→
abair
adéarfas (20)
+
→
abair
Mar adéarfas tú anois. Tiocfaidh mise suas ar t'fhocal — bíodh breith do bhéil féin agat
TUILLEADH (1) ▼
Mar adéarfas tú. Ní miste liomsa. Tá mise chomh sásta a dhul ann le fanacht as
Is deacair rud mar sin a dhéanamh. Is cuma céard adéarfas tusa, feicimse gur deacair a dhul in aghaidh sagairt ina dhiaidh sin
→
deisiúil
Deirimse leatsa, hé brí céard adéarfas tusa, gur deisiúla go mór an baile a bhfuil tú istigh ann ná aon bhaile eile ar an gceathrú. Breathnaigh ar an mbaile sin thoir. Nach bhfuil maith an bhaile uileag ag an L. Agus an dá bhaile seo taobh thiar dhíot, céard atá iontu ach breaclachaí agus clochair agus diomalachaí. Níl an baile seo giorraithe tada, agus dheamhan a bhfuil de chailleadh ar an talamh atá ann léar (de réir) mar atá talamh sa tír seo.
→
diogáil
Tabhair giogáil bheag ar do chuid gruaige agus ná bíodh an cloigeann stoithneach sin agat ag dul amach in aon áit. Céard adéarfas an tír ach gur sraoill thú agus beidh sé le rá acu
→
dlúth 1
"'Sé an dlúth a dheilbhítear ar an gcrann deilbh. Cuirtear an dlúth ina uige chuig an bhfíodóir. Téann an t-inneach ina cheirtlín aige (chuige). Cuirfidh sé an dlúth isteach sa seol ansin. Cuireann sé an dlúth ar fhad an bhréidín sa bhfíochán. Caitear é a chur thríd an tslinn agus thrí na huamachaí. Bíonn an dlúth ansin leis an éadach ar a fhad ag dul ó gharmain go dtí an gharmain eile. Casann sé suas an dlúth ar gharmain an tsnátha. Nuair a bheas sé ag fíochán ansin, déanfaidh sé próistí beaga den inneach. 'Sé an t-ainm atá orthu eiteáin, agus beidh sé ag caitheamh na n-eiteáin thríd an dlúth léar (de réir) mar a bheas sé ag fíochán. Nár chuala tú M. Mh. Ph. ag caint ar chaitheamh an smóil. Sin é é. Bíonn sé ag cur tointí air, nó ag tointeáil. Ní mór an t-inneach a chaitheamh i chuile áit ar an dlúth i gcruth is go bhféadfaidh an tslinn é a fháscadh isteach. Tá clár ar an seol — an lámhchlár — agus bíonn a láimh ag an bhfíodóir air, dhá dhoirtim isteach is amach leis an inneach a chur ar an dlúth agus lena chruadhú. Istigh sa gclár sin atá an tslinn. Rudaí iarainn atá sa tslinn. Fáisceann sí an t-inneach isteach ar an dlúth. Bíonn cláirín ar chiumhais an éadaigh, agus teannann sé isteach é sa tslinn. Is éascaíocht dó é sin freisin leis an inneach a chur ar an dlúth. Tá sé ag tarraingt an tointe, adéarfas sé, nó chaith sé an toint: sin é léar (de réir) mar a bheas sé dhá fhíochán, beidh sé dhá tharraingt air den gharmna. Tá an dhá gharmna ann: garmna an tsnátha agus garmna an abhrais. Is mó an t-inneach nach foláir don dlúth caol ná de dhlúth atá sníofa ramhar. Bíonn cuid den bhréidín a mbíonn leithead ann thar a chéile léar (de réir) mar a bheas an tslinn … Sa deilbh a bhíos na clannaí. Sin an dá snáth a chur le chéile — dhá snáth dlútha — nuair a bheas tú dhá dheilbh. Bíonn easnamh agus lán stéige ann scaití freisin." (Sliocht as cuntas faoi éadach a fuair mé ó m'athair)
Más leat fáilte an duine dhoicheallaigh a chur romhat ann muis, abair go bhfuil mac Sh. Ph. ag dul chun cinn thar cionn abhus anseo. Is maith gasta deirimse leat, adéarfas sé go dtug tú h'éitheach. Ní luar leis an diabhal ná mac Sh. Ph. ó phós sé. Nach raibh sé ag iarraidh an mac s'aige féin a chur ann, agus chinn air. Sin é an faltanas atá aige don fhear eile, agus is neascóid ar a chroí a chloisteáil go bhfuil rath ar bith air
→
Domhnach
Sin é a bhíos ag S. Ph. i gcónaí nuair a bheannaíos duine dhó. 'Dia agus Muire agus an Domhnach dhuit,' adéarfas sé
→
drabhlás
Ná bac le táilliúirí an bhaile mhóir. Rud ar bith a chuirfeas tú acu (chucu) sin déanfaidh siad an méid adéarfas tú leo agus ná bac le tada a bheith le cois. Coinneoidh siad féin é. Bíodh drabhlás in do phíosa nó ná bíodh, is aon chás amháin leo siúd é. Dar príosta an táilliúr amach anseo, tabharfaidh sé dhuit a mbeidh d'fhuílleach aige, ní hionann agus na cneámhairí siúd é
→
drad
Sin é an fear nach mbeidh ag dul anonn ná anall le rud, ach adéarfas suas leis an drad ag duine é má thugann sé mórán tsiocair dó
→
drandal
Níl a fhios agam ó mo rí cén teach é — ach teach mór é ar aon chor. Tá geata leis agus é uileag faoi phictiúir madraí gearrtha as an gcloich. Agus ní móide go gcreidfeá an rud adéarfas mé leat anois: níl madadh ar a fhuaid nach bhfuil an drandal nochta aige!
→
dream
Dream sách aisteach iad na sagairt i nDomhnach! Ar chuala tú céard adúirt an sotach leis an máthair: bíonn a sampla agus a dteagasc seacht n-acra óna chéile. Déan mar adéarfas siad, ach ná déan mar a dhéanfas siad
→
dún
Mo chreach t'uair bhreá. Breathnaigh ar na tóineannaí dubha sin thiar. An bhfeiceann tú chomh dúnta agus atá sé. Tiocfaidh sé ina bháistigh shula fheicfeas tú uair an chloig. Uair bhriste í adéarfainnse, pébrí céard adéarfas tusa
→
dur
Dheamhan an dur féin adéarfas sé leatsa ná a ligfeas an faitíos dó a rá — ní abróidh sé druid leat
→
téigh ar
Chuaigh an litir sin daor go leor air. Dar príosta ní fiú litir ar bith dhá chéad punt. Múinfidh sin é céard adéarfas sé aríst. Beirtear ar adharca ar na ba adeir siad, ach ar theanga ar na daoine