.

→ beochan

Má shéideann tú an beochan beag sin fhéin, déanfaidh sí tine mhaith fós, feicfidh tú fhéin air

→ bior

Dhá mbeifeá dhá iarraidh anois, go gcuirtheá do shúile ar bhior, níl aon mhaith dhuit ann. Déanfaidh tú dhá uireasa.

→ bocht 1

Déanfaidh sé béal bocht má iarrann tú tada air.

+

→ brabach

Déanfaidh sé brabach nó is cinniúint air é.

TUILLEADH (1) ▼

Déanfaidh sé siúd brabach ar mhuca, nó cinnfidh an saol air.

→ brachán

Ach grásta Dé, déanfaidh siad brachán den tsaol lena gcuid cogaidh.

→ breallach 1

Déanfaidh na breallachaí fhéin cúis le aghaidh na hoibre seo.

→ bruach

Coinnigh clúdaithe í agus cuir neart ceiríní léithe. Má théann an salachar sna bruachannaí sin, déanfaidh sí bró thinn ort

→ brísteachán

Má mhaireann méadú di, déanfaidh sí an-bhrísteachán mná.

→ béiceadán

Má fhaigheann na gamhna ligean ar an triosc atá thoir ansiúd, déanfaidh siad béiceadáin díobh fhéin leis.

→ seanbhreacán

Déanfaidh na seanbhreacáin sin thú chuile lá, agus coinnigh an chuid nua le aghaidh an Domhnaigh.

→ aer

Tá bogha ceatha ag cruthú i mbun an aeir. Déanfaidh sé ráig eile

+

→ aibéis

Déanfaidh an ruifíneach sin aibéis dhíot mura gcuire tú dhíot in éineacht é.

TUILLEADH (1) ▼

Déanfaidh sí aibéis den bhaile má mhaireann di ar an gceird sin.

→ aice 2

Déanfaidh muid amach anseo é in aice chúnamh Dé — déanfaidh muid níos deireanaí sa mbliain é, nó fós uair eicínt, ach Dia a bheith inár bhfabhar nó le cúnamh Dé

Déanfaidh (50+)